Xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2023: Đích đến “mong manh”

2 trụ cột quan trọng xuất khẩu tụt giảm 2 con số

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tháng 8/2023, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt 4,36 tỷ USD, giảm 6,5% so với cùng kỳ năm ngoái; trong đó, xuất khẩu thủy sản đạt 750 triệu USD, giảm 24%; xuất khẩu lâm sản đạt 1,19 tỷ USD, giảm 21,5%; nhóm nông sản 2,16 tỷ USD, tăng 11,5%.

Tính chung, 8 tháng đầu năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt 33,21 tỷ USD, giảm 9,5%. Trong đó, xuất khẩu thủy sản 5,68 tỷ USD, giảm 25,4%; xuất khẩu lâm sản 8,95 tỷ USD, giảm 25,1%; xuất khẩu nhóm nông sản 16,9 tỷ USD, tăng 11,5 %.

Như vậy, trong 3 trụ cột của xuất khẩu nông, lâm, thủy sản thì 2 trụ cột lâm sản và thủy sản đều tăng trưởng âm ở mức 2 con số.

Ông Triệu Văn Lực - Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) - cho hay, giá trị xuất khẩu gỗ và lâm sản từ đầu năm đến nay giảm mạnh là do lạm phát tăng cao (trên 8%) tại một số thị trường xuất khẩu lâm sản chính của Việt Nam như Hoa Kỳ, EU, nên Chính phủ ban hành nhiều chính sách thắt chặt tiền tệ, người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu, giảm mua sắm đối với các sản phẩm không thiết yếu, trong đó các sản phẩm chế biến từ gỗ.

Trong lĩnh vực thủy sản, bà Lê Hằng - Giám đốc truyền thông Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) - nhận định, có 2 yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất và xuất khẩu cá tra của Việt Nam thời gian qua.

Một, nền kinh tế thế giới suy giảm khiến nhu cầu mặt hàng này sụt giảm ở các thị trường lớn như Mỹ, EU và Trung Quốc trong khi đây vốn là 3 thị trường tiêu thụ chính của Việt Nam. Các thị trường khác cũng đối mặt với lạm phát khiến tiêu thụ sụt giảm.

Mặt khác, nửa đầu năm 2022, khi nền kinh tế các nước phục hồi sau đại dịch Covid-19, các doanh nghiệp đã ồ ạt nhập khẩu với kỳ vọng tăng doanh số xuất khẩu và tiêu thụ cá tra trong nửa cuối năm 2022. Nhưng trái với dự đoán, lượng tiêu thụ cá tra không đạt như kỳ vọng khiến lượng tồn kho tăng cao và kéo dài đến đầu năm 2023. Hệ lụy là giá nhập khẩu cũng bị cạnh tranh với hàng tồn kho khiến mặt hàng cá tra mới cũng bị cạnh tranh về giá tại các thị trường.

Ông Phùng Đức Tiến - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - thông tin, năm nay, đơn hàng gỗ và thủy sản giảm rất nhiều. Trước thực tế đó, Thủ tướng Chính phủ đã họp với Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (VIFOREST), VASEP và có những giải pháp rất kịp thời, đặc biệt gói vay 15.000 tỉ đồng.

Tuy nhiên, khi làm việc với VASEP và VIFOREST thì chưa doanh nghiệp nào tiếp cận được gói vay này. Nếu sớm giải ngân được gói vay 15.000 tỉ đồng là nguồn lực rất quan trọng cho thúc đẩy tăng trưởng từ nay đến cuối năm.

Trông chờ vào gạo, rau quả

Nếu như 2 trụ cột lâm sản, thủy sản tăng trưởng âm thì nhóm nông sản là điểm sáng khi xuất khẩu 8 tháng đầu năm mang về 16,9 tỷ USD, tăng 11,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Con số này được đóng góp bởi giá trị xuất khẩu nhóm hàng rau, quả 3,45 tỷ USD, tăng 57,5%; gạo 3,17 tỷ USD, tăng 36,1%; hạt điều 2,23 tỷ USD, tăng 8,9%; cà phê 2,94 tỷ USD, tăng 2,3%.

Ông Phùng Đức Tiến cho hay, 8 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu gạo đạt 5,85 triệu tấn, thu về 3,17 tỷ USD. Đây là ngành rất quan trọng trong bối cảnh an ninh lương thực toàn cầu khủng hoảng. Thời gian cho một vụ lúa chỉ 3 tháng, ngành nông nghiệp tập trung cao độ vào vụ hè thu và đông xuân 2023 - 2024 để xuất khẩu cả năm trên 7,5 triệu tấn gạo, thu về khoảng 4 tỷ USD.

Với ngành hàng rau quả, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho biết, kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2023 có thể sẽ chạm mốc 5 tỷ USD, bằng kim ngạch Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đặt ra cho năm 2025.

“Đối với các ngành hàng rau quả, cà phê, hạt điều,… đây là các mặt hàng nông sản chúng ta đang có nhiều lợi thế dẫn đến tăng lượng và giá trị xuất khẩu. Dự báo từ nay đến cuối năm, nhu cầu nhập khẩu từ các thị trường tăng lên, ngành nông nghiệp sẽ cố gắng hết sức để xuất khẩu cả năm 2023 đạt mục tiêu 54 - 55 tỷ USD”, ông Phùng Đức Tiến nhận định.

Trong khi đó, với các ngành hàng đang sụt giảm xuất khẩu, nhìn nhận ở góc độ khá tích cực, theo bà Lê Hằng, điểm sáng trong bức tranh năm 2023 là việc xuất khẩu cá tra sang một số thị trường nhỏ đang có tăng trưởng tốt. Đây được coi là niềm hy vọng của các doanh nghiệp cá tra khi đang gặp khó khăn tại các thị trường lớn truyền thống. Dự báo các tháng cuối năm 2023, xuất khẩu cá tra quý 3 sang Hoa Kỳ có thể chững lại, tuy nhiên, VASEP kỳ vọng thị trường Trung Quốc sẽ hồi phục tốt hơn về nhu cầu, xuất khẩu cá tra có thể cao hơn nửa đầu năm 2023.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyên Liêm – Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ tỉnh Bình Dương (BIFA) – cho hay, lạm phát của Hoa Kỳ đang giảm, việc làm tại thị trường này cũng đang tăng lên, đặc biệt là vấn đề xây dựng và mua bán nhà bắt đầu có tín hiệu tích cực trở lại. Từ những tín hiệu này, kỳ vọng xuất khẩu gỗ của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ - thị trường lớn nhất của gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam (chiếm khoảng 60%) sẽ tăng trưởng trở lại. Tuy nhiên, hiện nay, rất khó để có thể đoán định tương lai gần.

Cũng theo ông Nguyễn Liêm, nếu lấy doanh số xuất khẩu 7 - 8 tháng đầu năm 2023 thì mục tiêu từ nay đến cuối năm đạt con số xuất khẩu 16 - 17 tỷ USD như mục tiêu đặt ra là khó. Con số 15 tỷ USD là khả thi hơn. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường khó khăn chung, không chỉ riêng với ngành gỗ thì đây vẫn là con số cần được ghi nhận.