Thích ứng để hưởng lợi
| Nhiều địa phương đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa mang lại hiệu quả cao |
Chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp
Theo dự báo của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Trung ương, do ảnh hưởng El-Nino, mùa khô sẽ kéo dài đến hết tháng 8/2016, tình trạng hạn hán, thiếu nước khả năng kéo dài đến hết vụ hè - thu năm 2016 ở một số địa phương khu vực duyên hải Nam Trung bộ. Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) để chuẩn bị cho vụ hè - thu 2016, các địa phương cần chú ý các giải pháp trước mắt như: Các vùng không đủ lượng nước cho sản xuất cần có phương án chuyển từ cơ cấu sản xuất 3 vụ sang 2 vụ, hoặc bố trí dịch chuyển khung thời vụ sản xuất cho phù hợp để tránh hạn; đẩy mạnh chuyển đổi những vùng thiếu nước sang cây trồng cạn ngắn ngày để tăng hiệu quả sản xuất và tiết kiệm nước tưới. Đặc biệt, vùng không có khả năng tưới tiêu thì chuyển đổi mùa vụ hoặc dừng sản xuất để tránh thiệt hại do hạn hán gây ra.
Về lâu dài, các địa phương đang sản xuất 3 vụ/năm như Bình Định, Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hòa cần tính toán hiệu quả sản xuất 3 vụ lúa bấp bênh chuyển đổi sang 2 lúa (vụ đông - xuân và hè - thu) an toàn hơn, hiệu quả hơn hoặc chuyển sang 1 hoặc 2 vụ rau, màu… có hiệu quả cao.
Đối với các tỉnh sản xuất 2 vụ lúa/năm như Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên tiếp tục rà soát nguồn nước, kênh tưới để điều chỉnh lịch xuống giống phù hợp với lịch tưới.
Đáng chú ý, các xã, huyện trung du, miền núi sử dụng nguồn nước các hồ đập chứa có dung tích vừa và nhỏ, khả năng sinh thủy đầu nguồn hạn chế thường đủ nước tưới trong vụ đông - xuân và nước tưới vụ hè - thu bấp bênh cần nghiên cứu chuyển dịch thời vụ xuống giống muộn hơn và sử dụng giống ngắn ngày để né tránh mưa cuối vụ hoặc chuyển đổi sang cây trồng cạn ngắn ngày có nhu cầu nước ít hơn.
Tạo mối liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm
Việc nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa còn góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Bởi việc chuyển đổi luân canh cây trồng sẽ cắt đứt nguồn lây lan dịch bệnh, tăng dinh dưỡng cho đất, góp phần gia tăng năng suất cho lúa ở những vụ sau. Đồng thời, luân canh màu trên nền đất lúa còn rút ngắn thời gian gieo trồng, đảm bảo cơ cấu và lịch thời vụ, giúp nông dân ứng phó với biến đổi khí hậu, mang lại hiệu quả cao. Đặc biệt, nhiều bà con đã chọn cây trồng, vật nuôi chuyển đổi phù hợp, có thị trường tiêu thụ, có lợi thế cạnh tranh nên đã mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, việc chuyển đổi vẫn còn một số khó khăn tồn tại. Đó là thị trường đầu ra nông sản không ổn định, quy mô sản xuất của nông dân nhỏ lẻ nên doanh nghiệp khó thu mua được sản phẩm chất lượng tốt với khối lượng lớn cùng một thời điểm… Bà Nguyễn Thị Kiều, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP. Cần Thơ, cho biết: Hiện tại, nông dân các quận, huyện trên địa bàn thành phố đã triển khai mô hình trồng mè trong vụ hè - thu 2016. Trồng mè cho hiệu quả kinh tế cao gấp 2 lần so với trồng lúa, nhưng điều quan trọng khi nhân rộng mô hình này cần có những định hướng đầu ra cho nông dân, thực hiện cơ giới hóa trong thu hoạch để tránh phụ thuộc lao động thủ công khi vào vụ chính...
Để việc chuyển đổi cây trồng được ổn định, bền vững ngoài việc quan tâm đẩy mạnh khuyến cáo nông dân chuyển đổi diện tích sản xuất lúa kém hiệu quả sang trồng các loại rau màu, cải tạo hệ thống thủy lợi cho phù hợp với mô hình chuyển đổi. Song song đó, xây dựng mối liên kết bền vững trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, nhất là công tác liên kết sản xuất giữa nông dân với doanh nghiệp, tìm đầu ra ổn định... để nông dân yên tâm sản xuất, gia tăng năng suất và lợi nhuận.