Nỗ lực để Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong về sản xuất cà phê không gây mất rừng

Theo kế hoạch, ngày 25/4/2024, Công ty TNHH một thành viên Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco) sẽ tổ chức Lễ công bố vùng sản xuất cà phê tuân thủ EUDR.

Ngành cà phê Việt Nam nói chung và Đắk Lắk nói riêng trong những năm gần đây đã và đang đối mặt với không ít những khó khăn, thách thức như diện tích canh tác nhỏ lẻ, manh mún, không tập trung, giá cả vật tư đầu vào tăng cao, nông dân già hoá, biến đổi khí hậu…

Bên cạnh đó, yêu cầu của thị trường ngày càng khắt khe, sản xuất cà phê không còn đơn thuần là tạo ra sản phẩm ngon, chất lượng mà đi kèm đó là trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Theo yêu cầu mới của châu Âu về hàng hoá không gây mất rừng, theo đó, dự luật đưa ra yêu cầu cấm nhập khẩu nông sản sản xuất trên đất có nguồn gốc gây mất rừng, gây suy thoái rừng từ sau ngày 31/12/2020.

Công ty TNHH một thành viên Xuất nhập khẩu 2-9 Đắk Lắk (Simexco) đã triển khai chương trình chứng nhận bền vững từ năm 2009. Trong đó, có chương trình cà phê sản xuất phù hợp với bộ quy tắc chung cho cộng đồng cà phê (chứng nhận 4C), chứng nhận Rainforest Alliance (chứng nhận tiêu chuẩn nông nghiệp nền vững), chứng nhận Fairtrade (chứng nhận tiêu chuẩn thương mại công bằng). Điều này đảm bảo rằng cà phê được sản xuất mà không gây thiệt hại đến các khu rừng quan trọng.

Simexco cho rằng việc triển khai chương trình EUDR không chỉ là một nghĩa vụ pháp lý mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược dài hạn của công ty để bảo vệ môi trường, xây dựng uy tín và tăng cường lợi ích kinh tế và xã hội bền vững.

Đặc biệt trong việc thích ứng với EUDR, Simexco tự hào là đơn vị tiên phong. Theo đó, doanh nghiệp đã hợp tác với Đơn vị 4C (4C là tên viết tắt của “Quy tắc chung của Cộng đồng cà phê” và đây là một hệ thống chứng nhận toàn cầu về trồng và sản xuất cà phê bền vững. Mục tiêu của 4C là đạt được bền vững trong toàn ngành cà phê.) từ những ngày đầu Đơn vị 4C bắt đầu chương trình chứng nhận bền vững tại Việt Nam.

Cụ thể, chương trình sản xuất cà phê không gây mất rừng đáp ứng yêu cầu của châu Âu do Simexco hợp tác với Đơn vị 4C triển khai trên quy mô 9.000 nông hộ, 11.000ha đã chứng minh cho các can thiệp của các chương trình bền vững mà Simexco đã nỗ lực hình thành. Theo đó, kết quả phân tích của bản đồ GRAS thể hiện 100% diện tích cà phê 4C không chồng lấn với diện tích đất rừng.

"Simexco đã sẵn sàng mọi nguồn lực để đáp ứng yêu cầu mới của châu Âu", ông Lê Đức Huy – Tổng giám đốc Simexco – chia sẻ và cho biết, chúng tôi hy vọng rằng đây cũng sẽ là tiền đề và động lực để nhân rộng quy mô đến những vùng trong chuỗi liên kết bền vững của Công ty. Simexco tin rằng với sự nỗ lực của tất cả các đối tác, các bên liên quan, cùng nhau chúng ta sẽ đưa “Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong đáp ứng yêu cầu của châu Âu về sản xuất cà phê không gây mất rừng và suy thoái rừng - EUDR”.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, quý I/2024, lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam đạt 585.696 tấn, tăng 5,9% so với cùng kỳ năm 2023; kim ngạch đạt gần 1,93 tỷ USD, tăng mạnh 56,7%.

Việt Nam có 700.000ha trồng cà phê nhưng thực chất hiện còn bao nhiêu thì chưa xác định được. Biến đổi khí hậu đang tác động mạnh lên sản xuất cà phê toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam hiện tượng El Nino gây ra khô hạn làm ảnh hưởng lớn đến năng suất và sản lượng cà phê tại các vùng trồng cà phê. Mặt khác, do giá cà phê qua nhiều năm quá thấp đã có một số diện tích cà phê chuyển đổi cây trồng khác kinh tế cao hơn làm ảnh hưởng lớn đến diện tích của cây trồng này.

Theo ông Nguyễn Nam Hải - Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam, chúng ta có một lợi thế là từ ngày 1/1/2025, tất cả sản lượng cà phê trồng trên đất phá rừng sẽ không vào được thị trường châu Âu. Việt Nam được đánh giá là nước có tỷ lệ an toàn nhất về xuất khẩu cà phê vào châu Âu. Vấn đề của ngành cà phê Việt Nam hiện nay là làm sao ổn định được diện tích và sản lượng.

“Chúng tôi đã bắt đầu bán lô hàng đầu tiên vào châu Âu với hồ sơ là không phá rừng và được đánh giá khá ổn. Rõ ràng đây là một lợi thế mà không phải nước nào cũng làm được”, ông Nguyễn Nam Hải nhấn mạnh.

Theo TS. Nguyễn Trọng Cương - Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), để cây cà phê đáp ứng quy định EUDR cần phải thiết lập cơ sở dữ liệu rừng để EU sử dụng. Thiết lập ranh giới rừng, diễn biến rừng để làm căn cứ, cơ sở cho các ngành chứng minh sản phẩm đáp ứng yêu cầu không gây mất rừng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Xây dựng bản đồ và dữ liệu rừng, bản đồ vùng sản xuất theo mốc thời gian mà EUDR quy định. Đặc biệt, ngành cà phê cần thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ trang trại đến các đại lý tại địa phương.

Bà Vanúsia Nogueira - Giám đốc điều hành Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO) - cho biết, để xác định đất trồng cà phê không vi phạm EUDR, Việt Nam cần phải hoạch định bản đồ của những vùng trồng cà phê, và cần phải biết từng hộ sản xuất trong vùng đó.

Để ngành cà phê Việt Nam phát triển bền vững, bà Vanúsia Nogueira cũng khuyến nghị các cơ quan quản lý cần quan tâm theo dõi những diễn tiến hiện tại ở châu Âu. Tìm hiểu và tuân thủ những quy định để đáp ứng các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường phù hợp theo quan điểm chấp nhận của xã hội EU. Tốt nhất là các doanh nghiệp Việt Nam phải tìm ra lối đi riêng để chứng minh sản phẩm của mình là ổn và thỏa mãn những yêu cầu và giới hạn theo tiêu chuẩn EU.