Xã hội hóa nguồn lực: Động lực xây dựng nông thôn mới

Đa dạng hóa nguồn lực: Giải pháp thiết thực xây dựng nông thôn mới

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới những năm qua đã và đang tạo diện mạo mới cho nhiều vùng quê Việt Nam. Tuy nhiên, để duy trì và nâng cao các tiêu chí, nhất là trong giai đoạn ngân sách trung ương và địa phương còn khó khăn, việc xã hội hóa nguồn lực được xem là giải pháp tất yếu.

Theo Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, năm 2024, nhiều địa phương đã chủ động huy động sự tham gia của doanh nghiệp, người dân và các tổ chức xã hội để hoàn thiện hạ tầng và nâng cao đời sống cư dân nông thôn.

Tại tỉnh Lâm Đồng, tổng nguồn vốn huy động cho chương trình nông thôn mới đạt gần 13.454 tỷ đồng, trong đó vốn tín dụng chiếm tỷ trọng lớn nhất với 11.750 tỷ đồng. Bên cạnh đó, gần 100 tỷ đồng được đóng góp từ các doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng dân cư, cùng hơn 1.180 tỷ đồng từ nguồn vốn lồng ghép của các chương trình, dự án.

Ông Nguyễn Văn Hòa (xã Mỹ Phước, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng), chia sẻ: "Chúng tôi nhận thấy rõ lợi ích từ nông thôn mới. Đường làng, ngõ xóm được bê tông hóa, trường học, trạm y tế khang trang. Vì vậy, bà con rất sẵn lòng đóng góp tiền của, công sức để chung tay xây dựng quê hương ngày càng khởi sắc".

Nhân dân đang bê tông hóa đường nông thôn. Ảnh: Thanh Tân

Tương tự, tại tỉnh Sóc Trăng, năm 2024, người dân, doanh nghiệp và các tổ chức trên địa bàn đã đóng góp hơn 700 tỷ đồng để cùng xây dựng nông thôn mới. Đặc biệt, các xã điểm như Mỹ Phước, Mỹ Tú, Thạnh Phú được tập trung nguồn lực lớn để phấn đấu đạt chuẩn nâng cao và kiểu mẫu.

Bà Trần Thị Lan, chủ doanh nghiệp chế biến nông sản Lan Anh (xã Phú Hội, huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng), chia sẻ: "Chúng tôi xem việc tham gia xây dựng nông thôn mới không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là cơ hội đầu tư, mở rộng thị trường ngay tại địa phương. Hạ tầng tốt, môi trường sống đẹp, người dân giàu lên thì doanh nghiệp cũng phát triển bền vững".

Vai trò cộng đồng, doanh nghiệp và các mô hình điển hình

Một trong những điểm sáng của chương trình nông thôn mới hiện nay là việc cộng đồng và doanh nghiệp ngày càng chủ động, tự nguyện tham gia với nhiều mô hình hiệu quả.

Tại xã Âu Lâu, thành phố Yên Bái, sau trận bão lớn cuối năm 2023, tuyến đường bê tông thôn Cống Đá bị hư hỏng nặng. Thay vì chờ nguồn vốn ngân sách, hơn 120 hộ dân trong thôn đã tự nguyện đóng góp được hơn 300 triệu đồng và hàng trăm ngày công để sửa chữa lại tuyến đường dài 2,5 km.

Ông Đỗ Văn Tám (thôn Cống Đá), phấn khởi nói: "Chỉ trong vòng một tháng, nhờ sự đồng lòng của bà con và sự hỗ trợ vật liệu của các doanh nghiệp trên địa bàn, con đường đã được hoàn thành, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đi lại, giao thương".

Tại huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng, tổng kinh phí thực hiện chương trình nông thôn mới đến cuối năm 2024 đạt 6.338 tỷ đồng, trong đó nhân dân đóng góp trên 715 tỷ đồng. Huyện này đã hoàn thành mục tiêu 100% xã đạt chuẩn nông thôn mới, với 8 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 2 xã đạt chuẩn kiểu mẫu.

Xã hội hóa nguồn lực không chỉ giúp giảm tải gánh nặng cho ngân sách nhà nước mà còn huy động được sức dân. Ảnh: Hằng Hà

Đáng chú ý, mô hình xã hội hóa trong xây dựng thiết chế văn hóa nông thôn tại xã Thành Mỹ, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa cũng được xem là hình mẫu. Năm 2024, bà con trong xã đã cùng nhau đóng góp trên 500 triệu đồng để xây dựng nhà văn hóa cộng đồng mới, đạt chuẩn theo tiêu chí quốc gia.

Ông Nguyễn Văn Phú (xã Thành Mỹ), chia sẻ: "Nhà văn hóa mới khang trang, có sân bóng, sân cầu lông, phòng đọc sách khiến đời sống văn hóa, tinh thần của người dân được nâng cao rõ rệt. Con em chúng tôi có chỗ vui chơi, sinh hoạt an toàn hơn".

Từ thực tiễn những mô hình, cách làm hay trên cho thấy, xã hội hóa nguồn lực không chỉ giúp giảm tải gánh nặng cho ngân sách nhà nước mà còn huy động được sức dân, tạo sự đồng thuận, phát huy nội lực cộng đồng để xây dựng nông thôn mới bền vững.

Tuy nhiên, để công tác này đạt hiệu quả lâu dài, các chuyên gia đề xuất, nhà nước cần tiếp tục ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ cụ thể, khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tích cực tham gia. Cần có chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng đối với doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng nông thôn, sản xuất nông nghiệp công nghệ cao và bảo vệ môi trường nông thôn.

Đồng thời, chính quyền cơ sở phải làm tốt công tác tuyên truyền, tạo môi trường minh bạch, công khai trong sử dụng các nguồn xã hội hóa, tránh tình trạng vận động đóng góp mang tính hình thức hoặc ép buộc.

Từ thực tiễn những mô hình, cách làm hay trên cho thấy, xã hội hóa nguồn lực không chỉ giúp giảm tải gánh nặng cho ngân sách nhà nước mà còn huy động được sức dân, tạo sự đồng thuận, phát huy nội lực cộng đồng để xây dựng nông thôn mới bền vững.

Để công tác này tiếp tục phát huy hiệu quả và lan tỏa rộng khắp, các địa phương cần có giải pháp đồng bộ, trong đó đặc biệt chú trọng xây dựng cơ chế minh bạch trong vận động, tiếp nhận và sử dụng các nguồn lực xã hội hóa. Việc huy động phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai, tránh gây áp lực cho người dân và doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Nhà nước cần ban hành thêm các chính sách ưu đãi, hỗ trợ thiết thực nhằm khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân tích cực tham gia đầu tư vào các công trình hạ tầng thiết yếu, thiết chế văn hóa, giáo dục, y tế tại khu vực nông thôn. Song song với đó, việc nhân rộng các mô hình cộng đồng tự quản, tự chủ về phát triển kinh tế và giữ gìn môi trường, cảnh quan nông thôn cũng là yếu tố quan trọng.