Việt Nam nỗ lực gỡ thẻ vàng IUU

Trong nỗ lực vận động EU tháo gỡ "thẻ vàng" IUU trước khi Đoàn thanh tra IUU vào Việt Nam tiến hành đợt thanh tra thứ 4, Đoàn công tác của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn do Bộ trưởng Lê Minh Hoan dẫn đầu thăm và làm việc với các cơ quan của Ủy ban châu Âu (EC) tại Brussel, Bỉ ngày 18/9/2023.

Trong các phiên làm việc với Cao ủy Môi trường, đại dương và nghề cá và Tổng vụ các vấn đề về biển và thủy sản (DG MARE) thuộc EC vào 18/12/2023 tại Brussels, Bỉ, Bộ trưởng Lê Minh Hoan trao đổi với phía Bạn về quan điểm của Việt Nam trong xử lý vấn đề IUU.

Theo đó, Việt Nam xác định chống khai thác IUU là một nhiệm vụ trọng tâm của ngành, không chỉ để xuất khẩu sang EU mà còn giúp phát triển ngành nuôi trồng và khai thác hải sản bền vững, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam, giữ uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.

Đồng thời, xác định vấn đề “thẻ vàng” là cơ hội cho ngành khai thác thủy sản chuyển đổi từ nghề cá truyền thống, qui mô nhỏ nhiệt đới, đa nghề, đa loài sang quản lý một nghề cá có trách nhiệm, phát triển bền vững.

Trong xử lý vấn đề IUU, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định quyết tâm chính trị của Việt Nam nỗ lực cao nhất để giải quyết tốt nhất các nội dung kiến nghị của DG MARE đối với việc đẩy lùi và chấm dứt khai thác IUU hướng tới một nghề cá phát triển bền vững.

Theo đó, với sự lãnh đạo của Đảng, chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, với mục tiêu xây dựng nghề cá bền vững, có trách nhiệm, hội nhập quốc tế và gỡ thẻ vàng của EC, cả hệ thống chính trị đã tích cực vào cuộc để xây dựng và triển khai một kế hoạch đồng bộ với các mục tiêu và giải pháp cụ thể trong toàn hệ thống từ Trung ương đến địa phương, đoàn thể, công đồng ngư dân, hiệp hội và doanh nghiệp thủy sản.

Với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, đến nay, Việt Nam một số kết quả nổi bật.

Thứ nhất, đạt được sự thống nhất nhận thức cao và hành động quyết liệt trong tất cả các cấp, các ngành, cộng đồng ngư dân, doanh nghiệp và đạt sự đồng thuận của toàn xã hội đối với thực hiện các quy định của pháp luật, các quy định và khuyến nghị của EC để phòng, chống các hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định.

Thứ hai, đã xây dựng được khung pháp lý toàn diện đầy đủ về quản lý nghề cá và chống khai thác IUU. Đặc biệt, gần đây Quốc Hội và Chính phủ đã tiếp tục xiết chặt chế tài xử lý vi phạm IUU, xuyên suốt từ cấp Trung ương đến địa phương.

Thứ ba, công tác quản lý tàu cá đã chuyển biến một cách rõ rệt. Đến nay, đã xây dựng và vận hành Cơ sở dữ liệu quốc gia về tàu cá (đăng ký, đăng kiểm, cấp giấy phép khai thác thủy sản) kết nối từ trung ương đến địa phương, liên thông với các lực lượng thực thi pháp luật (Kiểm ngư, Biên phòng, Cảnh sát biển), và các cơ quan quản lý cảng để kiểm soát hoạt động của tàu cá. Trên 98% tàu cá hoạt động vùng khơi (có chiều dài từ 15m trở lên) đã được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình.

Thứ tư, công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản đã được thực hiện và kiểm soát theo chuỗi từ khâu kiểm soát sản lượng qua cảng đến cấp chứng thư xuất khẩu và kiểm soát nguyên liệu tại các nhà máy chế biến.

Các nguyên liệu nhập khẩu vào Việt Nam được kiểm soát theo quy định của Hiệp định biện pháp quốc gia có cảng, và trong thời gian tới sẽ thực hiện hậu kiểm tính hợp pháp của sản phẩm thủy sản từ khai thác nhập khẩu bằng container.

Thứ năm, công tác thực thi pháp luật, xử phạt vi phạm hành chính đã được triển khai tích cực tại nhiều địa phương và các lực lượng thực thi pháp luật trên biển. Các tàu vi phạm vùng biển nước ngoài từ năm 2015 đến nay đã giảm rõ rệt. Đến nay, tàu cá vi phạm khai thác bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý đã giảm 84,35% so với năm 2016; trong đó đã ngăn chặn, chấm dứt tàu cá vi phạm các nước, quốc đảo Thái Bình Dương từ năm 2018 đến nay.

Thứ sáu, Việt Nam đang tích cực triển khai các chương trình, đề án chuyển đổi ngành ngành khai thác hải sản bền vững, nhằm tạo nền tảng cơ sở quản lý đội tàu theo hướng phù hợp với hiện trạng nguồn lợi đang được xây dựng, và chuyển đổi một số nghề khai thác hải sản ảnh hưởngafđến nguồn lợi và môi trường sinh thái.

Để triển khai các giải pháp đồng bộ cho phát triển nghề cá bền vững, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết Việt Nam có chiến lược giảm cường lực khai thác, giảm đội tàu và chuyển sang phát triển nuôi trồng thủy sản để phát triển ngành thủy sản bền vững.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cũng đề nghị EC hỗ trợ Việt Nam công tác điều tra nguồn lợi thủy sản trong vùng biển Việt Nam. Triển khai các chương trình chuyển đổi một số nghề khai thác hải sản ảnh hưởng đến nguồn lợi và môi trường sinh thái, chuyển đổi sinh kế cho cộng đồng ngư dân ven biển. Hỗ trợ Việt Nam tham gia các chương trình phát triển kinh tế xanh, quản lý rác thải nhựa trên biển.

Đánh giá cao chuyến thăm của Bộ trưởng Lê Minh Hoan, các đối tác của EC cho biết chuyến thăm của Bộ trưởng khẳng định rõ quyết tâm và ý trí chính trị của Việt Nam và là cơ hội để trao đổi trực tiếp để hai bên hiểu rõ hơn về các khó khăn trong quá trình thực thi chống khai thác IUU.

Cao ủy Môi trường, đại dương và nghề cá và DG MARE nhận định, quan điểm của Việt Nam về xử lý thẻ vàng IUU và phát triển ngành thủy sản bền vững là một hình mẫu của thế giới. Khung pháp lý về quản lý nghề cá và chống khai thác IUU mà Việt Nam đã xây dựng hoàn toàn đáp ứng được các tiêu chuẩn quốc tế.

Tuy nhiên, việc thực thi còn một số tồn tại bao gồm: Vẫn còn tình trạng tàu cá vi phạm khai thác IUU tại các vùng biển nước ngoài mặc dù đã giảm so với trước đây; việc thực thi pháp luật chưa đồng bộ giữa các địa phương. Tất cả các trường hợp vi phạm cần được xử lý mà không có ngoại lệ; Cường lực khai thác hải sản còn cao, cần cân đối giữa nguồn lợi thủy sản và cường lực khai thác.

EC sẽ đồng hành cùng Việt Nam trong phát triển thủy sản bền vững. EC sẽ ban hành hướng dẫn về phát triển thủy sản bền vững theo đúng chiến lược của EC về phát triển bền vững như thỏa thuận xanh, kinh tế tuần hoàn,... Trong đó, EC mong muốn hỗ trợ Việt Nam trở thành một hình mẫu của thế giới trong việc phát triển bền vững ngành thủy sản và chống khai thác IUU.

Cũng tại buổi làm việc, Cao ủy Môi trường, đại dương và nghề cá của EC thông báo sẽ có chuyến thăm Việt Nam vào đầu năm 2024.