Chè Shanam: Tinh hoa từ những búp chè cổ thụ Tà Xùa

Chè Shanam: Niềm tự hào của bà con người Mông

Những cây chè cổ thụ trên vùng núi cao không chỉ là nguồn nguyên liệu quý giá mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc nơi đây. Chè Shanam của bà con đồng bào người Mông là một sản phẩm như vậy.

Tại sự kiện Táo Marcom thường niên được tổ chức vào tháng 2 đầu năm - sự kiện thường niên hàng đầu của ngành Marketing và Communication, trà Shanam đã được lựa chọn để kết nối văn hóa uống trà của người Việt thông qua hương vị trà Shan Tuyết cổ thụ tinh tế.

Tại bàn Trà Shanam, khách tham dự đã được trải nghiệm những tách Bạch Trà Mây Shan Tuyết cổ thụ - một sản phẩm độc đáo từ núi rừng Tây Bắc. Đây không chỉ là một thức uống mà còn là cầu nối văn hóa, mang theo câu chuyện về những cây trà cổ thụ hàng trăm năm tuổi.

Đặc biệt, khi các vị khách thưởng thức trà sẽ lắng nghe câu chuyện đằng sau mỗi búp trà, hiểu được sự kỳ công, nỗ lực của những người làm trà. Họ ngạc nhiên khi biết rằng những búp trà họ đang thưởng thức được hái thủ công từ những cây trà cổ thụ hàng trăm năm tuổi, trên độ cao hơn 1.500 mét. Qua đó, họ không chỉ cảm nhận được hương vị mà còn thấu hiểu và trân quý những giá trị mà Trà Shanam muốn gửi gắm.

Không chỉ được yêu thích tại sự kiện này, cách đây tròn 5 năm, chè Shanam cũng được vinh danh một số giải thưởng vô cùng uy tín. Cụ thể, sản phẩm Bạch trà Thiên của thương hiệu chè Shanam giành Giải Bạc Châu Á - Thái Bình Dương tại Trung Quốc. Chỉ vài tháng sau, tổ chức Tea Epicure (Mỹ) đã xếp chè Shanam vào hàng đầu trong danh sách trà xanh ngon nhất thế giới với điểm gần tuyệt đối 94/100.

Sự công nhận này là quả ngọt cho những nỗ lực không ngừng nghỉ của Công ty TNHH Trà và Đặc sản Tây Bắc (TAFOOD) - xã Tà Xùa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, đơn vị chủ sở hữu thương hiệu chè Shanam. Họ không chỉ nâng tầm giá trị chè Shan Tuyết Tà Xùa, mà còn góp phần bảo tồn những cây chè cổ thụ trăm năm tuổi và duy trì sinh kế của bà con đồng bào dân tộc Mông ở địa phương – những người đã giúp gìn giữ những cây chè cổ thụ hàng trăm năm.

Búp chè kết tụ tinh hoa

Chè Shanam được trồng tại vùng núi Tà Xùa, thuộc huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, nằm trên dãy Hoàng Liên Sơn với độ cao trung bình 2.000-2.800m so với mặt biển. Khí hậu ở đây là sự kết hợp hoàn hảo giữa ánh nắng và độ ẩm, tạo điều kiện cho cây chè phát triển tự nhiên.

Chè Shan Tuyết Tà Xùa mang những đặc điểm riêng biệt: búp chè màu trắng xám, bề mặt có lớp phấn tương tự như tuyết. Đây là đặc điểm nổi bật của chè Shan Tuyết cổ thụ, giúp bảo vệ búp chè khỏi sâu bệnh và thời tiết khắc nghiệt. Chè thường đóng băng toàn bộ vào mùa đông, sau đó khi xuân đến lại bắt đầu đâm chồi nảy lộc. Cách gọi "Shan Tuyết" cũng bắt nguồn từ điểm này.

Không chỉ khác biệt về hình thái, chè Shan Tuyết Tà Xùa còn có hương vị độc đáo. Khi pha, nước trà có màu vàng óng, vị chát nhẹ nhàng, hậu ngọt sâu và lưu giữ lâu trên đầu lưỡi. Chính sự tinh tế trong từng ngụm trà đã khiến chè Shan Tuyết Tà Xùa được giới yêu trà trong và ngoài nước đánh giá cao.

Tiềm năng là vậy song khi mới đến Tà Xùa, TAFOOD đã đối diện với nhiều khó khăn. Trước đó, người Mông ở đây chỉ hái chè theo cách truyền thống, không quan tâm đến quy chuẩn kỹ thuật như "một tôm hai lá". Họ sao chè bằng lửa củi khiến sản phẩm chè không đạt chất lượng tối ưu.

Bà Phạm Thị Việt Hà – Phó Giám đốc Công ty TNHH Trà và Đặc sản Tây Bắc cho biết, để sản xuất ra chè Shanam, TAFOOD đã làm việc với bà con dân tộc từ những ngày đầu. Vạn sự khởi đầu nan, những ngày đầu dù ra sức thuyết phục, nếu hái đúng kỹ thuật “một tôm hai lá” thì chè shan tuyết thực sự là vàng xanh, vàng trắng, nhưng bà con không cảm nhận được đó là vàng, vẫn hái theo cách lâu nay vẫn làm, búp ra đến đâu hái đến đó. Để thay đổi nhận thức và tập quán canh tác quả không dễ dàng ở một nơi mà bà con phần lớn không biết chữ, có nhiều cô bé 13, 14 tuổi đã làm mẹ, cái đói quanh năm đeo bám, chỉ trông chờ vào cây chè ra búp là hái ngay đem bán, không đủ kiên nhẫn chờ cho đúng độ “một tôm hai lá”.

Để có được nguồn nguyên liệu chất lượng phục vụ người tiêu dùng, TAFOOD đã có những bước đi chiến lược nhằm thay đổi thói quen canh tác. Cụ thể, công ty đã tăng giá thu mua chè tươi từ 20.000 đồng/kg lên đến 40.000 đồng/kg để khuyến khích bà con thu hái chè đúng cách, bán cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, hướng dẫn bà con kỹ thuật hái chè đúng quy chuẩn. Bên cạnh đó, hỗ trợ bà con tham gia HTX Trà Tà Xùa và đầu tư nhà máy chế biến chè ngay tại địa phương. Bằng cách “cầm tay chỉ việc”, bà con đồng bào người Mông đã thấy rõ giá trị của chè Shan Tuyết và ngày càng trân trọng loại cây này hơn. Cây chè không chỉ giúp họ có thu nhập ổn định mà còn góp phần bảo vệ rừng núi tự nhiên, giữ gìn hệ sinh thái bền vững.

Khi thương hiệu Shanam ra mắt vào tháng 12/2017, tham gia các hội chợ, triển lãm, những người làm chè còn phải cầm ảnh để kể cho khách hàng biết là chè này được sản xuất từ cây cổ thụ như thế nào? Thậm chí còn phải truyền thông về cây chè trước, sau đó cho khách hàng uống thử rồi mới truyền thông đến sản phẩm.

Thế nhưng đến nay, được sự cộng hưởng của truyền thông và của chính quyền địa phương, Shanam đã định vị thương hiệu là dòng trà Shan chất lượng phù hợp với rất nhiều đối tượng, thị trường. Ví dụ như những sản phẩm để cho người già tránh mất ngủ; những sản phẩm cho các bố, các mẹ và cho các bé hoặc là cho các bà…

Đặc biệt, bên cạnh chè truyền thống, TAFOOD còn tiên phong sản xuất trà ép bánh Shanam, dòng sản phẩm mới lạ, độc đáo mang lại nhiều giá trị về văn hóa cũng như kinh tế cho địa phương trong vài năm trở lại đây.

Kết hợp sản xuất và du lịch trà

Để nâng cao giá trị sản phẩm trà, từ năm 2021, TAFOOD đã phát triển "Tổ hợp sản xuất kinh doanh chè đặc sản Tà Xùa" kết hợp du lịch trà. Du khách không chỉ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của những đồi chè cổ thụ, mà còn tự tay hái chè và trải nghiệm chế biến trà truyền thống.

Những người yêu trà khi đến Tà Xùa có cơ hội tìm hiểu kỹ hơn về quy trình làm trà, từ khâu thu hái, sao chế đến đóng gói sản phẩm. Đây không chỉ là một trải nghiệm thú vị mà còn giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của chè Shan Tuyết.

Ngoài ra, việc phát triển du lịch trà còn tạo ra cơ hội kinh tế mới cho địa phương. Người dân không chỉ có thu nhập từ việc bán chè mà còn từ các dịch vụ du lịch như homestay, hướng dẫn viên, ẩm thực bản địa. Nhờ sự kết hợp giữa sản xuất và trải nghiệm văn hóa, thương hiệu chè Shanam ngày càng được khẳng định vững chắc trên thị trường trong nước và quốc tế.

Hướng đến tương lai, TAFOOD tiếp tục mở rộng quy mô sản xuất, phát triển thêm các dòng sản phẩm mới như trà ép bánh, trà ủ men nhằm đáp ứng thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng. Đồng thời, công ty đang đẩy mạnh xuất khẩu chè Shanam ra thị trường quốc tế, mang đến cơ hội quảng bá chè Việt trên bản đồ thế giới.

Ngoài ra, một trong những chiến lược quan trọng của TAFOOD là nâng cao giá trị thương hiệu thông qua chứng nhận chất lượng. Các tiêu chuẩn quốc tế như Organic EU, USDA hay JAS Nhật Bản đang được công ty hướng tới để tạo dựng niềm tin vững chắc với người tiêu dùng toàn cầu. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu phát triển sản phẩm cũng được chú trọng.

Có thể nói, chè Shanam không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp đơn thuần mà còn là biểu tượng của văn hóa và tinh thần người Mông vùng cao Tây Bắc. Những búp chè Shan Tuyết cổ thụ từ Tà Xùa chính là kết tinh của thiên nhiên và nỗ lực của con người, vững bước trên hành trình chinh phục những đỉnh cao mới.

Việc bảo tồn và phát triển chè Shan Tuyết Tà Xùa không chỉ góp phần duy trì di sản thiên nhiên quý giá mà còn mang lại giá trị kinh tế bền vững cho cộng đồng địa phương. Trong tương lai, với sự đồng hành của những doanh nghiệp như TAFOOD và sự yêu mến của những người yêu trà, chè Shanam sẽ còn vươn xa hơn nữa, đưa hương vị chè Việt Nam lan tỏa khắp năm châu.