Làng nổi độc đáo trên vịnh Hạ Long
Theo số liệu điều tra tháng 6/2008, làng chài Cửa Vạn có diện tích khoảng 23 héc-ta, gồm 126 hộ dân với 549 nhân khẩu. Tuy nhiên, con số này thường xuyên biến động bởi người dân làng chài đa phần làm nghề đánh bắt. Việc thay đổi ngư trường, môi trường sống hay yếu tố tâm linh đều kéo theo sự thay đổi về số dân ở làng chài.
Để phù hợp với môi trường sông nước và công việc chài lưới, con thuyền được xem là phương tiện đi lại, kiếm sống và là ngôi nhà di động của mỗi hộ dân làng chài. Sau những ngày đi biển kiếm sống, ngư dân vạn chài Cửa Vạn thường quần tụ thành những xóm thuyền trên vịnh.
| Hát giao duyên phục vụ du khách được thể hiện bởi chính những người con sinh ra ở làng chài Cửa Vạn |
Từ năm 1995, cùng với việc nuôi cá lồng phát triển, thay vì ở trên thuyền, nhiều hộ ở làng chài Cửa Vạn dựng nhà bè để ở; dưới nhà bè được ngăn thành các lồng để nuôi cá. Vừa đánh bắt vừa kết hợp nuôi cá lồng bè, cuộc sống của các ngư dân Cửa Vạn nhờ đó đã ổn định và no ấm hơn.
| Đi thuyền tham quan làng chài Cửa Vạn |
Sống giữa sông nước nhưng đời sống tinh thần của ngư dân Cửa Vạn vẫn rất phong phú với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, thờ cúng nhân thần thiêng liêng. Các lễ hội truyền thống như: Tục trồng cây nêu, lễ rước nước, lễ giở mũi thuyền… được người dân Cửa Vạn duy trì hàng năm. Đặc biệt, hát giao duyên, hát đúm đã trở thành nét văn hóa độc đáo, riêng có, tạo nên những ký ức khó quên đối với ngư dân sinh ra, trưởng thành ở làng chài Cửa Vạn...
| Du khách Pháp hứng thú với những câu chuyện về làng chài |
Với mục tiêu gìn giữ, bảo vệ môi trường vịnh, năm 2013, 2014, tỉnh Quảng Ninh đã đầu tư hơn 200 tỷ đồng thực hiện di dời nhà bè, đưa hơn 300 hộ dân tại các làng chài trên vịnh Hạ Long lên bờ sinh sống, trong đó có ngư dân làng chài Cửa Vạn.
Cùng với Trung tâm văn hóa nổi Cửa Vạn (đi vào hoạt động năm 2006, là 1 trong 12 dự án thành phần Bảo tàng sinh thái Hạ Long), năm 2017, Ủy ban nhân dân Thành phố Hạ Long đã quyết định đầu tư 1.698 tỷ đồng trích từ nguồn thu phí tham quan vịnh Hạ Long để đầu tư phục dựng và bảo tồn giá trị văn hoá của các làng chài trên vịnh đã di dời trước đó, nhằm bảo tồn, tránh làm mai một giá trị văn hóa cả vật thể và phi vật thể của ngư dân làng chài.
Với những cố gắng này, làng chài Cửa Vạn nay đã trở thành điểm đến hấp dẫn, một sản phẩm du lịch độc đáo được nhiều du khách lựa chọn, nhất là du khách đến từ Mỹ và các nước châu Âu…