Hỗ trợ chuyển đổi số lĩnh vực bán buôn, bán lẻ: Nâng sức cạnh tranh cho nền kinh tế

Bán buôn, bán lẻ tăng trưởng mạnh

Phát biểu tại Diễn đàn chuyển đổi số ngành Công Thương, diễn ra sáng ngày 21/11, tại Hà Nội, ông Trần Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Thông tin và Truyền thông) - nhấn mạnh: Bán buôn, bán lẻ đóng vai trò lớn trong chuỗi cung ứng, hỗ trợ sự lưu thông hàng hóa từ sản xuất đến tiêu dùng, tạo công ăn việc làm và góp phần phát triển kinh tế.

Ông Tuấn dẫn chứng, trung bình 1 người tiêu dùng Việt Nam mua hàng trực tuyến tới 4 lần/ tháng. Với thị trường 100 triệu dân, chiếm 1,23% dân số thế giới, lại nằm cạnh các thị trường lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, ASEAN… cho thấy tiềm năng phát triển thương mại điện tử của Việt Nam còn rất lớn.

Theo thống kê, Việt Nam hiện có 1,4 triệu cửa hàng tạp hóa, 9.000 chợ truyền thống, 54.008 doanh nghiệp bán lẻ và 208.995 doanh nghiệp bán buôn. Trong số này, các cửa hàng tạp hóa, chợ truyền thống và doanh nghiệp bán lẻ đang chiếm 3,91% doanh thu thuần sản xuất, kinh doanh và 3,19% tổng số lao động; còn doanh thu của 208.995 doanh nghiệp bán buôn chiếm khoảng 27,60% và khoảng 8,76% tổng số lao động hoạt động trong lĩnh vực bán buôn.

Điều này cho thấy tầm quan trọng của bán buôn, bán lẻ trong phát triển kinh tế và tạo việc làm cho người lao động. Do đó, việc hỗ trợ chuyển đổi số bán buôn và bán lẻ không thể chậm trễ và đẩy mạnh theo hướng đưa toàn bộ hoạt động bán buôn, các doanh nghiệp, tạp hóa, cửa hàng bán lẻ từ môi trường thực lên môi trường số để tiếp cận khách hàng trên nhiều kênh số khác nhau, mang lại giá trị, hiệu quả cao hơn.

Cùng chia sẻ về vấn đề này, nhiều chuyên gia kinh tế có chung nhận định, chuyển đổi số trong ngành bán lẻ đang làm thay đổi nhanh chóng cách người tiêu dùng tham gia mua sắm. Mua hàng online, thanh toán online và kinh doanh mặt hàng thiết yếu trên các sàn thương mại điện tử đã dần trở thành tác vụ quen thuộc trong cuộc sống hiện đại.

Thực tế này đang diễn ra mạnh tại nhiều địa phương trong cả nước. Ví dụ tại Vĩnh Phúc, năm 2023, doanh số thương mại điện tử bán lẻ của tỉnh này đã đạt 543,2 tỷ đồng, tăng 2,7% so với năm 2022; giá trị mua sắm bình quân người mua hàng trực tuyến là 1,74 triệu đồng; hơn 3.000 thương nhân có giao dịch thương mại điện tử… Sự phát triển thương mại điện tử cũng như quá trình số hóa tại các đơn vị bán buôn, bán lẻ đã đóng góp quan trọng vào sự tăng trưởng của ngành thương mại - dịch vụ trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.

Cần thiết phải hỗ trợ cửa hàng bán lẻ chuyển đổi số

Từ kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam, Bộ Thông tin và Truyền thông đã phê duyệt Chương trình hỗ trợ cửa hàng bán lẻ chuyển đổi số.

Mục tiêu của chương trình là: Lựa chọn và huy động được các nền tảng số xuất sắc tham gia, với các chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh; 100% doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán lẻ trên toàn quốc được tiếp cận, tham gia khảo sát, đánh giá mức độ chuyển đổi số; 100% doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán lẻ đã tham gia khảo sát, đánh giá mức độ chuyển đổi số trên toàn quốc được trải nghiệm các nền tảng số để chuyển đổi số; tạo lập, cập nhật cơ sở dữ liệu về chuyển đổi số các doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán lẻ trên phạm vi toàn quốc.

Đối tượng được hỗ trợ là doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán buôn, bán lẻ trên toàn quốc; doanh nghiệp nền tảng số, cơ quan, tổ chức, hiệp hội, viện, trường có các công nghệ số, nền tảng số và các giải pháp hỗ trợ, thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số các doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán buôn, bán lẻ.

Để thực hiện mục tiêu, tháng 9/2024, Bộ Thông tin và Truyền thông đã chọn quận Phú Nhuận (TP. Hồ Chí Minh) là nơi triển khai thí điểm hoạt động chính của chương trình trước khi tổng kết phổ cập toàn thành phố và toàn quốc. Trong vòng 1 tháng (từ tháng 9-10/2024), chương trình đã thực hiện khảo sát được 2.154 đơn vị; trong đó, có 1078 doanh nghiệp, 1.020 hộ kinh doanh, 56 cửa hàng bán lẻ và tập trung vào hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ.

Ông Trần Minh Tuấn cho biết thêm, qua theo dõi tiến độ triển khai, 5 giải pháp công nghệ thông tin doanh nghiệp, cửa hàng, hộ kinh doanh bán buôn sử dụng nhiều nhất để áp dụng vào hoạt động kinh doanh là: Hệ thống quản lý hóa đơn/thanh toán điện tử; hệ thống quản lý bán hàng; hệ thống quản lý thu mua; hệ thống quản lý hàng tồn kho; hệ thống quản lý lao động (hay nhân sự). 3 giải pháp công nghệ thông tin được sử dụng nhiều nhất để áp dụng vào hoạt động kinh doanh là: Mạng xã hội; sàn thương mại điện tử; giải pháp tự thanh toán (hay thanh toán không tiền mặt).

“Ở giai đoạn đầu, sự phối hợp diễn ra chậm, chủ yếu dựa vào nguồn lực địa phương; thiếu sự chủ động từ phía các doanh nghiệp nền tảng. Tuy nhiên, đến giai đoạn sau, đã có sự cải thiện khi doanh nghiệp tham gia khảo sát trực tiếp, song vẫn còn nhiều cửa hàng tỏ ra nghi ngờ, không muốn chia sẻ thông tin”, ông Tuấn nhận xét.

Theo ông Tuấn, sở dĩ có tình trạng trên là thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, cửa hàng chưa tham gia sâu vào quá trình khảo sát và đánh giá; phương pháp tiếp cận chưa phù hợp, như việc gọi điện tư vấn trực tiếp gây ra nhiều nghi ngại; thiếu thông tin và sự minh bạch, do đối tượng khảo sát chưa hiểu rõ về mục đích và lợi ích của chương trình.

Để giải quyết những tồn tại nêu trên, doanh nghiệp nền tảng tham gia ngay từ khâu khảo sát, đánh giá để thu thập dữ liệu chất lượng hơn; tăng sự gắn kết giữa công tác quản lý giữa các cấp và doanh nghiệp, cửa hàng địa phương. Bên cạnh đó, cần thay đổi phương pháp tiếp cận bằng việc tổ chức tư vấn, hỗ trợ trực tiếp tại địa bàn, ví dụ dựng booth hỗ trợ tại các khu vực tập trung nhiều đối tượng mục tiêu…; vận động tham gia từ các đoàn thể địa phương, các vị trí chức vụ thường xuyên làm việc tại địa bàn (tổ trưởng khu phố, các đoàn hội…).

Nhấn mạnh sự cần thiết phải chuyển đổi số, giới chuyên gia phân tích, quy mô thị trường bán buôn, bán lẻ Việt Nam không nhỏ, tiềm năng và dư địa cho phát triển thương mại điện tử rất lớn; trong khi đặc tính của thương mại điện tử là không có ranh giới, do đó nếu các địa phương, đơn vị hoạt động trong lĩnh vực bán buôn, bán lẻ không chuyển đổi sẽ bị mất “mặt trận”, mất thị trường.