Nghệ An: Dự án tôn tạo Khu di tích Quốc gia Truông Bồn dang dở, ảnh hưởng cảnh quan

Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn thuộc xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương (tỉnh Nghệ An) là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước cho tuổi trẻ, là địa chỉ văn hóa tâm linh đón hàng vạn đồng bào, chiến sĩ về tri ân, thăm viếng anh linh các anh hùng, liệt sĩ... Tuy nhiên, thực trạng hiện nay của khu di tích của nhiều điều trăn trở. Ngay bên phải khu vực tượng đài, nhiều nhà dân đã bị xuống cấp, chất thải chuồng trại chăn nuôi tiếp giáp gây ô nhiễm môi trường, khi mưa xuống gây nên tình cảnh nhếch nhác.

Việc những hộ dân vẫn sinh sống bên cạnh và sử dụng đường dân sinh chung với khu di tích, chăn thả gia súc, gia cầm nhiều năm qua gây ảnh hưởng rất lớn đến cảnh quan di tích.

13 năm chờ gỡ vướng

Theo phản ánh của người dân, khi tỉnh Nghệ an triển khai Dự án này, người dân xung quanh khu vực rất đồng tình ủng hộ. Tuy nhiên, đã 13 năm trôi qua những hộ dân trong diện di dời vẫn chưa được giải quyết.

Theo ông Phùng Văn Nghĩa (73 tuổi) ở xóm 7, xã Mỹ Sơn, huyện Đô Lương (tỉnh Nghệ An) phản ánh, nhà ông có diện tích 2.300 m2 sử dụng từ năm 1963 đến nay. Do không có đường đi riêng, hàng ngày gia đình ông cũng như các hộ còn lại phải băng qua khu tượng đài để ra đường cái đi làm. Nhà cửa xuống cấp, hư hỏng cũng không thể sửa chữa vì vướng quy hoạch. “Nguyện vọng của chúng tôi là mong muốn chính quyền trả lời cho dân là “chúng tôi đi hay ở và bao giờ thực hiện, chúng tôi sẽ đồng tình ủng hộ” – ông Nghĩa nói.

Tương tự, gia đình bà Nguyễn Thị Tường (mẹ liệt sỹ - có con trai hy sinh khi đang làm nhiệm vụ trên đảo Sinh Tồn, huyện đảo Trường Sa, Khánh Hòa vào năm 1988) cũng đang “mắc kẹt” trong dự án này. Năm nay bà Tường đã 93 tuổi, muốn tách mảnh đất chia cho 2 con trai nhưng không thực hiện được vì “vướng quy hoạch”. Anh Nguyễn Văn Bảy (con trai bà Tường) cho biết thêm: “Gia đình làm đơn kiến nghị gửi lên xã, huyện, nhưng do mảnh đất nằm trong quy hoạch của Dự án nên không đủ điều kiện thực hiện thủ tục tách thửa”, anh Bảy cho biết.

Qua tìm hiểu, Dự án bảo tồn, tôn tạo Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn được UBND tỉnh Nghệ An phê duyệt tại Quyết định số 1591 ngày 19/4/2010, do Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch (thời điểm chưa chia tách) làm chủ đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước theo chương trình, dự án văn hoá lịch sử đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, sau khi khởi công vào ngày 25/6/2010, do khó khăn về nguồn vốn nên việc triển khai dự án không hiệu quả, đến ngày 26/9/2012, UBND tỉnh đã có Quyết định 3685 chuyển giao dự án này cho Sở Giao thông Vận tải Nghệ An làm chủ đầu tư.

Ban đầu, dự án này có tổng mức đầu tư 175,4 tỷ đồng, sau đó đã điều chỉnh thành 366 tỷ đồng, xây dựng trên khuôn viên rộng hơn 20ha. Theo quy hoạch, Dự án bảo tồn, tôn tạo Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn sẽ gồm 3 khu vực chính: khu vực Tượng đài chiến thắng; khu vực trung tâm và khu vực bảo tồn, tôn tạo nhà dân xóm 9 - nơi các cựu thanh niên xung phong trú quân nhằm tái hiện lại khung cảnh sinh hoạt, đời sống những năm kháng chiến. Đến nay, khu trung tâm rộng 19,98 ha đã cơ bản hoàn thành các hạng mục công trình: Khu tưởng niệm, hồ điều hòa, đài tưởng niệm, nhà trưng bày, sân quảng trường, bãi đỗ xe... Ngày 8/8/2015 giai đoạn 1 của dự án chính thức được khánh thành và đưa vào hoạt động.

Mặc dù giai đoạn 1 của dự án đã hoàn thành và đi vào hoạt động gần 8 năm, nhưng còn 9 hộ dân nằm trong khu quy hoạch, sát với khu vực tượng đài và rải rác xung quanh khu di tích vẫn chưa được di dời. Do chưa được đền bù, giải phóng mặt bằng nên các hộ dân này vẫn chưa di chuyển. Mọi đời sống sinh hoạt của người dân cũng như hoạt động sản xuất, chăn nuôi gia súc, gia cầm vẫn diễn ra ngay bên cạnh khu di tích.

Nguyên nhân do không thống nhất được phương án và khung giá đền bù. Người dân kiến nghị cần phải xây dựng khung giá đền bù mới, không đồng ý mức giá đền bù thời điểm trước để áp dụng.

Theo Ban quản lý Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn, ngoài những vướng mắc trên, trong khuôn viên khu di tích thuộc giai đoạn 1 đã triển khai hiện nay đang có đường điện cao thế 110Kv chạy qua giữa khu vực quảng trường, ảnh hưởng rất lớn đến mỹ quan, cảnh quan môi trường và nguy cơ mất an toàn về điện rất cao. Được biết, đơn vị quản lý Khu di tích cũng như UBND tỉnh đã từng tham mưu, chỉ đạo Điện lực Nghệ An xây dựng phương án di dời, nhưng đến nay không hiểu vì nguyên nhân gì vẫn chưa thực hiện được.

Cần sớm giải quyết dứt điểm

Theo báo cáo của huyện Đô Lương, ngày 26/11/2018 (sau khi có quyết định phê duyệt dự án vào năm 2010 và quyết định chuyển giao dự án cho Sở Giao thông vận tải Nghệ An làm chủ đầu tư vào năm 2012) Hội đồng Bồi thường giải phóng mặt bằng huyện Đô Lương đã phối hợp với chủ đầu tư và UBND xã Mỹ Sơn tiến hành lập hồ sơ bồi thường, giải phóng mặt bằng cho các hộ gia đình, cá nhân bị ảnh hưởng bởi dự án.

Tuy nhiên, từ đó đến nay đang còn có 9 hộ gia đình thuộc xóm 10 cũ (nay là xóm 7), xã Mỹ Sơn bị ảnh hưởng bởi dự án. Trong 9 hộ thì có 6 hộ đã được lập hồ sơ bồi thường, giải phóng mặt bằng năm 2013 và 2014, đã có quyết định thu hồi đất và quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, nhưng chưa có kinh phí chi trả; còn 3 hộ chưa được lập hồ sơ bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng.

Cũng theo báo cáo của UBND huyện Đô Lương, từ năm 2013, 2014 do tiến độ thực hiện dự án nên cả 9 hộ đã được bốc thăm nhận đất tái định cư và đã có 1 hộ đã xây dựng nhà trên đất tái định cư.

Để giải quyết vướng mắc cho các hộ dân, huyện đã nhiều lần kiến nghị chủ đầu tư và UBND tỉnh giải quyết nhưng vẫn chưa thực hiện được.

Vào các năm 2019 và 2020, UBND huyện Đô Lương tiếp tục có văn bản gửi UBND tỉnh, Sở Giao thông Vận tải về hướng xử lý, đền bù, di dời cho các hộ dân. Tuy nhiên từ đó đến nay, sự việc vẫn chưa được giải quyết.

Theo ông Phan Trọng Lộc - Giám đốc Ban quản lý Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn: Sau khi Dự án đi vào hoạt động thì còn 9 hộ dân chưa thể di dời được do các vấn đề về kinh phí, giải phóng mặt bằng. Vấn đề này tỉnh đã giao cho UBND Huyện Đô Lương tham mưu kinh phí để giải quyết. Tuy nhiên, giá đền bù càng ngày càng tăng, giá nhà nước thì chưa đáp ứng được yêu cầu của người dân nên hai bên chưa tìm được tiếng nói chung dẫn đến người dân bức xúc, phản ánh nhiều...

Vào ngày 5/7/2023 vừa qua, Ban quản lý Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn văn bản gửi UBND tỉnh với đề nghị thống nhất chủ trương, cho phép dừng dự án bảo tồn, tôn tạo Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn giai đoạn 2, giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất như hiện nay (với diện tích 20 ha hiện trạng); đề xuất UBND tỉnh sớm ban hành quyết định mở đường gom dân sinh (dài khoảng 700m) để các hộ dân yên tâm, ổn định cuộc sống và khu di tích được bảo vệ, phát huy giá trị tốt hơn. Về tuyến đường dây 110Kv đi qua Khu di tích, Ban quản lý Khu di tích lịch sử Quốc gia Truông Bồn kiến nghị sớm có phương án di rời hoặc hạ ngầm để đảm bảo an toàn và mỹ quan khu di tích.