Nghệ nhân Lý Ngọc Minh: Linh hồn của gốm sứ Minh Long I

Bàn tay nhanh và khối óc sáng

Là chủ doanh nghiệp nhưng ông Lý Ngọc Minh cũng là người có sức sáng tạo mẫu mã, kiểu dáng phi thường. Từ những năm 90, ông đã chế tác thành công một số bộ sản phẩm mỹ nghệ thể hiện nét đẹp của dân tộc. Điển hình như bộ sản phẩm thể hiện đại gia đình 54 dân tộc anh em trong đất nước Việt Nam, bộ tượng thiếu nữ 3 miền Bắc – Trung – Nam… Đặc biệt, ông là người đầu tiên ứng dụng hoa văn "Chim lạc" trên trống đồng Ngọc Lũ vào các sản phẩm của Minh Long I, nhằm giới thiệu với bạn bè thế giới biểu tượng văn hóa truyền thống dân tộc Việt Nam. Với vai trò là người đi tiên phong trong thử nghiệm, ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất gốm sứ, những mô hình hoạt động hiệu quả của Minh Long I đã được phổ biến, nhân rộng, góp phần làm thay đổi diện mạo của ngành nghề gốm sứ Bình Dương.

Mặt khác, việc phục chế men màu đã thất truyền mà Minh Long I làm được là vô giá. Trong ngành sản xuất gốm sứ, màu sắc là yếu tố quan trọng cấu thành phần hồn của sản phẩm. Màu sắc càng đa dạng, sản phẩm càng phong phú; màu sắc càng cá biệt, sản phẩm càng độc đáo. Các loại màu như đỏ son, xanh vua, xanh cobal, men caladon… là những loại men màu khó thực hiện nhất trong nghề và đa số đã thất truyền từ lâu.

Theo các chuyên gia, trên thế giới, số công ty có thể chế tạo men - màu ấy trên sứ không nhiều, nguồn tài liệu và cả những cổ vật có các loại men - màu ấy cũng rất hiếm hoi. Thế nhưng, dù gặp nhiều khó khăn, trở ngại, ông Lý Ngọc Minh vẫn kiên trì nghiên cứu, tìm tòi và đã thành công trong việc phục chế các loại màu đỏ cung đình, màu xanh vũ quá thiên thanh hay men caladon. Kết quả đó đã được thể hiện thành công qua các bộ sản phẩm như: "Sơn hà - Cẩm tú", "Quốc sắc - Thiên hương" và một số sản phẩm nghệ thuật có men caladon… giá trị cao. Đặc biệt, các loại men - màu này đều không có chì và chất cadmidium được bảo đảm dưới mức cho phép.

Va chạm và trải nghiệm nhiều trong cuộc sống lẫn thương trường, ông Minh tự đúc kết, trong kinh doanh, để thành công chỉ 1% là do mình, 99% còn lại là do may mắn. Nhưng ông Minh giãi bày, may mắn ấy "chỉ dành cho những người chịu thương, chịu khó và kiên trì với mục tiêu". Bởi thế, cái tên Minh Long giờ đã không còn xa lạ với người Việt Nam. Sản phẩm sứ Minh Long không chỉ có mặt ở hầu hết gia đình Việt, mà còn đến được với nhiều nước trên thế giới.

Tạo "cú huých" cho ngành gốm sứ

Ông Lý Ngọc Minh đã có những đóng góp lớn đối với sự phát triển, khôi phục ngành gốm sứ, cũng như tạo ra "cú huých" cho ngành sản xuất gốm sứ truyền thống ở Bình Dương và giữ gìn bản sắc văn hóa Việt trong từng sản phẩm gốm sứ. Công ty TNHH Minh Long I do ông làm chủ được thành lập năm 1970, đến nay đã phát triển thành công ty chuyên ngành sản xuất gốm sứ cao cấp, với tổng vốn đầu tư trên 40 triệu USD.

Sau gần 10 năm nghiên cứu, ông Lý Ngọc Minh - Anh hùng lao động, đã làm được điều tưởng chừng không thể. Đó là sản xuất gốm sứ cao cấp ở nhiệt độ 1.380 oC, đạt tiêu chuẩn châu Âu bằng phương pháp đốt một lần lửa.

Ông Minh tâm sự, có thời điểm giá gas tăng giá hàng ngày, từ 500 đến 1.000, 1.500 USD/tấn, giá nhân công cũng tăng nhiều lần, làm ngành gốm sứ nói chung gặp không ít khó khăn, riêng với Minh Long 1 thì khó khăn gấp bội, do sản suất theo tiêu chuẩn chất lượng của Đức nung ở nhiệt độ 1.380OC, tiêu thụ năng lượng gấp đôi so với sản phẩm sứ của các nước khác nung ở nhiệt độ 1.320OC. Đồng thời, phải nung nhiều lần qua nhiều công đoạn quy trình nung hai lần, dẫn tới chi phí sản xuất cao.

Để tìm lối thoát, có không ít ý kiến cho rằng, phải thay đổi công nghệ, hạ thấp tiêu chuẩn sản phẩm, nhưng ông Minh không chấp nhận, theo ông điều đó đồng nghĩa với việc sẽ mất thương hiệu và thị trường, yếu tố dẫn đến phá sản… Sau nhiều giải pháp đổi mới quản lý, kỹ thuật, giảm chi phí đầu vào… được thực thi nhưng hầu như không xoay chuyển tình thế, "chúng tôi đi đến quyết định tập trung trí lực vào tìm cách giảm việc tiêu thụ năng lượng trong sản xuất. Coi đó là giải pháp duy nhất có thể giúp công ty thoát khỏi bế tắc, nên tôi đã bàn bạc với một số cán bộ kỹ thuật thay đổi quy trình công nghệ nung hai lần lửa sang một lần lửa mà vẫn đạt được chất lượng châu Âu (Đức). Đó là điều mà chưa quốc gia nào trên thế giới làm nên, cũng chẳng thể học hỏi được kinh nghiệm của ai" - ông Minh chia sẻ.

Việc đưa công nghệ đốt một lần lửa vào sản xuất đã mang lại hiệu quả trông thấy. Ông Minh cho biết, ở bộ phận sản xuất đồ sứ chén đĩa có 1.500 người lao động, làm theo công nghệ cũ chỉ đạt 50 - 60.000 sản phẩm/ngày, thì nay với công nghệ mới đã sản xuất được gấp đôi (100 - 120.000 sản phẩm/ngày) cùng số nhân công như nhau, và thời gian của chu kỳ sản xuất chỉ còn 1/5 so với trước, nghĩa là từ 15 ngày xuống chỉ còn 3 ngày. Các chỉ tiêu về chất lượng sản phẩm như độ trắng, mỏng, cứng, bóng… đều bằng hoặc hơn so với khi nung hai lần. "Vì đã nghiên cứu thành công đột phá công nghệ, góp phần đưa vị thế kỹ thuật ngành gốm sứ Việt Nam lên hàng đầu thế giới, và ngày nay chúng ta có thể ngẩng cao đầu khẳng định: Riêng lĩnh vực đồ sứ theo tiêu chuẩn chất lượng cao nhất, sản xuất theo công nghệ hiện đại, chúng ta không thua kém bất cứ cường quốc nào trên thế giới"- ông Lý Ngọc minh bày tỏ niềm tự hào.