Nhận diện các thương hiệu OCOP tại Thanh Hóa: Bài 3- Những bất cập trong triển khai thực hiện Chương trình OCOP

Vì sao OCOP chưa đạt được kỳ vọng

Một trong những yếu tố quan trọng gây khó khăn cho sự phát triển của Chương trình OCOP tại Thanh Hóa là năng lực của các chủ thể tham gia chương trình. Theo đó, nhiều cơ sở sản xuất còn thiếu kiến thức về quản lý và marketing, điều này làm giảm khả năng đưa sản phẩm ra thị trường một cách hiệu quả. Các chủ thể không có đủ kiến thức để xây dựng chiến lược kinh doanh, quảng bá sản phẩm hoặc nâng cao giá trị thương hiệu, dẫn đến việc sản phẩm không được tiêu thụ mạnh mẽ, dù đã đạt chứng nhận OCOP.

Đến hiện tại, kênh bán hàng được cho là hiệu quả nhất của sản phẩm OCOP là từ các buổi hội chợ, xúc tiến thương mại. Ảnh: Hoàng Minh.

Bên cạnh đó, khả năng tiếp cận vốn của các cơ sở sản xuất OCOP vẫn còn hạn chế. Mặc dù có nhiều chương trình hỗ trợ, nhưng các chủ thể vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để đầu tư nâng cấp công nghệ, cải thiện chất lượng sản phẩm và mở rộng quy mô sản xuất. Điều này hạn chế sự phát triển bền vững của các sản phẩm OCOP, khiến nhiều sản phẩm không thể cạnh tranh hiệu quả trên thị trường.

Một trong những yếu tố cốt lõi quyết định thành bại của Chương trình OCOP là chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, tại Thanh Hóa, mặc dù nhiều sản phẩm đã được cấp chứng nhận OCOP, vấn đề về tính đồng đều và ổn định của chất lượng vẫn là một thách thức lớn. Cụ thể, một số sản phẩm như nem, mật ong, mắm cá, mặc dù đã đạt chuẩn và được công nhận, nhưng khi đến tay người tiêu dùng, lại không đảm bảo được các tiêu chí về hương vị, màu sắc và độ tinh khiết như đã cam kết. Đây là một vấn đề lớn vì không chỉ làm giảm lòng tin của người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín của Chương trình OCOP nói chung.

Bà Nguyễn Thị Mai, một người tiêu dùng thường xuyên mua sản phẩm OCOP tại Thanh Hóa, chia sẻ: "Tôi hay mua sản phẩm nước mắm OCOP về dùng, dù cùng một hãng, nhưng tại sao lần trước và lần sau chất lượng, mùi vị lại có sự khác biệt. Điều này cho thấy việc đảm bảo chất lượng sản phẩm một cách đồng đều và sự ổn định vẫn chưa thực sự được thực hiện".

Sự thiếu đồng nhất trong chất lượng sản phẩm không chỉ làm giảm lòng tin của người tiêu dùng như bà Mai, mà còn ảnh hưởng đến uy tín của Chương trình OCOP. Nguyên nhân chủ yếu là do quy trình sản xuất của nhiều cơ sở chưa thực sự đảm bảo các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm. Việc thiếu đồng bộ trong việc áp dụng các quy trình sản xuất, kết hợp với sự kiểm soát chất lượng chưa chặt chẽ, đã dẫn đến tình trạng chất lượng sản phẩm không ổn định. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín của sản phẩm mà còn gây tác động tiêu cực đến thương hiệu của Chương trình OCOP tại địa phương, khiến người tiêu dùng trở nên e dè và mất niềm tin với sản phẩm OCOP.

Một vấn đề nghiêm trọng khác mà các sản phẩm OCOP tại Thanh Hóa phải đối mặt là khó khăn trong việc tiếp cận thị trường, đặc biệt là các kênh phân phối hiện đại như siêu thị, chuỗi cửa hàng tiện lợi, và các sàn thương mại điện tử. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc đưa sản phẩm OCOP lên kệ các siêu thị lớn, nhưng các sản phẩm này vẫn chưa được tiêu thụ mạnh mẽ. Điều này xuất phát từ sự thiếu chuẩn hóa trong bao bì, nhãn mác, cũng như khả năng quảng bá thương hiệu còn yếu. Ngoài ra, việc cạnh tranh không lành mạnh giữa các sản phẩm OCOP, khi có những sản phẩm kém chất lượng cạnh tranh với những sản phẩm chất lượng tốt, đã khiến thị trường trở nên phức tạp và khó đoán.

Sản phẩm OCOP 3 sao miến dong Yên Lạc (huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa) được đánh giá cao nhưng vẫn gặp khó khăn trong khâu tìm thị trường tiêu thụ. Ảnh: Hợp tác xã Yên Lạc cung cấp.

Bên cạnh đó, chính sách hỗ trợ cho Chương trình OCOP tại Thanh Hóa cũng chưa thực sự đồng bộ và kịp thời. Mặc dù đã có các văn bản hướng dẫn và các chương trình hỗ trợ từ chính quyền các cấp, nhưng việc triển khai còn gặp nhiều khó khăn. Các cơ chế hỗ trợ thiếu rõ ràng, thiếu tính thực tế, khiến người dân và doanh nghiệp khó nắm bắt và thực hiện kịp thời. Bên cạnh đó, cơ chế đánh giá và phân loại sản phẩm OCOP còn nhiều bất cập, dẫn đến việc sản phẩm không đủ tiêu chuẩn để tham gia vào các thị trường lớn. Việc thiếu các chính sách dài hạn và sự kết nối giữa các cấp chính quyền cũng là một yếu tố ảnh hưởng lớn đến hiệu quả của chương trình.

Một yếu tố nữa không thể thiếu khi triển khai Chương trình OCOP là nhận thức của người dân. Mặc dù Chương trình OCOP mang lại cơ hội phát triển kinh tế cho người dân ở khu nông thôn, nhưng nhiều người dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc tham gia vào chương trình này.

Tại một số huyện miền núi của tỉnh, hiện nay nhiều hộ sản xuất vẫn chưa nhận thức được việc tham gia OCOP không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm, mà còn góp phần bảo vệ thương hiệu, nâng cao uy tín sản phẩm của địa phương. Việc thiếu hiểu biết về chương trình dẫn đến tình trạng một số sản phẩm OCOP bị sản xuất một cách qua loa, thiếu đầu tư vào chất lượng và thiết kế. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm mà còn làm giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm OCOP trên thị trường.

Bên cạnh đó, người dân cũng chưa có ý thức đầy đủ về việc bảo vệ thương hiệu sản phẩm OCOP. Trong khi các sản phẩm OCOP cần phải giữ được uy tín lâu dài để khẳng định giá trị trên thị trường, nhiều cơ sở sản xuất vẫn không chú trọng đến việc duy trì chất lượng ổn định và bảo vệ thương hiệu. Một ví dụ điển hình là tình trạng một số sản phẩm sau khi được công nhận OCOP lại có sự thay đổi về chất lượng, hương vị hoặc bao bì, gây khó khăn trong việc duy trì lòng tin của người tiêu dùng. Chính vì vậy, việc không hiểu rõ về tầm quan trọng của việc bảo vệ thương hiệu và duy trì chất lượng ổn định đang cản trở sự phát triển bền vững của Chương trình OCOP tại Thanh Hóa.

Chương trình OCOP đã mang lại nhiều lợi ích cho nông dân, nhưng việc triển khai ở cấp huyện vẫn gặp phải những thách thức lớn. Ảnh: Hoàng Minh.

Theo ông Bùi Công Anh, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh Thanh Hóa, Chương trình OCOP đã mang lại nhiều lợi ích cho nông dân và các cơ sở sản xuất, nhưng việc triển khai ở cấp huyện vẫn gặp phải những thách thức lớn.

"Một trong những khó khăn mà chúng tôi gặp phải là sự thiếu đồng bộ giữa các cơ quan chức năng và chính quyền cấp cơ sở. Việc thiếu nguồn lực và sự thiếu nhất quán trong áp dụng các quy trình, chính sách hỗ trợ OCOP tại các huyện đã khiến cho chất lượng sản phẩm không ổn định, ảnh hưởng đến uy tín của chương trình". - ông Bùi Công Anh chia sẻ.

Các cơ quan chức năng cấp huyện cũng nhìn nhận rằng sự thiếu chủ động trong việc hỗ trợ và thúc đẩy người dân tham gia Chương trình OCOP là một yếu tố cản trở sự phát triển. "Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại các huyện cần tăng cường công tác tuyên truyền, đồng thời tổ chức các lớp tập huấn cho người dân để nâng cao nhận thức về giá trị của sản phẩm OCOP, từ đó thúc đẩy sản phẩm đạt chất lượng cao và ổn định hơn" ông Bùi Công Anh đề xuất.

Đâu là những rào cản

Bên cạnh các vấn đề về chất lượng và thị trường, vẫn còn những rào cản lớn trong việc triển khai Chương trình OCOP tại Thanh Hóa. Một trong những rào cản quan trọng là thiếu sự kết nối chặt chẽ giữa các cấp chính quyền và các cơ quan chức năng. Các chương trình hỗ trợ vẫn chưa thực sự được triển khai hiệu quả, và đôi khi thiếu sự đồng bộ trong công tác chỉ đạo. Điều này dẫn đến việc các cơ sở sản xuất và người dân chưa nhận thức rõ về các cơ chế hỗ trợ từ chính phủ và gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn lực cần thiết.

Hợp tác xã Chè Bình Sơn (huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa) với sản phẩm OCOP 3 sao gắn với phát triển du lịch sinh thái cộng đồng nhưng vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng vốn có. Ảnh: Hợp tác xã Chè Bình Sơn cung cấp.

Một ví dụ điển hình về sự khác biệt trong việc triển khai chính sách hỗ trợ là ở các huyện. Cụ thể, tại huyện Như Thanh, để khuyến khích các chủ thể tham gia chương trình, sau khi sản phẩm được công nhận OCOP, ngoài nguồn hỗ trợ từ tỉnh, huyện này còn bổ sung thêm 100 triệu đồng cho mỗi sản phẩm đã được công nhận. Điều này giúp các cơ sở sản xuất có thêm động lực và nguồn lực để duy trì chất lượng sản phẩm và nâng cao giá trị thương hiệu. Tuy nhiên, tại huyện Quan Hóa, và một số huyện khác thì chính sách hỗ trợ lại không đồng đều, và chưa có những biện pháp cụ thể để thúc đẩy các sản phẩm OCOP tại địa phương. Sự chênh lệch này tạo ra sự thiếu công bằng trong việc triển khai Chương trình OCOP giữa các khu vực, đồng thời gây khó khăn cho những cơ sở sản xuất tại các huyện chưa được hỗ trợ mạnh mẽ.

Một trong những rào cản khác đến từ sự thiếu hụt về nguồn lực và cơ sở hạ tầng. Mặc dù có nhiều cơ hội phát triển nhưng các huyện, đặc biệt là những khu vực miền núi, chưa có đủ điều kiện về cơ sở vật chất và con người để hỗ trợ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm OCOP. Việc thiếu các công cụ, thiết bị sản xuất hiện đại và thiếu đội ngũ nhân lực có kỹ năng chuyên môn đã hạn chế khả năng sản xuất hàng hóa đạt chuẩn OCOP, dẫn đến khó khăn trong việc duy trì chất lượng ổn định.

Ngoài ra, một yếu tố khác cũng gây cản trở lớn là sự thiếu hiểu biết và chủ động của người dân. Mặc dù Chương trình OCOP mang lại cơ hội phát triển kinh tế, nhưng không phải tất cả các hộ sản xuất đều nhận thức được tầm quan trọng của việc tham gia. Nhiều hộ vẫn duy trì phương thức sản xuất truyền thống, chưa chú trọng đến việc cải thiện chất lượng sản phẩm, bao bì, và hình thức quảng bá. Điều này tạo ra sự mất cân đối trong chất lượng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm OCOP, đặc biệt khi đối mặt với những sản phẩm không đạt chuẩn trên thị trường.

Để Chương trình OCOP phát huy hiệu quả, mang lại lợi ích kinh tế cho người nông dân thì các cơ quan quản lý Nhà nước, các địa phương và chủ thể cần triển khai, thực hiện các giải pháp để phá rào cản trong thời gian tới. Ảnh: Hoàng Minh.

Vấn đề này Phó Chánh Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh Thanh Hóa Bùi Công Anh nhấn mạnh: "Chúng tôi nhận thấy rằng cần phải tăng cường sự phối hợp giữa các cấp chính quyền và doanh nghiệp, cũng như đẩy mạnh công tác tuyên truyền và đào tạo cho người dân, để họ có thể thực sự nhận thức được giá trị của việc tham gia vào Chương trình OCOP".

Có thể thấy Chương trình OCOP tại Thanh Hóa đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế và thách thức. Để chương trình thực sự phát huy hiệu quả, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng của cộng đồng doanh nghiệp và người dân để phá những rào cản trong phát triển các sản phẩm OCOP.

Bài Cuối: Giải pháp đưa Chương trình OCOP phát triển bền vững