Giảm thiểu rủi ro cho người tiêu dùng khi ký kết hợp đồng

Trong bối cảnh cung – cầu tiêu dùng phát triển nhanh chóng hiện nay, hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung được đánh giá là một trong số các hình thức giao kết phổ biến, hiệu quả trong giao dịch giữa tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ (doanh nghiệp) và người tiêu dùng với ưu việt về tiết kiệm chi phí, thời gian (đi lại, đàm phán,…).

Thông thường khi giao kết hợp đồng, các bên luôn muốn cụ thể hóa thỏa thuận về mục đích, đối tượng, quyền và trách nhiệm của mỗi bên,… thông qua nội dung của hợp đồng. Song, xuất phát từ tính đơn phương trong soạn thảo, có không ít những hợp đồng theo mẫu được doanh nghiệp soạn thảo một cách sơ sài, đơn giản, thậm chí thiếu đi những nội dung mang tính nền tảng cho việc đảm bảo thực thi hợp đồng.

Thậm chí, vì mục tiêu tối đa lợi ích và an toàn pháp lý cho mình (nếu xảy ra tranh chấp), một số doanh nghiệp thường “cài cắm” hoặc áp đặt những nội dung không công bằng, gây bất lợi cho người tiêu dùng trong hợp đồng. Do không được trực tiếp thỏa thuận, người tiêu dùng có thể sẽ phải đối mặt với những rủi ro, ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của mình một khi chấp nhận giao kết với những hợp đồng thiếu rõ ràng, không lành mạnh như vậy.

Để khắc phục thực trạng trên, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 (BVQLNTD) đã có những quy định liên quan đến việc kiểm soát hợp đồng theo mẫu (HĐTM), điều kiện giao dịch chung (ĐKGDC) nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo đó, việc kiểm soát được chia thành 2 nhóm gồm có kiểm soát các hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký HĐTM, ĐKGDC theo Danh mục do Thủ tướng Chính phủ ban hành và kiểm soát các hàng hóa, dịch vụ khác không thuộc phạm vi phải đăng ký. Tương ứng với hai nhóm này, luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các văn bản hướng dẫn thi xác lập 3 cách thức kiểm soát gồm tiền kiểm, hậu kiểm và vừa tiền kiểm vừa hậu kiểm.

Sau hơn 10 năm thực thi luật bảo vệ quản lí người tiêu dùng, công tác kiểm soát HĐTM, ĐKGDC đã đạt được những kết quả tích cực. Trong đó, việc rà soát, phát hiện và yêu cầu sửa đổi/hủy bỏ số lượng lớn những nội dung vi phạm, không đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng trong các HĐTM, ĐKGDC do doanh nghiệp soạn thảo để giao kết với người tiêu dùng có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần từng bước đảm bảo tính bình đẳng, lành mạnh trong giao dịch giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Cùng với sự kiểm soát của cơ quan nhà nước, sự đồng hành của người tiêu dùng, doanh nghiệp, các đối tượng có liên quan trong việc chủ động tìm hiểu, áp dụng và tuân thủ pháp luật cũng là yếu tố quyết định đến tính hiệu quả trong công tác kiểm soát HĐTM, ĐKGDC để duy trì môi trường kinh doanh tiêu dùng lành mạnh, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người tiêu dùng. Theo đó, để người tiêu dùng, doanh nghiệp và các đối tượng liên quan có thể tham khảo, chủ động trong quá trình soạn thảo, giao kết các thỏa thuận tiêu dùng, nội dung dưới đây cung cấp một số điểm cần lưu ý về hình thức và tính phù hợp của các điều khoản HĐTM, ĐKGDC.