Tượng gỗ Tây Nguyên qua góc nhìn của người nghiên cứu

Theo Thạc sỹ Hoàng Thị Thanh Hương, chủ nhiệm đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh: “Bảo tồn và phát huy giá trị tượng gỗ trên địa bàn tỉnh Gia Lai”, tượng gỗ dân gian Tây Nguyên không chỉ có tượng nhà mồ. Tượng còn dùng để trang trí tại các nhà rông, nhà ở (nhà sàn, nhà dài). Và ở từng không gian kiến trúc khác nhau, người làm tượng đã lựa chọn từng loại tượng để phù hợp với chức năng làm đẹp, trang trí hay phục vụ tín ngưỡng tang ma.
Tượng gỗ Tây Nguyên qua góc nhìn của người nghiên cứu

Tượng gỗ - tác phẩm nghệ thuật điêu khắc dân gian

Những người làm tượng gỗ dân gian trên khắp các buôn làng Tây Nguyên nói chung, Bahnar, Jrai của Gia Lai nói riêng đều là những “nghệ sĩ nông dân” thực thụ. Họ sáng tạo từ bản năng với niềm tin mình làm được tượng gỗ là do thần linh (Giàng) ban cho khả năng ấy. Họ tự học tạc tượng từ người già, người biết tạc giỏi hơn ở trong làng mình hoặc các làng khác và tùy theo nhận thức cũng như tài hoa cá nhân mà họ làm nên những tác phẩm tượng gỗ vừa có giá trị nghệ thuật vừa có giá trị tâm linh. Trong quá trình làm tượng, họ tự thể hiện sự sáng tạo của mình chứ không ai có thể can thiệp. Cùng một chủ đề nhưng tượng ở làng này khác làng kia, người này khác người kia. Một tượng có thể do 1 người hoặc một nhóm 3 - 5 người thực hiện. Tượng gỗ có đầy đủ chức năng của một tác phẩm nghệ thuật điêu khắc dân gian (chứ không chỉ bó hẹp trong khái niệm tượng mồ như nhiều người tưởng nhầm) nên nó mới được con người đem về trang trí cho môi trường sống của mình thêm phong phú. Và thực tế, trong các khuôn viên sân vườn của gia đình hay quán ăn, như: Bazan, Plei Tiêng, Ia Gui (Gia Lai), Công viên Đồng Xanh (Gia Lai), Khu Du lịch sinh thái Măng Đen (Kon Tum), Ko Tam (Đắk Lắk), quán cà phê Eva (Kon Tum)… có trang trí tượng gỗ được rất nhiều du khách ưa thích. Những tượng này đều được tạc mới và đã thể hiện đúng chức năng giải trí, làm đẹp của mình. Dĩ nhiên, nhóm tượng ngồi ôm mặt buồn, tượng chống cằm, tượng ngồi khóc, tượng giao hoan, khoe sinh thực khí, bà chửa… thì ít ai trưng bày vì nhóm tượng này thường thể hiện đời sống tâm linh, tín ngưỡng nhiều hơn khía cạnh giải trí, sinh hoạt.

Giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa

Tượng gỗ Tây Nguyên qua góc nhìn của người nghiên cứu
Tượng gỗ dưới bàn tay các nghệ nhân

Mỗi bức tượng là sự sáng tạo của mỗi nghệ nhân. Các nét chạm khắc của người này không thể giống người kia, người sau không thể giống người trước. Thạc sỹ Hoàng Thị Thanh Hương cho biết: “Được tiếp xúc nhiều với nghệ nhân nên tôi rất dễ nhận ra tượng của vùng Ayun Pa hay Chư Pah, tượng vùng Kbang hay Krông Pa… Còn tượng đẹp, có hồn hay không là do tài năng, trình độ của mỗi nghệ nhân”. Việc tượng được tô màu cũng là đặc điểm bình thường của từng vùng miền. Vùng thì nghệ nhân để tượng thô mộc màu gỗ nguyên sơ, như (Pleiku, Chư Pah, Đức Cơ); vùng lại bôi màu, tô sơn cho đẹp (Krông Pa, Ia Pa, Chư Prông). Trước kia, đồng bào đã dùng các loại lá, vỏ cây để tạo màu sắc trang trí cho đồ dùng của mình, như nhuộm chỉ để dệt vải, trang trí nhà mồ. Những năm gần đây, nhiều nơi đã bảo tồn, phát huy nghề tạc tượng bằng nhiều giải pháp, trong đó có việc thi tạc tượng. Nhà nước cũng rất cố gắng tạo mọi điều kiện thuận lợi về vật chất (gỗ, dụng cụ) để nghệ nhân phát huy hết khả năng, tay nghề của mình. Những nghệ nhân giỏi có thể chỉ dẫn đôi chút cách đục đẽo sao cho đường nét tinh tế hơn, cách vạc sao cho tạo ra đường nét, hình khối đẹp hơn, phù hợp hơn với dáng hình khúc gỗ. Còn “chỉ đạo”, “sắp đặt” cụ thể của một cá nhân này với một cá nhân khác, chắc chắn là việc không ai làm và cũng không làm được. “Muốn giữ gìn di sản văn hóa dân tộc, chúng ta vừa có biện pháp bảo tồn, vừa tìm mọi điều kiện cho nó tồn tại trong sự vận động và phát triển chung của xã hội. Đấy mới là cách nghĩ đúng, làm đúng, không nên nhìn ở một góc hẹp về không gian, vai trò của tượng gỗ trong đời sống văn hóa, tâm linh, tín ngưỡng của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên” - Thạc sỹ Hoàng Thị Thanh Hương khẳng định.

Hoàng Anh Phượng
Bạn thấy bài viết này thế nào?
Kém Bình thường ★ ★ Hứa hẹn ★★★ Tốt ★★★★ Rất tốt ★★★★★
Bài viết cùng chủ đề: Di sản

Có thể bạn quan tâm

Tin mới nhất

Lễ hội Hết Chá răn dạy con người biết sống có tình, có nghĩa

Lễ hội Hết Chá răn dạy con người biết sống có tình, có nghĩa

Lễ hội Hết Chá của dân tộc Thái nhằm răn dạy con người biết sống có tình có nghĩa, biết ơn những người đã giúp đỡ mình lúc khó khăn, hoạn nạn.
Lào Cai đặt mục tiêu mỗi xã đạt tối thiểu 1 tiêu chí xây dựng nông thôn mới năm 2024

Lào Cai đặt mục tiêu mỗi xã đạt tối thiểu 1 tiêu chí xây dựng nông thôn mới năm 2024

Chiều 25/3, tỉnh Lào Cai tổ chức Hội nghị đánh giá kết quả 3 năm thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đối với 10 xã có tỷ lệ hộ nghèo cao.
Trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Cor gần gũi với thiên nhiên

Trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Cor gần gũi với thiên nhiên

Gần gũi với thiên nhiên, trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Cor luôn thể hiện nét duyên, kín đáo nhưng lại quyến rũ lạ thường.
Nét duyên trong trang phục phụ nữ dân tộc Lào vùng Tây Bắc

Nét duyên trong trang phục phụ nữ dân tộc Lào vùng Tây Bắc

Sự kết hợp hoàn hảo giữa váy, áo, khăn, thắt lưng… đã tạo nét duyên dáng trong trang phục của phụ nữ dân tộc Lào vùng Tây Bắc.
Lào Cai: Bố trí hơn 103 tỷ đồng sắp xếp, ổn định dân cư trong năm 2024

Lào Cai: Bố trí hơn 103 tỷ đồng sắp xếp, ổn định dân cư trong năm 2024

Trong năm 2024, tỉnh Lào Cai dự kiến sắp xếp, bố trí ổn định cho 613 hộ dân cư với kinh phí hơn 103 tỷ đồng.

Tin cùng chuyên mục

Kế hoạch tổ chức Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4

Kế hoạch tổ chức Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4

Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4 sẽ diễn ra từ ngày 18/4/2024 đến ngày 21/4/2024 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, Hà Nội.
Lễ hội Rija Nagar - Lan tỏa các giá trị văn hóa Chăm

Lễ hội Rija Nagar - Lan tỏa các giá trị văn hóa Chăm

Lễ hội Rija Nagar lan tỏa bản sắc đặc trưng của văn hóa Chăm như: Âm nhạc, vũ điệu, trang phục, ẩm thực, văn khấn và những lời chúc tụng đầy tình cảm…
Thổ cẩm, nét văn hóa đặc trưng của đồng bào S’tiêng

Thổ cẩm, nét văn hóa đặc trưng của đồng bào S’tiêng

Bằng đôi tay khéo léo, sự cần cù, óc sáng tạo những phụ nữ dân tộc S’tiêng đã dệt nên những sản phẩm thổ cẩm tinh xảo, độc đáo với nét văn hóa đặc trưng.
Đặc sắc lễ mừng cơm mới của dân tộc S’tiêng

Đặc sắc lễ mừng cơm mới của dân tộc S’tiêng

Lễ mừng cơm mới là một lễ hội lớn, được coi là Tết cổ truyền của người S’tiêng, thể hiện lòng tôn kính thần lúa đã đem lại cuộc sống ấm no cho đồng bào.
Thanh Hóa: Diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số có nhiều khởi sắc

Thanh Hóa: Diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số có nhiều khởi sắc

Sau nhiều nỗ lực của các cấp ủy, chính quyền, diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của tỉnh Thanh Hóa đã có nhiều khởi sắc đáng ghi nhận.
Nét đặc sắc trong trang phục truyền thống của người Bru - Vân Kiều

Nét đặc sắc trong trang phục truyền thống của người Bru - Vân Kiều

Lấy màu đỏ, đen làm chủ đạo, sắc màu tượng trưng cho âm dương, sự giao hòa với thiên nhiên, tạo nên sự hài hòa trang phục truyền thống dân tộc Bru - Vân Kiều.
Cộng đồng Hồi giáo có nhiều đóng góp vào sự phát triển của TP. Hồ Chí Minh

Cộng đồng Hồi giáo có nhiều đóng góp vào sự phát triển của TP. Hồ Chí Minh

Lãnh đạo Ủy ban Mặt trận Tổ quốc thành phố cho rằng, thời gian qua, cộng đồng Hồi giáo thành phố đã có đóng góp lớn vào sự phát triển chung của TP. Hồ Chí Minh.
Lào Cai: Quan tâm hỗ trợ phát triển nhân lực người dân tộc thiểu số

Lào Cai: Quan tâm hỗ trợ phát triển nhân lực người dân tộc thiểu số

Những năm qua, tỉnh Lào Cai đặc biệt quan tâm đến xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ người dân tộc thiểu số trong hệ thống chính trị.
Đồng Nai: 571 tỷ đồng hỗ trợ phát triển vùng dân tộc thiểu số

Đồng Nai: 571 tỷ đồng hỗ trợ phát triển vùng dân tộc thiểu số

Năm 2024 Đồng Nai dành 571 tỷ đồng triển khai 10 dự án hỗ trợ phát triển cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Thừa Thiên Huế: Xoá nhà tạm, hỗ trợ sinh kế cho người dân là mục tiêu quan trọng

Thừa Thiên Huế: Xoá nhà tạm, hỗ trợ sinh kế cho người dân là mục tiêu quan trọng

Đó là ý kiến chỉ đạo của Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Thanh Bình tại buổi làm việc với huyện A Lưới.
Lễ hội Nàng Hai: Nét ứng xử văn hoá của dân tộc Tày

Lễ hội Nàng Hai: Nét ứng xử văn hoá của dân tộc Tày

Lễ hội Nàng Hai thể hiện nét ứng xử rất văn hoá của dân tộc Tày, là tâm tư, nguyện vọng của đồng bào cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Trải nghiệm Lễ hội trỉa lúa của người Bru - Vân Kiều tại Hà Nội

Trải nghiệm Lễ hội trỉa lúa của người Bru - Vân Kiều tại Hà Nội

Du khách và đồng bào được trài nghiệm Lễ hội trỉa lúa của dân tộc Bru - Vân Kiều ngay tại Thủ đô Hà Nội nhân Ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc”.
Lai Châu: Đặc sắc Lễ hội Xòe chiêng Bản Bo

Lai Châu: Đặc sắc Lễ hội Xòe chiêng Bản Bo

Tại xã Bản Bo, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu đã diễn ra Lễ hội Xòe chiêng chủ đề “Sắc màu văn hóa các dân tộc xã Bản Bo”
Lào Cai: Nghề dệt của người Thu Lao được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Lào Cai: Nghề dệt của người Thu Lao được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Nghề dệt của người Thu Lao, huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Lễ Then Kin Pang: Sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc và diễn xuất

Lễ Then Kin Pang: Sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc và diễn xuất

Lễ Then Kin Pang là sự kết hợp hài hòa giữa âm nhạc, múa và diễn xuất... thể hiện rõ nhất bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Thái, tỉnh Lai Châu.
Yên Bái: Sôi động Lễ hội Gầu Tào huyện Trạm Tấu năm 2024

Yên Bái: Sôi động Lễ hội Gầu Tào huyện Trạm Tấu năm 2024

Lễ hội Gầu Tào huyện Trạm Tấu (Yên Bái) là sự kiện văn hóa quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Mông...
Khám phá trang phục truyền thống của người Ca Dong

Khám phá trang phục truyền thống của người Ca Dong

Trang phục truyền thống của người Ca Dong có giá trị sáng tạo, văn hóa, thẩm mỹ là sự kết tinh trong môi trường tự nhiên và đúc kết từ đời sống hàng ngày
Lào Cai: Độc lạ kéo co người Tày

Lào Cai: Độc lạ kéo co người Tày

Sự độc lạ của kéo co của đồng bào dân tộc Tày, tỉnh Lào Cai không không phải nam kéo với nam, nữ kéo với nữ mà ở đây nữ đấu với nam.
Cúng máng nước, sự tôn trọng thiên nhiên của người Ca Dong

Cúng máng nước, sự tôn trọng thiên nhiên của người Ca Dong

Cúng máng nước là lễ hội quan trọng bậc nhất để cầu mong thần rừng, thần nước phù hộ, đồng thời thể hiện sự tôn trọng thiên nhiên của người Ca Dong.
Thương nhớ Nậm Kéng

Thương nhớ Nậm Kéng

Ngược dốc quanh co chúng tôi tới Nậm Kéng vào cuối ngày, những mái nhà nhỏ bé của đồng bào dân tộc Xa Phó hiện rõ dưới ánh nắng hiếm hoi của mùa đông Tây Bắc.
Xem thêm
Mobile VerionPhiên bản di động