Nâng cao năng lực phòng vệ thương mại: Yêu cầu cấp thiết

Tham gia FTA với các cam kết mở cửa thị trường sâu rộng, công tác PVTM sẽ đối diện với những thách thức nào, thưa ông?

Cùng với những thuận lợi mang tính chủ đạo, các FTA cũng khiến cạnh tranh gia tăng, tạo ra không ít thách thức đối với công tác PVTM. Thứ nhất, quá trình mở cửa có thể khiến một số ngành sản xuất trong nước không thích ứng kịp với diễn biến cạnh tranh phức tạp, thậm chí không lành mạnh (như bán phá giá, nhận trợ cấp) hoặc lượng gia tăng ồ ạt của hàng hóa nhập khẩu (NK) từ nước ngoài. Thứ hai, hàng hóa xuất khẩu (XK) của Việt Nam cũng có khả năng bị các nước điều tra, áp dụng biện pháp PVTM với tần suất cao. Việc này có thể tác động tiêu cực trực tiếp tới các ngành sản xuất, XK và gián tiếp đặt ra gánh nặng về kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, do mức ưu đãi rất lớn của các FTA thế hệ mới, nguy cơ hàng hóa XK bị điều tra chống lẩn tránh biện pháp PVTM, gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp cũng gia tăng.

Dưới góc độ quản lý, Cục PVTM đánh giá như thế nào về thực trạng doanh nghiệp (DN) trong nước ứng phó với các biện pháp PVTM của nước ngoài?

Ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục PVTM (Bộ Công Thương)

Tính đến nay, Bộ Công Thương đã tiếp nhận và xử lý 176 vụ việc nước ngoài khởi xướng điều tra, áp dụng biện pháp PVTM đối với hàng hóa XK của Việt Nam, bao gồm 100 vụ việc chống bán phá giá, 18 vụ việc chống trợ cấp, 23 vụ việc chống lẩn tránh thuế, 35 vụ việc tự vệ. Chỉ riêng 6 tháng đầu năm 2020, Bộ đang xử lý 13 vụ việc, tiếp nhận xử lý 6 vụ việc tiền khởi xướng. Ngoài ra, Bộ tiếp tục xử lý nhiều vụ việc rà soát biện pháp PVTM đang có hiệu lực thi hành với hàng hóa XK của Việt Nam. Trong quá trình ứng phó các vụ việc PVTM nước ngoài, Bộ Công Thương thường xuyên cập nhật thông tin và hỗ trợ DN tham gia để đạt được kết quả tích cực.

Về phía DN, có thể thấy, năng lực PVTM của các ngành sản xuất, XK của ta đã được củng cố. Nhiều ngành hàng như thủy sản, thép, sợi, ván sợi bằng gỗ… thường xuyên bị kiện PVTM, đã có kinh nghiệm ứng phó. Về cơ bản, hầu hết các DN có thái độ tích cực hợp tác tham gia quá trình điều tra của cơ quan điều tra PVTM nước ngoài; một số vụ việc, DN đã chủ động, tìm sự tư vấn, hỗ trợ từ Cục PVTM hoặc luật sư thương mại quốc tế. Tuy nhiên, vẫn còn DN chưa thực sự tích cực, từ chối tham gia hoặc tham gia không đầy đủ trong một số vụ việc. Một trong những lý do của tình trạng này là do hiểu biết về pháp luật PVTM quốc tế của các DN cũng như kinh nghiệm tham gia, ứng phó vụ việc còn hạn chế. Trong một vài vụ việc, DN cố tình không phối hợp do ngay từ đầu, mục tiêu đầu tư, hoạt động đã là lẩn tránh biện pháp PVTM.

Theo ông, DN trong nước chúng ta còn những hạn chế nào?

Có thể thấy, năng lực chủ động sử dụng các biện pháp PVTM để bảo vệ lợi ích chính đáng của mình trước sự cạnh tranh không lành mạnh của hàng nhập khẩu vẫn còn hạn chế. Mặc dù trong thời gian qua, Chính phủ cũng như một số ngành sản xuất đã chủ động hơn, tăng cường điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM để bảo vệ sản xuất trong nước nhưng tính tới tháng 6/2020, mới điều tra, áp dụng 17 vụ việc PVTM với hàng hóa nhập khẩu.

Nguyên nhân là do việc điều tra, áp dụng các biện pháp PVTM đòi hỏi đáp ứng quy định chặt chẽ, nghiêm ngặt của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và pháp luật Việt Nam; hạn chế trong tập hợp lực lượng, thống nhất quan điểm của các ngành sản xuất trong nước. Bên cạnh đó, nhận thức, hiểu biết của DN về việc sử dụng công cụ PVTM cũng hạn chế, nhiều ngành, lĩnh vực, DN chưa thực sự hiểu biết về công cụ PVTM để bảo vệ quyền và lợi ích của mình khi có sự cạnh tranh không lành mạnh, sự gia tăng đột biến của hàng NK... Hiện, số lượng đơn yêu cầu điều tra áp dụng biện pháp PVTM gửi tới Cục PVTM ngày càng gia tăng, song số lượng cán bộ trực tiếp tham gia điều tra các vụ việc PVTM còn mỏng, nhiều cán bộ mới dẫn tới những khó khăn nhất định trong công tác điều tra.

Bộ Công Thương vừa ban hành Quyết định số 1347/QĐ-BCT triển khai một số hoạt động nhằm hỗ trợ, nâng cao năng lực PVTM cho các ngành sản xuất trong nước. Quyết định sẽ tác động tích cực ra sao đến công tác PVTM, thưa ông?

Quyết định 1347 được ban hành để thực hiện chủ trương của Bộ Công Thương tiếp tục đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng, tháo gỡ khó khăn đối với các rào cản XK và nâng cao năng lực cho cộng đồng DN, hiệp hội trong lĩnh vực PVTM. Quyết định đã đề ra các hoạt động toàn diện, tập trung vào nhóm giải pháp về: Đào tạo PVTM cho ngành sản xuất trong nước, đặc biệt là các hiệp hội và cộng đồng DN; cung cấp thông tin PVTM cho các hiệp hội, ngành sản xuất trong nước; hoàn thiện thể chế về PVTM theo hướng hiệu quả, tinh giản và phù hợp với các diễn biến mới; tăng cường công tác thực thi PVTM. Các hoạt động triển khai Quyết định sẽ được Bộ Công Thương khẩn trương thực hiện ngay trong năm 2020 và sẽ tiếp tục thực hiện trong các năm tới nhằm đảm bảo các ngành sản xuất, DN Việt Nam, đặc biệt là DN vừa và nhỏ, nắm vững các công cụ về PVTM, có thể bảo vệ lợi ích chính đáng và nâng cao hiệu quả của tiến trình tham gia hội nhập kinh tế quốc tế.

Xin cảm ơn ông!