Giữ gìn nghề dệt thổ cẩm để bảo tồn văn hoá

Bà Hồ Thị Lùn (58 tuổi) ở thôn 2, xã Phước Chánh, huyện Phước Sơn chia sẻ: Quy trình làm ra sợi để dệt thổ cẩm của người Bh’noong rất công phu. Khó và kỳ công nhất là công đoạn tạo màu sợi chỉ. Đầu tiên, phụ nữ phải nhờ đàn ông trong gia đình vào rừng chặt cây trôm (một loại cây rừng) về ngâm trong ché 3 đêm, rồi vắt lấy nước. Lấy vỏ con ốc đốt thành tro, giã thành bột. Lấy 2 nguyên liệu trên trộn lẫn với tro bếp, rồi mang ủ trong vòng 4 đến 5 đêm, hỗn hợp tạo nên dung dịch nước màu nâu. Mang sợi bông ủ vào dung dịch nước màu này khoảng 10 ngày. Muốn thổ cẩm có màu đen, phụ nữ tiếp tục dùng nếp than và củ cây câm (loại củ rừng, có màu đỏ) luộc nhừ, lấy nước; rồi tiếp tục cho sợi bông vào ủ đến khi ngả sang màu đen tuyền thì mang vắt ráo, phơi khô…

Hiện nghề dệt thổ cẩm truyền thống ở đây diễn ra ở phạm vi gia đình là chủ yếu, chưa mang tính hàng hóa cao và còn bị lệ thuộc vào yếu tố đầu ra cho sản phẩm. Sản phẩm mẫu mã, hoa văn, màu sắc của các sản phẩm dệt thủ công của người Bh’noong chưa thực sự phong phú, đa dạng... làm ra chủ yếu trao đổi nên mang lại nguồn thu nhập cho gia đình, dẫn tới nhiều phụ nữ không thiết tha với nghề nữa mà tự chuyển sang làm các nghề khác.

Bà Hồ Thị Lùn cho biết thêm: Vì nhiều nguyên nhân khác nhau, do sự tiện lợi của những đồ may sẵn và những người biết dệt cũng đã cao tuổi, trong khi lớp trẻ không mấy mặn mà với nghề... Mặt khác, đa số thế hệ trẻ, con em của đồng bào dân tộc Bh’noong chưa nhận thức rõ được giá trị văn hóa truyền thống quý báu của nghề dệt thổ cẩm truyền thống nên hầu như không biết và không quan tâm đến nghề dệt, số lượng người theo học và thực hành nghề không nhiều.

Nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Bh’noong trong huyện Phước Sơn đang đứng trước nguy cơ mai một. Theo ông Nguyễn Thế Thọ - Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Phước Sơn cho hay: Để gìn giữ và phát huy vốn văn hóa truyền thống quý báu của nghề dệt thủ công truyền thống, cấp uỷ, chính quyền và các cơ quan chức năng ở địa phương cần có chính sách cụ thể như đầu tư kinh phí, triển khai nhiều dự án nhằm bảo tồn nghề dệt thủ công truyền thống. Tích cực tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu sản phẩm dệt tới du khách trên các phương tiện thông tin đại chúng, qua các cuộc trưng bày, triển lãm... Động viên, khuyến khích các nghệ nhân truyền dạy lại nghề cho thế hệ trẻ; tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa truyền thống quý báu của nghề dệt thủ công truyền thống cho thế hệ trẻ.

Gìn giữ được nghề dệt thổ cẩm, cũng là giữ được những nét văn hoá cổ truyền của người Bh’noong. Nếu biết kết hợp giữa tính dân tộc và tính hiện đại thì nghề dệt thổ cẩm người Bh’noong sẽ tạo được những mặt hàng kinh tế cao, có giá trị trên thị trường. Dệt thổ cẩm nó còn là biểu tượng của văn hoá dân tộc Bh’noong trên huyện vùng cao Phước Sơn.