Tiêu chuẩn nước mắm: Những ý kiến trái chiều

Cần phân biệt rõ khái niệm

Dự thảo Tiêu chuẩn Việt Nam về Quy phạm thực hành sản xuất nước mắm vừa được Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng (Bộ Khoa học và Công nghệ) thẩm định đang nhận nhiều ý kiến trái ngược nhau. Trong đó, tranh cãi nhiều nhất là nếu áp bộ tiêu chuẩn này, chỉ còn khái niệm nước mắm và nước mắm nguyên chất.

TS. Trần Thị Dung - chuyên gia nước mắm của Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, thành viên Câu lạc bộ Nước mắm truyền thống - nêu ý kiến: Nước mắm bị pha loãng, tạo chất bảo quản, tạo màu, tạo hương… chắc chắn không phải nước mắm truyền thống mà là nước mắm công nghiệp. "Hãy trả lại tên nước mắm truyền thống, không nhập nhằng, lẫn lộn khái niệm giữa nước mắm công nghiệp và nước mắm truyền thống" - bà Trần Thị Dung đề nghị.

Nước mắm Nam Ô được làm theo phương pháp thủ công

Ông Phạm Ngọc Thành - Giám đốc Công ty Cổ phần Tư vấn phát triển và Thương mại Phúc Lâm, đại diện phân phối nước mắm Phú Quốc - Thanh Quốc tại Hà Nội - cho hay, nước mắm truyền thống có từ hàng trăm năm nay, phụ thuộc vào nguyên liệu đầu vào và điều kiện sản xuất của từng vùng, miền. Do vậy, nếu xây dựng bộ tiêu chuẩn áp dụng chung cho tất cả các vùng, miền và cả nước mắm công nghiệp thì chưa phù hợp. Ông Thành kiến nghị, phải căn cứ trên thực tiễn và chỉnh sửa phù hợp hơn, minh bạch rõ từng nhóm sản phẩm nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp, căn cứ từng tên gọi… để xây dựng bộ tiêu chuẩn riêng cho từng loại. Ngoài ra, người tiêu dùng cũng chưa có cơ sở phân biệt đâu là nước mắm truyền thống, đâu là nước mắm công nghiệp. Cần có sự minh bạch ngay cả trên tem nhãn sản phẩm để người tiêu dùng lựa chọn.

Cùng với những ý kiến trái chiều về tên gọi, nhiều quan điểm cho rằng, Dự thảo Tiêu chuẩn Việt Nam về Quy phạm thực hành sản xuất nước mắm có nhiều điểm không phù hợp với điều kiện sản xuất nước mắm truyền thống. Ông Bùi Thanh Phú - Giám đốc Công ty TNHH Hồng Hương, đơn vị sản xuất nước mắm Nam Ô (TP. Đà Nẵng) - cho rằng, có quá nhiều điều bất hợp lý, từ khâu kiểm tra cá, vật dụng chứa cá muối, cho đến quy định độ đậm đặc của nước mắm truyền thống… Ông Phú đề xuất, cần có sự phân biệt nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp.

Tuy nhiên, cũng có cơ sở khẳng định, sẽ không có gì khó khăn nếu sản xuất đúng quy trình. "Tháng 7/2018, chúng tôi nhận được bản dự thảo tiêu chuẩn này đề nghị đóng góp ý kiến, nhưng do doanh nghiệp (DN) đã áp dụng tương đối đầy đủ nên không đóng góp thêm ý kiến gì" - bà Nguyễn Thị Kim Hồng - Giám đốc Công ty CP Chế biến Thủy sản Liên Thành - cho hay.

Tiếp tục lắng nghe, hoàn thiện dự thảo

TS. Đào Trọng Hiếu - Phó trưởng Phòng Phát triển thị trường thủy sản (Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản) - cho biết: Mục đích xây dựng dự thảo để đưa ra các khuyến nghị, hướng dẫn kỹ thuật nhằm nhận diện, phòng ngừa, kiểm soát các mối nguy, rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra làm ảnh hưởng đến chất lượng, an toàn thực phẩm cho sản phẩm nước mắm.

Trong bối cảnh hội nhập, chúng ta phải "chơi chung sân nhà" với nhiều đối thủ cạnh tranh. Sản xuất nước mắm không chỉ cho người tiêu dùng Việt mà còn hướng tới XK. Để XK chính ngạch, phải có bộ tiêu chuẩn phù hợp với thị trường thế giới là điều kiện cần thiết.

Theo ông Thành, nhãn hàng nước mắm của công ty đã XK sang một số nước Đông Âu, với khoảng 10.000 chai mỗi năm. Đáng chú ý, sản phẩm dù được thị trường nước ngoài rất ưa chuộng nhưng thiếu tiêu chuẩn chính là rào cản khiến không thể XK lượng lớn hơn. "Lợi thế của nước mắm Phú Quốc là được bảo hộ chỉ dẫn địa lý ở châu Âu nhưng thực sự, nếu xét về tiêu chuẩn, để đi đường chính ngạch là rất khó" - ông Thành nói.

Tuy nhiên, sự phản đối của những người làm nước mắm truyền thống không phải không có lý do. Họ sợ đến một lúc nào đó, các làng nghề nước mắm truyền thống sẽ chỉ là nơi cung cấp nguyên liệu cho DN nước mắm công nghiệp. Thực tế, nước mắm truyền thống không đơn thuần là một sản phẩm mà chứa đựng giá trị văn hóa của Việt Nam.