Trở lại nơi làm nhà máy điện hạt nhân ở Ninh Thuận: Bài 1 - Đồng thuận và mong chờ

Đồng lòng, tự nguyện ngay khi có quy hoạch lần đầu

Trước dự báo nhu cầu tiêu thụ điện tiếp tục tăng cao, việc đa dạng hóa nguồn cung cấp điện đảm bảo an ninh năng lượng Quốc gia, tiếp tục triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là hết sức cấp thiết. Điện hạt nhân sẽ cung cấp nguồn điện có quy mô công suất đủ lớn, ổn định, là nguồn năng lượng xanh và bền vững.

Ngay sau khi Ban Chấp hành Trung ương Đảng thống nhất cao với chủ trương tái khởi động chương trình điện hạt nhân tại Việt Nam và tiếp tục nghiên cứu điện hạt nhân Ninh Thuận, để khẩn trương triển khai thực hiện công việc này, Tổng Bí thư Tô Lâm cùng Đoàn công tác Trung ương đã thăm, làm việc với Tỉnh ủy Ninh Thuận về kinh tế, xã hội và phát triển dự án điện hạt nhân.

Sau chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm, nhóm phóng viên Báo Công Thương đã trở lại Ninh Thuận, tìm về các xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải và xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam – Nơi được lựa chọn triển khai nhà máy điện hạt nhân 1 và 2. Tại đây, chúng tôi đã được những người dân chia sẻ về tâm tư, nguyện vọng, mong muốn của mình sau 8 năm dự án Nhà máy điện hạt nhân “ngủ yên”.

Các vườn nho xanh biếc của người dân tại thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận. Ảnh: Lê Sơn

Với quãng đường hơn 20 km, từ TP. Phan Rang – Tháp Chàm, men theo con đường ven biển, nhóm phóng viên tìm đến xã Vĩnh Hải - là xã xa nhất của huyện Ninh Hải. Dẫn chúng tôi vào thôn, ông Nguyễn Thanh Phương - Phó Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải cho biết, xã Vĩnh Hải nằm về phía Đông Bắc của huyện Ninh Hải với tổng diện tích tự nhiên 12.400 ha; phía đông giáp với biển Đông, phía Tây giáp xã Bắc Sơn, huyện Thuận Bắc, phía Nam giáp xã Thanh Hải, phía Bắc giáp xã Cam Bình, tỉnh Khánh Hòa.

Toàn xã có 5 thôn với tổng 2.072 hộ/7.562 khẩu, trong đó có 3 thôn dân tộc Kinh và 2 thôn dân tộc Raglay. 70% người dân sống bằng nghề nông, sản phẩm chính từ nông nghiệp chủ yếu là lúa, nho và các sản phẩm khác như: Hành, tỏi, ớt..., 20% sống bằng nghề dịch vụ du lịch, 10% sống bằng nghề khai thác đánh bắt và nuôi trồng thủy sản.

Trong đó, thôn Thái An, xã Vĩnh Hải là địa điểm được quy hoạch vị trí xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2 theo Quyết định số 3849/QĐ-BTC ngày 20/7/2010 của Bộ Công Thương. Thôn Thái An gồm có 14 tổ nhân dân tự quản, dân số là 838 hộ/2871 nhân khẩu. Diện tích tự nhiên toàn thôn là 1502 ha, trong đó 285 ha đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp 120,06 ha và đất chưa sử dụng 3,9ha, đất nuôi trồng thủy sản 4,22 ha, đất thổ cư 12,45 ha, còn lại là đất rừng.

Tuyến đường bê tông tại thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận mới được Nhà nước đầu tư, thậm chí còn chưa nghiệm thu. Ảnh: Lê Sơn

Kinh tế chủ yếu của thôn là phát triển nông nghiệp, dịch vụ du lịch, thương mại và khai thác đánh bắt hải sản (trồng hành, tỏi, nho kết hợp với du lịch và đánh bắt thủy sản gần bờ). Thu nhập bình quân đầu người của thôn năm 2024 là 62.593.000đồng/người/năm.

Ông Nguyễn Thành Phương chia sẻ, trong những năm qua, kể từ khi công bố quy hoạch địa điểm xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2, chính quyền và nhân dân địa phương đã chấp hành nghiêm túc chủ trương của Đảng và Nhà nước, đồng lòng tự nguyện chấp thuận di dời, bàn giao mặt bằng để xây dựng nhà máy điện hạt nhân.

Nghị quyết 31 ngày 22/11/2016 của Quốc hội dừng thực hiện chủ trương đầu tư dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận và theo chủ trương của Chính phủ tạo điều kiện cho người dân trong vùng các dự án quy hoạch từ nhiều năm nhưng chưa thể triển khai. Ngày 13/7/2023 UBND tỉnh Ninh Thuận ra thông báo hủy việc thu hồi đất để thực hiện hai dự án điện hạt nhân, trả lại quyền sử dụng đất cho hơn 1.000 hộ dân. Với thông báo này, người dân có quyền sang nhượng, tách sổ, kế thừa, xây dựng nhà ở trên đất... trở lại bình thường như trước.

“Tuy nhiên sau khi có thông báo người dân chúng tôi cũng đã triển khai trồng trọt, chăn nuôi trên vùng đất đã được quy hoạch, nhưng không đầu tư xây dựng công trình mới bởi chúng tôi tin tưởng dự án sẽ sớm được khởi động trở lại” - ông Phương cho hay.

Để chứng minh cho điều mình nói, ông Phương đã dẫn chúng tôi đi thăm khu vực được quy hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Khắp thôn Thái An những hình ảnh phóng viên ghi nhận được là những rẫy trồng nho bạt ngàn của người dân. Thời điểm này người dân đang tất bật chuẩn bị thu hoạch và tổ chức đón các đoàn du lịch đến tham quan vườn nho nơi đây. Đáng chú ý, mặc dù có chủ trương của chính quyền cho phép đầu tư, xây dựng, chuyển nhượng quyền sử dụng đất… nhưng ngoài những rẫy nho, trang trại nuôi dê,... thì ngoài một vài con đường đang được mở rộng vào thôn thì phần nhiều nhà cửa có phần tạm bợ.

Điều này cho thấy sự đồng lòng, đồng thuận của người dân và chính quyền địa phương ngay từ khi có quy hoạch lần đầu xây dựng Nhà máy điện hạt nhân nơi đây.

Kỳ vọng vào đổi thay

Sau 8 năm dự án “ngủ yên”, người dân ở Thái An dường như đã quên có một dự án điện hạt nhân đã từng được quy hoạch ở nơi đây. Nhưng khi chủ trương tái khởi động lại dự án được Trung ương đưa ra vào tháng 11/2024 vừa qua, người dân nơi đây một lần nữa “dấy” nên niềm hy vọng và cả những trăn trở đã kéo dài một thập kỷ.

Có vui mừng, có băn khoăn và có cả những hy vọng vào đổi thay của vùng đất vốn chỉ có nắng, gió và cát trắng, ông Nguyễn Hàn - Trưởng thôn Thái An, chia sẻ: “Sau khi tiếp nhận nhiều nguồn thông tin chúng tôi biết Quốc hội đã đồng ý tái khởi động lại Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận. Bản thân cũng đã nắm được thông tin của người dân trong thôn, trước hết người dân có phần tâm tư bởi dự án dừng nhiều năm chưa triển khai. Trong quá trình đó người dân đã gặp khó khăn trong cuộc sống nên có lo lắng. Nhưng trong cái lo đó, người dân đa phần đồng thuận với chủ trương với lý do là công trình lớn vì lợi ích Quốc gia”.

Ông Nguyễn Hàn - Trưởng thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận chia sẻ về dự án điện hạt nhân. Ảnh: Lê Sơn

Ông Nguyễn Hàn nói, cũng giống như nhiều năm trước khi nghe tin có dự án nhà máy điện hạt nhân trên địa bàn, người dân rất quan tâm cả về công nghệ. “Khi tái khởi động triển khai dự án, Nhà nước cần lựa chọn công nghệ phù hợp và đặc biệt phải có lộ trình triển khai sớm”. Ngoài ra, ông Hàn cũng kiến nghị cần có chính sách đặc thù ưu ái cho người dân vùng dự án, như việc làm, tái định cư phải bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.

Trưởng thôn Thái An cho biết thêm, địa phương có bề dày về truyền thống cách mạng, là một xã anh hùng, do đó người dân rất tin tưởng vào Đảng, Nhà nước, chấp thuận chủ trương tái khởi động Nhà máy điện hạt nhân.

Vì phần lớn sống nghề nông nghiệp nên tư liệu sản xuất chính là đất nông nghiệp, những mối bận tâm của họ lúc này là việc tái khởi động dự án nhà máy đồng nghĩa với việc sẽ thu hồi đất và tư liệu sản xuất không còn nữa.

Phóng viên Báo Công Thương (áo trắng) phỏng vấn người dân thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận về dự án điện hạt nhân. Ảnh: Lê Sơn

Tương tự, ông Phạm Thanh Vũ, người dân thôn Thái An cho biết, thôn là một trong những nơi có thu nhập khá nhất từ làm nông, trong đó trồng nho là cây chủ lực, những năm gần đây các vườn nho thu hút đông khách du lịch tới tham quan khiến giá thành cũng tăng theo: “Gia đình có hơn 6 sào đất nằm trong dự án, do đó chúng tôi mong lãnh đạo quan tâm bồi thường thỏa đáng. Đặc biệt là sớm triển khai dự án để người dân ổn định cuộc sống” .

Nói về nhà máy điện hạt nhân, bà Đặng Thị Em, thôn Thái An cho biết, khi nhắc tới nhà máy điện hạt nhân người dân chưa hiểu, có phần lo sợ. Hiện Nhà nước triển khai dự án thì bản thân cũng hiểu phần nào, bà Em khẳng định dự án có lợi cho người dân, điện hạt nhân không chỉ cung cấp đủ nguồn điện năng khi công nghệ ngày càng phát triển mà còn ứng dụng trong y học, có thể điều trị bệnh cho người dân. Đa phần người dân đồng thuận với dự án này, bà Em mong muốn khi triển khai, Nhà nước cũng cần tạo công ăn việc làm tại chỗ cho người dân địa phương, người có trình độ thì làm trên máy móc, công nhân… cho chính nhà máy điện.

Ngoài những tâm tư như một vài hộ dân khác, ông Nguyễn Văn Linh, ông Nguyễn Sinh Quyên, người dân thôn Thái An tin tưởng dự án nhà máy điện hạt nhân sau khi triển khai và đi vào hoạt động sẽ tạo ra một nguồn năng lượng dồi dào, góp phần phát triển kinh tế xã hội.

Chị Phạm Thị Bích Tuyết - người dân thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận chia sẻ tâm tư, nguyện vọng của mình về dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 2. Ảnh: Lê Sơn

Chị Phạm Thị Bích Tuyết, thôn Thái An cho hay, ngoài sự đồng thuận của người dân địa phương thì trong dân vẫn còn những lời đồn gây hoang mang cho người dân, sợ rằng hạt nhân sẽ ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân sau này. “Chính quyền địa phương, các cấp các ngành cần tuyên truyền để người dân hiểu rõ hơn về Nhà máy điện hạt nhân. Nhà máy điện hạt nhân là làm về cái gì?”- chị Tuyết nói.

Ông Nguyễn Kim Luân, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hải (bìa trái), huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận trả lời phỏng vấn phóng viên Báo Công Thương. Ảnh: Lê Sơn

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Kim Luân, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hải cho biết, sau khi có chủ trương tái khởi động lại, ở khía cạnh một lãnh đạo của địa phương tôi rất mừng vì thực hiện việc khởi động nền kinh tế của nước nhà, của địa bàn tỉnh, huyện sẽ từng bước phát triển. Với chủ trương của Trung ương chúng tôi rất đồng thuận. Đối với người dân, sau quá trình dự án tạm dừng một thời gian, nay nhận được thông tin tái khởi động lại bà con phải có tâm tư, nhưng sâu trong dân họ đồng thuận rất cao.

Vừa qua, UBND xã đã lấy phiếu khảo sát người dân theo chỉ đạo của tỉnh, chúng tôi đã lấy được hơn 500 phiếu, qua thống kê cho thấy người dân đồng tình với chủ trương của Nhà nước. Địa phương mong muốn sau khi tái khởi động quy hoạch đảm bảo cho người dân tái định canh, định cư, ổn định yên tâm sản xuất.

Để quyết tâm thực hiện dự án, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hải khẳng định sẽ cố gắng phối hợp với các cấp, các ngành từ thôn tới huyện, tỉnh,… vận động người dân tạo sự đồng thuận cao nhất để dự án triển khai khả thi.

"Còn tiếp"