Minh bạch nguồn gốc: Giải pháp then chốt cho một thị trường thực phẩm an toàn

Hội nhập kinh tế quốc tế mang đến cho người tiêu dùng Việt Nam một thị trường thực phẩm đa dạng và phong phú hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đi kèm với những thách thức trong việc kiểm soát nguồn gốc và chất lượng thực phẩm. Thực phẩm không rõ nguồn gốc, với những nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe, đang là vấn đề báo động, đòi hỏi sự quan tâm và hành động kịp thời từ toàn xã hội.

Thực trạng nhức nhối của thực phẩm không rõ nguồn gốc tại Việt Nam

Thực phẩm không rõ nguồn gốc, về bản chất, là những sản phẩm "mập mờ" về thông tin, thiếu nhãn mác hoặc có nhãn mác nhưng không đầy đủ, chính xác các thông tin về nguồn gốc xuất xứ, thành phần, nhà sản xuất, hạn sử dụng... Tình trạng này đang diễn ra phổ biến tại Việt Nam, từ các chợ truyền thống đến các kênh bán hàng online, gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn thực phẩm an toàn.

Số liệu thống kê của Bộ Y tếcho thấy, chỉ trong 9 tháng đầu năm 2024, cả nước đã ghi nhận 111 vụ ngộ độc thực phẩm, con số này tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Đáng báo động hơn, nhiều vụ việc có liên quan đến thực phẩm không rõ nguồn gốc, chứa các vi khuẩn gây bệnh nguy hiểm như Salmonella, E.coli, Bacillus cereus… Những con số này gióng lên hồi chuông cảnh báo về thực trạng an toàn thực phẩm tại Việt Nam.

Không chỉ gây ra những vụ ngộ độc cấp tính, thực phẩm không rõ nguồn gốc còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ lâu dài cho sức khỏe. Việc sử dụng phụ gia, hóa chất vượt mức cho phép, các chất bảo quản không được kiểm soát trong quá trình sản xuất, chế biến thực phẩm có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người, từ các bệnh lý về đường tiêu hóa, gan, thận đến các bệnh mãn tính như ung thư, tim mạch, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ.

Gần đây, các cơ quan chức năng còn phát hiện nhiều sản phẩm gia vị không nhãn mác hoặc giả mạo thương hiệu tràn lan trên thị trường. Đáng chú ý, một thương hiệu lớn cũng từng bị thu hồi sản phẩm tại nhiều hệ thống siêu thị vì thiếu minh bạch thông tin về phối trộn và nguồn nguyên liệu. Dù nhãn hàng đã đính chính, sự thiếu rõ ràng trên bao bì vẫn khiến người tiêu dùng lo lắng và hoài nghi, đồng thời làm dấy lên lo ngại về tính minh bạch trong ngành gia vị và thực phẩm.

Minh bạch thông tin là yếu tố cốt lõi đảm bảo an toàn thực phẩm

Minh bạch thông tin là yếu tố cốt lõi trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng. Theo quy định hiện hành, tất cả các sản phẩm thực phẩm đều phải được ghi nhãn đầy đủ các thông tin về nguồn gốc xuất xứ, thành phần, ngày sản xuất, hạn sử dụng… Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc tuân thủ quy định này vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều sản phẩm trên thị trường vẫn "mập mờ" về nguồn gốc, thành phần, gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc lựa chọn và sử dụng.

Minh bạch thông tin không chỉ giúp người tiêu dùng có được những lựa chọn thông thái, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm. Khi thông tin về nguồn gốc, xuất xứ, thành phần của thực phẩm được công khai, minh bạch, cơ quan chức năng có thể dễ dàng kiểm soát, truy xuất nguồn gốc, xử lý kịp thời các vi phạm về an toàn thực phẩm, từ đó góp phần xây dựng một thị trường thực phẩm an toàn, lành mạnh.

Giải pháp toàn diện để ngăn chặn thực phẩm không rõ nguồn gốc

Để ngăn chặn một cách hiệu quả thực phẩm không rõ nguồn gốc, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và xây dựng niềm tin vào thị trường thực phẩm, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó sự tham gia tích cực của cả cộng đồng đóng vai trò quan trọng.

Cần nâng cao nhận thức của người dân về an toàn thực phẩm, trang bị cho họ kiến thức và kỹ năng để nhận biết, lựa chọn thực phẩm an toàn thông qua các hoạt động tuyên truyền, giáo dục trên các phương tiện truyền thông, tại các trường học và trong cộng đồng. Song song với đó, việc hoàn thiện khung pháp lý về an toàn thực phẩm cũng là giải pháp then chốt, bổ sung các quy định cụ thể, rõ ràng và nâng cao mức xử phạt đối với các hành vi vi phạm. Cơ quan chức năng cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thị trường, xử lý nghiêm các vi phạm từ khâu sản xuất, chế biến đến lưu thông, phân phối thực phẩm. Trong thời đại số, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý và truy xuất nguồn gốc thực phẩm, như công nghệ blockchain, mã QR… sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch thông tin.

Cuối cùng, xây dựng và hoàn thiện hệ thống truy xuất nguồn gốc thực phẩm quốc gia, đảm bảo tính minh bạch, chính xác và dễ dàng tra cứu là yếu tố quan trọng để người tiêu dùng an tâm lựa chọn thực phẩm. Như Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã nhấn mạnh, trong kỷ nguyên số, mua sắm không chỉ dừng lại ở việc chọn sản phẩm mà còn đòi hỏi người tiêu dùng phải chủ động kiểm tra và xác thực để đảm bảo quyền lợi của mình.

Thực phẩm không rõ nguồn gốc là một vấn đề nóng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân và sự phát triển bền vững của ngành thực phẩm Việt Nam. Để xây dựng một thị trường thực phẩm an toàn, lành mạnh, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, cần có sự chung tay góp sức của toàn xã hội. Minh bạch thông tin, nâng cao nhận thức, hoàn thiện pháp luật, tăng cường kiểm soát và ứng dụng công nghệ là những giải pháp quan trọng để ngăn chặn thực phẩm không rõ nguồn gốc, hướng tới một tương lai với những bữa ăn an toàn, vì sức khỏe của mỗi người dân và sự phát triển thịnh vượng của đất nước.