Những nghệ nhân nhí 'giữ hồn' cho văn hoá cồng chiêng Tây Nguyên

Xóa tan những nghi ngại về sự mai một của văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, sự xuất hiện ngày càng nhiều của nghệ nhân “nhí” ở các buôn làng trên địa bàn tỉnh Kon Tum đã khẳng định sức sống di sản từ ý thức kế thừa mạnh mẽ.

Những bạn nhỏ mê cồng chiêng

Nhằm góp phần tiếp tục giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Brâu, năm 2023, xã Pờ Y chỉ đạo vận động thành lập Đội cồng chiêng nhí làng Đăk Mế (xã Pờ Y, huyện Ngọc Hồi) để già làng người Brâu trao truyền kỹ năng diễn tấu cồng chiêng, múa xoang cho thế hệ con em trong làng.

Từ đó, đều đặn vào các ngày thứ Bảy và Chủ nhật hàng tuần, 40 thành viên của Đội cồng chiêng nhí làng Đăk Mế tập trung về nhà văn hóa của làng Đăk Mế luyện tập. Mỗi buổi tập diễn ra khoảng 2 tiếng đồng hồ. Khi địa phương có lễ hội hoặc cơ quan, đơn vị nào mời biểu diễn, các thành viên của đội cồng chiêng nhí sắp xếp tăng thời gian tập luyện nhiều hơn để biểu diễn thuần thục và hay hơn các bài chiêng cho mọi người thưởng thức.

Anh Thao Tôra - cán bộ phụ trách văn hóa - xã hội xã Pờ Y, người được giao phụ trách Đội cồng chiêng nhí làng Đăk Mế - cho biết, thực hiện chủ trương giữ gìn, phát huy nét đặc sắc văn hóa cồng chiêng dân tộc Brâu, anh cùng già làng và trưởng thôn Đăk Mế tiến hành vận động các em nhỏ trong làng tham gia vào Đội cồng chiêng nhí làng Đăk Mế.

Theo anh Thao Tôra, để vận động các em tham gia và duy trì tập luyện thường xuyên không phải chuyện dễ dàng. Anh phải đến từng nhà, gặp gỡ cha mẹ của các em, tích cực tuyên truyền, làm thay đổi nhận thức của họ về việc giữ gìn văn hóa truyền thống của dân tộc mình nhằm tác động các em tham gia. Từ sự kiên trì, tận tâm của anh Thao Tôra và già làng, trưởng thôn, chỉ trong thời gian ngắn, Đội cồng chiêng nhí làng Đăk Mế được thành lập.

Là một trong 40 thành viên đội cồng chiêng, xoang ở làng Đăk Mế, cuối tuần em Nguyễn Hoàng Diễm My (9 tuổi, người Brâu, học sinh Trường tiểu học Bế Văn Đàn) lại xúng xính trong bộ trang phục truyền thống nhập vào nhóm học múa xoang. Đôi tay Diễm My uyển chuyển nhẹ nhàng, chân nhún nhảy theo nhịp chiêng. Tiếng chiêng vang lên, khuôn mặt rạng ngời, cô bé thả hồn vào những giai điệu mộc mạc, du dương.

Chỉ hơn 1 năm tham gia vào đội cồng chiêng, xoang, Diễm My đã thay đổi rất nhiều, không còn rụt rè mà đã hòa đồng, cởi mở hơn với mọi người. Ngoài tiếp thu những vẻ đẹp của văn hóa truyền thống, cô bé đã có thêm nhiều bạn bè và hòa nhập vào không gian vui chơi, giải trí sau giờ học trên lớp.

Gìn giữ nét đẹp văn hóa

Là người trực tiếp tham gia truyền dạy các kỹ năng sử dụng cồng chiêng, nghệ nhân A Mưu vui mừng, hạnh phúc khi thấy nhiều học sinh yêu thích và đam mê cồng chiêng, múa xoang.

Theo nghệ nhân A Mưu, khi mới chỉ dẫn cho đội cồng chiêng nhí luyện tập, nghệ nhân A Mưu đã vô cùng vất vả để chỉ dạy, uốn nắn cho các em từng động tác, nhịp điệu, khả năng cảm âm, hòa tấu. Mặc dù vậy, nghệ nhân A Mưu vẫn kiên nhẫn chỉ bảo, sửa từng động tác, nhịp gõ cho các em nhỏ và động viên các em luyện tập, giải thích để các em hiểu về diễn tấu cồng chiêng, về động tác múa xoang.

Với sự tận tâm chỉ dạy của nghệ nhân A Mưu và dần bị âm thanh cồng chiêng mê hoặc, các thành viên của đội cồng chiêng nhí tập luyện rất chăm chỉ, hăng hái. “Kỹ năng quan trọng đầu tiên là dạy các cháu cách cầm dùi gõ chiêng, cách cầm chiêng sao cho khoảng cách từ dây cầm tới chiêng phải phù hợp, rồi lực gõ sao cho vừa vặn... nhằm tạo ra những âm thanh trầm bổng, ngân vang. Khi các cháu đã nắm vững các kỹ năng cơ bản, mỗi động tác gõ vào chiêng sẽ tạo ra những âm thanh thấp cao, những “nốt nhạc” có độ chính xác cao”- nghệ nhân A Mưu chia sẻ.

Em Hà Anh Tuấn (11 tuổi, người Brâu, học sinh Trường THCS Pờ Y, xã Pờ Y) tham gia đội cồng chiêng của làng từ những ngày đầu thành lập. Khi mới tiếp cận, em khá bỡ ngỡ và chưa thật sự đam mê. Bởi so với tuổi của em, chiếc chiêng rất nặng, Anh Tuấn dùng dùi đánh vào chiêng chỉ tạo ra âm thanh, nhưng chưa rõ nhịp điệu.

"Sau một thời gian, Anh Tuấn bị những nhịp chiêng trầm bổng lôi cuốn. Từ một người chưa biết gì về cồng chiêng, em được các nghệ nhân quan tâm, chỉ dạy từ những động tác cơ bản nhất như việc cầm chiêng, gõ dùi, tạo ra nhịp điệu… em vui lắm. Giờ đây em đã có thể đánh được những bài chiêng đơn giản trong các lễ hội của làng, như: Mừng lúa mới, Ru con…" - Tuấn phấn khởi cho biết.

Đến nay, cứ mỗi dịp liên hoan, hội thi, hội diễn, Đội cồng chiêng nhí làng Đăk Mế lại đóng góp nhiều tiết mục đặc sắc, thuần thục không thua kém những đội cồng chiêng của người lớn.

Trong một năm qua, đội cồng chiêng nhí vinh dự được tham gia biểu diễn ở các sự kiện lớn của tỉnh và huyện Ngọc Hồi như: Lễ khánh thành nhà văn hóa hữu nghị Việt Nam - Lào - Campuchia; Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số huyện Ngọc Hồi lần thứ IV; Lễ hội đường phố huyện Ngọc Hồi; Ngày hội văn hóa - thể thao các dân tộc huyện Ngọc Hồi.

Bà Võ Thị Thu Hà - Phó Chủ tịch UBND xã Pờ Y - khẳng định, người Brâu ở làng Đăk Mế rất say mê với văn hóa cồng chiêng, họ rất quý trọng và ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa. Đảng ủy, UBND xã Pờ Y đề ra chủ trương kêu gọi các già làng, nghệ nhân của địa phương tham gia chỉ dạy các em thiếu nhi và tích cực vận động các em tham gia đội cồng chiêng để có điều kiện truyền dạy.

“Việc tập hợp các em vào đội cồng chiêng của địa phương là để vừa rèn luyện, phát huy năng khiếu, vừa tạo một sân chơi lành mạnh. Khi các em tham gia vào hoạt động này sẽ có ý thức giữ gìn, siêng năng luyện tập và yêu thích biểu diễn cồng chiêng. Đây sẽ là những nhân tố tích cực góp phần giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa của địa phương” - bà Hà chia sẻ.