Tuyến Metro số 1 bị nhà thầu làm khó và câu chuyện chậm tiến độ, lùi thời hạn

Cuối tháng 4 vừa qua, Đoàn tàu Metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) đã được chạy thử nghiệm đoạn trên cao từ ga bến xe Suối Tiên đến ga An Phú (TP Thủ Đức). Việc thạy thử này khiến người dân thành phố tin tưởng rằng, ngày đoàn tàu lăn bánh sẽ không còn xa.

Tuy nhiên mới đây, Ban Quản lý đường sắt đô thị TP. Hồ Chí Minh (MAUR) vừa có văn bản khẩn gửi Văn phòng Ủy ban nhân dân TP. Hồ Chí Minh và Sở Kế hoạch đầu tư báo cáo tiến độ dự án Metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên). Theo đó, MAUR cho biết, để hoàn thành công tác thi công xây dựng và tiến hành chạy thử trên toàn tuyến vào quí 4/2023 theo kế hoạch thì vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức phía trước.

Trong đó, quan trọng nhất là việc Nhà thầu Hitachi (nhà thầu gói CP3) hiện vẫn từ chối thực hiện các công việc của dự án và theo hợp đồng.

Đáng nói, nhà thầu này từ chối thực hiện các công việc quan trọng của dự án Metro số 1, gồm: đào tạo; bảo dưỡng và bảo trì; phối hợp với tư vấn đánh giá chứng nhận an toàn hệ thống; công tác phối hợp giao diện với các nhà thầu thi công của dự án (các gói thầu CP1a, CP1b, CP2, nhà thầu thi công tòa nhà Công ty O&M); các công việc phối hợp liên quan đến đẩy nhanh tiến độ thi công cầu bộ hành các nhà ga trên cao thuộc gói thầu CP2. Dù nguyên nhân từ chối thực hiện các công việc này của nhà thầu là chủ quan hay khác quan thì điều này cũng sẽ làm hưởng đến công tác thi công và kế hoạch chạy thử toàn tuyến trong quý 4 năm nay.

Như vậy, sau nhiều lần trễ hẹn, tuyến Metro số 1 lại tiếp tục bị làm khó. Năm 2008, tuyến Metro số 1 (Bến Thành- Suối Tiên) là tuyến đầu tiên của TP. Hồ Chí Minh chính thức được khởi động với tổng kinh phí dự kiến là 17.387 tỷ đồng.

Chỉ sau 2 năm, đơn vị tư vấn dự án là NJPT của Nhật Bản cập nhật, tính toán lại, mức kinh phí tăng lên khoảng 47.325 tỷ đồng. Trong đó, vốn vay ODA của Nhật Bản chiếm tới 88,4%, tương đương 41.834 tỷ đồng, còn lại là vốn đối ứng của TP. Hồ Chí Minh.

Việc điều chỉnh vốn đầu tư tăng cao gấp hơn 2,7 lần đã khiến tiến độ thực hiện tuyến Metro số 1 gặp nhiều khó khăn.

Đến tháng 8/2012, dự án mới chính thức được khởi công xây dựng. Dự tính ban đầu, dự án hoàn thành sau 6 năm, nhưng rồi kế hoạch phải thay đổi.

Lý giải về việc chậm tiến độ thời điểm đó, phía Maur cho biết, nguyên nhân là do công tác giải tỏa mặt bằng và phải lập lại thiết kế kỹ thuật cho nhà ga ngầm Bến Thành tích hợp giữa các tuyến Metro số 1, 2, 3A và 4. Dự án được điều chỉnh thời gian hoàn thành kéo dài đến năm 2020.

Năm 2018, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra nhiều sai phạm trong quá trình thực hiện, nhấn mạnh việc Ủy ban nhân dân Thành phố điều chỉnh dự án là không tuân thủ đúng trình tự thủ tục và thẩm quyền. Theo đó, khi kéo dài thời gian thực hiện từ 1 năm trở lên, Chính phủphải báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Sau nhiều khó khăn, ngày 13/11/2019, dự án được điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 43.757 tỷ đồng và dự kiến hoàn thành vào quý 4/2021.

Từ 2020 đến nay, do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, tuyến Metro số 1 xin tiếp tục lùi thời gian hoàn thành vào cuối năm 2023, đầu năm 2024. Tuy nhiên, hiện nay tuyến Metro này lại tiếp tục đứng trước nguy cơ chậm tiến độ.

Có thể nói, chậm tiến độ, lùi thời hạn hoàn thành dường như đã là căn bệnh “thâm căn cố đế” của các dự án giao thông trọng điểm của nước ta nhiều năm qua. Không biết vô tình hay hữu ý mà các dự án đường sắt đô thị nói chung, tuyến Metro số 1 Bến Thành Suối Tiên nói riêng đã không ít lần được “chỉ mặt điểm tên” vì liên tục trễ hẹn.

Có lẽ không cần phải nhắc lại những hệ lụy xã hội khủng khiếp mà “căn bệnh” chậm tiến độ gây ra, bởi nếu phải đưa ra một con số thiệt hại cụ thể thì không mấy người dễ dàng chấp nhận. 16 năm là quá dài cho sự chờ đợi, và đoàn tàu Metro số 1 Bến Thành Suối Tiên cần phải được lăn bánh đúng thời hạn cam kết.

Theo đó, dù nguyên nhân là gì, chủ quan hay khách quan thì các bên liên quan cũng nghiêm túc xem xét và tháo gỡ. Cần xem sự mong chờ, niềm tin của người dân thành phố là động lực là trách nhiệm để vào cuộc quyết liệt và rốt ráo hơn nữa. Bởi dự án Metro số 1 Bến Thành Suối Tiên về đích đúng hẹn sẽ không chỉ làm gia tăng niềm tin của người dân vào chính quyền mà còn giúp cho hình ảnh của TP. Hồ Chí Minh trở nên hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư Quốc tế.