Thuốc tắm- tri thức dân gian của người Dao đỏ

Đã bao đời nay, cuộc sống người Dao đỏxã Tả Phìn, huyện Sa Pa, tỉnh Lào Caigắn liền với núi rừng nên họ am hiểu với các loại cây thuốc trên rừng. Chính vì vậy, nghề chế biến thuốc tắm từ nguồn thảo dược tự nhiên là sự kết tinh của tri thức bản địa và công thức bí truyền của người Dao đỏ.

Giám đốc Hợp tác xã cộng đồng Dao đỏ, chị Tẩn Tả Mẩy chia sẻ: Người Dao đỏ luôn giữ cho mình thói quen tắm thuốc hằng ngày để có được sức khỏe tốt. Vào những ngày cuối cùng của năm, người Dao lại náo nức lên rừng và hái các loại thuốc, thảo dược gia truyền để tắm gội sạch sẽ, đón chào một năm mới với mong muốn gặp nhiều điều thịnh vượng, may mắn trong cuộc sống đến với mình.

Không những thế, những ngày lao động vất vả hay thời tiết chuyển mình khiến cơ thể họ mệt mỏi, đau đầu, khàn tiếng và thâm chí là đau nhức xương khớp, người Dao đỏ cũng sẽ chọn phương pháp tắm lá thuốc để “bài trừ” những cơn đau đấy.

Mỗi bài thuốc tắm được người Dao đỏ chế biến từ 10 -120 loại lá cây, thân cây dược liệu khác nhau. Mỗi loại thảo dược để phát huy tốt nhất công dụng phải có cách sơ chế khác nhau. Có loại phơi hoặc sao khô đúng cách, hoặc sử dụng tươi mới cho kết quả sử dụng tốt nhất. Một số loại thực vật có công dụng tốt cho da phải kể đến như kim ngân, thìa là, lá khế, hoàng bá nam và long não. Bên cạnh đó là những nguyên liệu tốt cho xương khớp như thổ lục linh, bách quản, tam huyết, thanh táo, thiên niên kiện, tân quy, lá lốt và những loại thảo dược hữu dụng với quá trình tiêu hóa của cơ thể như máng tang, mạn khâu từ, sả, hồi, quế, thủy xương bồ...

Các thảo dược được pha trộn với nhau thành các bài thuốc tắm cho mẹ sau sinh, tắm cho trẻ em, ngâm chân... Từ những bài thuốc cổ truyền, đến tham khảo những thông tin, thành lập, công ty, hợp tác xã, hiện tại người Dao đỏ xã Tả Phìn đã sản xuất và bán ra thị trường 4 bộ sản phẩm. Trong đó, bộ sản phẩm tắm, bao gồm thuốc tắm người Dao đỏ, thuốc tắm phụ nữ sau sinh, thuốc tắm trẻ em; bộ sản phẩm ngâm chân gồm thuốc ngâm chân túi lọc, thuốc ngâm chân chai nước; bộ sản phẩm gội đầu gồm dầu gội đầu, xà phòng dược liệu; bộ sản phẩm xoa bóp gồm tinh dầu chùa dù, tinh dầu ngải cứu, cao xoa bóp ngải cứu, rượu xoa bóp xương khớp.

Các sản phẩm này bên cạnh là sự kết tinh của tri thức dân gian và công thức bí truyền của người Dao đỏ, thì đây còn là sản phẩm đặc hữu của địa phương. Nhờ đó ngày càng nhiều du khách tìm đến trải nghiệm và mua về sử dụng.

Đặc biệt, khi du lịch phát triển, thuốc tắm của người Dao Đỏ trở thành sản phẩm du lịch độc đáo bậc nhất tại đây. Theo kinh nghiệm của người Dao đỏ, thuốc tắm người Dao phải sử dụng thùng tắm bằng gỗ pơ mu. Vì gỗ pơ mu có mùi hương dễ chịu và khi cộng hưởng cùng nước thuốc tắm nóng sẽ phát huy được hết những công dụng của bài thuốc. Hàng chục vị thuốc được liên kết với nhau nhằm tạo ra những tác động tích cực tới cơ thể con người như: Hệ thần kinh, hô hấp, da thịt, cơ bắp, xương khớp... và còn làm mượt tóc. Bài thuốc tắm của đồng bào Dao đỏ ở Tả Phìn có thể tăng cường thể lực cho phụ nữ sau khi sinh nở, người sau khi ốm. Người lao động nặng nhọc, mệt mỏi, sau khi tắm thấy cơ thể nhẹ nhõm, tinh thần sảng khoái, sức khỏe được hồi phục.

Tắm lá thuốc người Dao đỏ tại Tả Phìn không những là phương pháp chăm sóc sức khỏe hiệu quả, là bản sắc riêng của mỗi gia đình, dòng họ, cộng đồng dân tộc người Dao mà giờ đây đã trở thành bản sắc văn hóa độc đáo lan truyền khắp cả nước và được nhiều người tin dùng.

Để đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng của khách hàng cũng như cung ứng sản phẩm ra thị trường, Tả Phìn là địa phương tiên phong trong xây dựng thương hiệu thuốc tắm. Hiện Tả Phìn có 1 công ty, 3 hợp tác xã và hơn 10 hộ làm kinh doanh thuốc tắm gia truyền người Dao đỏ, mang đến nguồn thu hàng chục tỷ đồng từ các dịch vụ kinh doanh này.

Từ việc phát triển tốt kinh tế nhờ khai thác các giá trị truyền thống trong bài thuốc tắm của người Dao đỏ mà bà con có ý thức hơn trong việc bảo vệ, phát triển rừng và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, quá trình khai thác các giá trị về tri thức bản địa sản phẩm thuốc tắm người Dao đỏ trong thời gian qua đã mang lại giá trị kinh tế lớn, góp phần không nhỏ vào nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho đồng bào.