Vận tải thủy - 'lực đẩy' âm thầm của logistics xanh

Trong kỷ nguyên 4.0, nơi công nghệ len lỏi vào từng ngóc ngách của chuỗi giá trị, logistics không còn là khâu “hậu cần” đơn thuần. Nó trở thành lực đẩy chiến lược, là chỉ số phản ánh bản lĩnh hội nhập và cam kết phát triển bền vững của một nền kinh tế. Trong dòng chảy đó, logistics xanh - một khái niệm từng bị xem là “xa xỉ” giờ đây đã thành tiêu chuẩn bắt buộc, là tấm vé bước vào cuộc chơi toàn cầu. Tại Việt Nam, vận tải thủy - phương thức vận tải từng bị lãng quên lại đang âm thầm trở thành át chủ bài cho cuộc chuyển mình xanh hóa chuỗi cung ứng.

Logistics xanh - lằn ranh giữa hội nhập và bị loại bỏ

Chia sẻ tại Hội thảo “Cơ hội để Logistics phát triển bền vững trong kỷ nguyên 4.0” do Báo Công Thương phối hợp cùng /chu-de/cuc-xuat-nhap-khau.topic - Bộ Công Thương tổ chức chiều 24/4, ông Cáp Trọng Cường - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Macstar cho biết, xu hướng logistics xanh là xu thế toàn cầu không thể đảo ngược và Việt Nam đã chính thức nhập cuộc với cam kết Net Zero vào năm 2050. Hiện hành lang pháp lý phát triển logistics xanh ngày một siết chặt, từ Luật Bảo vệ môi trường 2020, Nghị định 06/2022/NĐ-CP đến các chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu và thị trường carbon.

“Không chỉ là yêu cầu từ Chính phủ, áp lực còn đến từ các đối tác quốc tế, những tập đoàn đa quốc gia với chuẩn mực môi trường ngày càng khắt khe. Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp logistics Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực vận tải, cảng biển và kho bãi, buộc phải chuyển đổi xanh để không bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Cường nhấn mạnh.

Theo lãnh đạo Macstar, logistics xanh, xét về bản chất, là sự tái cấu trúc toàn diện các hoạt động logistics, từ vận chuyển, lưu kho đến đóng gói theo hướng giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Nó là hành trình cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và trách nhiệm sinh thái. Không còn là khẩu hiệu, mà là thực tiễn vận hành: sử dụng phương tiện vận tải ít phát thải như xe điện, tàu năng lượng sạch; tối ưu hóa tuyến đường; thiết kế kho hàng tiết kiệm năng lượng; ứng dụng công nghệ để theo dõi và cắt giảm CO2 xuyên suốt chuỗi cung ứng.

Dù mang lại lợi ích lâu dài, song ông Cường nhận định, hành trình xanh hóa logistics tại Việt Nam không dễ dàng. Theo ông, cái khó trước tiên là vốn, những khoản đầu tư lớn cho công nghệ xanh, phương tiện sạch khiến nhiều doanh nghiệp chùn bước. Nhân lực cũng là điểm nghẽn, thiếu chuyên gia về phát thải, công nghệ môi trường, logistics xanh. Thêm vào đó, các hướng dẫn kỹ thuật cụ thể cho từng ngành chưa đầy đủ, trong khi hành lang pháp lý còn thiếu nhất quán, thiếu chế tài rõ ràng để khuyến khích doanh nghiệp hành động.

“Dẫu vậy, sự chuyển mình là không thể đảo ngược. Một khi logistics xanh đã trở thành điều kiện bắt buộc để hội nhập, thì chậm chân đồng nghĩa với tự loại mình khỏi cuộc chơi”, ông nói.

Vận tải thủy - mảnh ghép chiến lược trong hành trình logistics xanh

Lãnh đạo Macstar khẳng định, trong bức tranh logistics xanh, vận tải thủy nổi lên như một phương thức đầy tiềm năng nhưng bị lãng quên. So với đường bộ, vận tải thủy thải ít khí nhà kính hơn hẳn, giúp giải tỏa áp lực hạ tầng, giảm ùn tắc, tai nạn giao thông và tiết kiệm chi phí vận hành, đặc biệt cho hàng hóa container, hàng khối lượng lớn. Với lợi thế hơn 3.200 km bờ biển, hệ thống sông ngòi dày đặc, Việt Nam đang nắm trong tay một con đường xanh nhưng chưa được khai thác đúng mức.

Đón đầu xu thế, Công ty Cổ phần Tập đoàn Macstar đã triển khai loạt giải pháp thực tế để hiện thực hóa tầm nhìn logistics xanh. Tập đoàn này đang tiên phong mở tuyến vận tải bằng tàu container ven biển cấp SB kết nối Hải Phòng với các tỉnh Bắc Trung Bộ, hướng tới phát triển hệ thống logistics bền vững. “Trong giai đoạn đầu, khi còn sử dụng nhiên liệu hóa thạch, các tuyến tàu ven biển đã giúp giảm tới 70% phát thải so với vận tải đường bộ. Về dài hạn, khi chuyển sang tàu sử dụng pin và hydrogen, mức phát thải có thể tiến về con số 0”, ông Cường thông tin.

Không dừng lại ở đó, Macstar còn đầu tư đội tàu sà lan phục vụ vận tải thủy nội địa, thí điểm các tuyến vận chuyển hàng hóa từ Hải Phòng đi Ninh Bình, Nam Định, Thanh Hóa khai thác tiềm năng của các kênh đào, hệ thống sông nội địa phía Bắc. Hệ sinh thái logistics này còn được số hóa, tích hợp kho bãi thông minh sử dụng năng lượng tái tạo.

Để logistics xanh không chỉ dừng ở khẩu hiệu hay mô hình thí điểm, Tổng Giám đốc Macstar cho rằng, Việt Nam cần một chiến lược tổng thể. Trước hết là bộ tiêu chí logistics xanh thống nhất, làm cơ sở cho các doanh nghiệp đo lường, đánh giá và triển khai. Chính sách tài chính cũng cần chuyển mình mạnh mẽ, tín dụng xanh, giảm thuế phí, ưu đãi đầu tư cho các dự án giảm phát thải.

Nguồn nhân lực là then chốt, cần đào tạo đội ngũ chuyên gia logistics xanh, kỹ sư môi trường, chuyên viên vận hành công nghệ sạch. Đồng thời, thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp với nguồn vốn và công nghệ tiên tiến, đặc biệt từ quốc tế.

Riêng với vận tải thủy, những chính sách ưu đãi như giảm 50% phí hạ tầng cảng biển tại Hải Phòng cho các lô hàng vận tải thủy đang là động lực quan trọng. Macstar đề xuất nên mở rộng chính sách này, miễn 100% phí cho đến năm 2030 hoặc đến khi tỉ lệ vận tải thủy nội địa đạt mức 25%. “Đây không chỉ là hỗ trợ doanh nghiệp, mà là đầu tư cho một tương lai logistics bền vững, giảm phụ thuộc vào phương tiện phát thải cao, hạn chế chi phí tạo tín chỉ carbon về sau”, ông Cường đề nghị.