Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ IX: Nông dân mong muốn được tháo gỡ vốn, đất đai, thị trường

Tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ IX năm 2024 với chủ đề: “Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lắng nghe nông dân nói” diễn ra sáng 14/10, bên cạnh những chia sẻ về khát vọng làm giàu, những vướng mắc từ thực tiễn trong sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu nông sản cũng đã được nhiều nông dân chia sẻ.

Nông dân kiến nghị gì?

Hoạt động trong lĩnh vực hồ tiêu, cà phê có thâm niên 7 năm, Hợp tác xã Bình Minh (thôn Tân Sơn, xã Ea Pô, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông) là một trong 3 HTX đạt chứng nhận Rainforest Alliance (chứng nhận quốc tế dành cho các sản phẩm nông sản và sản phẩm có nguồn gốc từ rừng, yêu cầu tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về bảo vệ môi trường, công bằng xã hội và kinh doanh bền vững) tại Việt Nam.

Ông Lê Anh Sơn - Giám đốc Hợp tác xã Bình Minh – cho biết, hiện HTX đang liên kết với 825 hộ nông dân trồng hồ tiêu theo tiêu chuẩn quốc tế. Dù vậy, HTX cũng đang gặp nhiều thách thức như những người nông dân khác đang phải đối mặt, đó chính là tối ưu hóa lợi nhuận từ sản xuất.

Nguyên nhân do, hiện người nông dân vẫn thiếu kiến thức về thị trường và chưa có điều kiện để bảo quản nông sản đúng cách. Thực tế, sau khi thu hoạch, nhiều nông dân phải bán ồ ạt hoặc gửi cà phê, hồ tiêu cho đại lý do thiếu kho bãi đạt chuẩn để lưu trữ hàng hóa. Điều này làm gia tăng nguồn cung quá mức trong thời điểm thu hoạch, dẫn đến giá trị xuất khẩu bị ảnh hưởng nặng nề.

Để ổn định giá nông sản cho nông dân, ông Lê Anh Sơn kiến nghị Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với các cấp Hội Nông dân địa phương để tuyên truyền và hướng dẫn hội viên nông dân chỉ bán cà phê, hồ tiêu khi cần thiết, việc này giúp giảm áp lực cung ứng ra thị trường, giữ cho giá nông sản luôn ở mức cao. Không ký gửi nông sản cho các đơn vị thiếu uy tín để đảm bảo rằng sản phẩm của nông dân được bảo quản tốt và không bị mất giá trị. Tránh vay nóng để đầu cơ nông sản, điều này giúp hạn chế rủi ro tài chính và tránh tình trạng ép giá trong lúc thị trường biến động. Giữ bình tĩnh trước biến động giá cả, cùng với đó là khuyến khích nông dân đưa ra quyết định tài chính thông minh thay vì phản ứng hoảng loạn khi thị trường thay đổi.

Bên cạnh đó, HTX Bình Minh cũng đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn kiến nghị Chính phủ và chính quyền địa phương hỗ trợ xây dựng các kho bãi đạt chuẩn, giúp người nông dân bảo quản cà phê và hồ tiêu một cách hiệu quả hơn. Việc này không chỉ giúp ổn định giá cả mà còn tăng cường năng lực cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.

“Nếu như có hệ thống kho, bãi, có thể bảo quản được nông sản tốt hơn và giá trị cũng sẽ cao hơn. Cụ thể, thu hoạch cà phê vào tháng 2/2023 nhưng giá chỉ 50.000 - 51.000 đồng/kg, nếu như có kho lưu trữ, vào tháng 4/2023 thì sẽ bán 134.000 - 134.200 đồng/kg khi giá tăng cao. Tương tự, giá hồ tiêu từ 70.000 – 72.000 đông/kg vào tháng 6/2023 đã leo lên mức 176.000 – 180.000 đồng/kg vào tháng 6/2024”, ông Lê Anh Sơn chia sẻ.

Trong khi đó, đến từ Cà Mau, ông Nguyễn Hữu Ánh - nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2024 – cho hay, quá trình nuôi hơn 20 năm qua cho thấy, đất thổ nhưỡng Cà Mau nuôi cá trình rất tốt, nhưng khó khăn là đất nông nghiệp 100% không cho chuyển mục đích, chuyển nghề nghiệp. Nếu chuyển thì cấp lãnh đạo tỉnh không cho phép, ai làm ngang là bị phạt, nông dân chúng tôi không thể mở rộng sản xuất nông nghiệp, không nuôi cá trình được. Do đó, ông Nguyễn Hữu Ánh kiến nghị lãnh đạo nhìn lại vùng nào nuôi con gì trồng cây gì hiệu quả thì cho phép chuyển đổi để nông dân phát triển kinh tế gia đình, góp phần cho quê hương phát triển.

“Một số hộ dân phải bỏ đất hoang, hỏi thì nông dân cho biết, làm ruộng lỗ, làm mướn có lời hơn. Lý do là nuôi cá xen làm ruộng thì chuột gần ruộng phá, không thể cho thu nhập được”, ông Nguyễn Hữu Ánh chia sẻ.

Trong khi đó, ông Nguyễn Ngọc Hải - Giám đốc HTX Nông nghiệp Hữu cơ Bình Minh (Bắc Giang) – lại gặp khó khăn về đất cho sản xuất chế biến sâu. “Chúng tôi đã chế biến sâu và đã thành công, năm nay doanh thu của đơn vị sẽ đạt 50 - 60 tỷ. Hiện đất nuôi trồng đã có nhưng đất chế biến còn rất khó khăn. Có rất nhiều HTX tham gia làm sản phẩm chế biến cũng vướng mắc như HTX, trong đó, quy mô chỉ cần 500 đến 1.000 m2 nhưng cũng không có để làm”, ông Nguyễn Ngọc Hải cho hay.

Ông Nguyễn Sỹ Bính - đại diện HTX nuôi trồng thủy sản Phất Cờ (Quảng Ninh) - chia sẻ, mỗi năm đơn vị xuất khẩu sản phẩm sang thị trường Đài Loan (Trung Quốc) đạt doanh thu đạt 28-32 tỉ đồng/năm. Tuy nhiên, cơn bão số 3 vừa qua đã cướp đi tất cả, ước tính mỗi thành viên HTX thiệt hại 5-6 tỉ đồng.

Để giúp nông dân sớm phục hồi sản xuất, có sản phẩm đưa ra thị trường, đại diện HTX thủy sản Phất Cờ kiến nghị các cấp, các ngành, nhất là Hội Nông dân, tham gia giám sát việc thống kê thiệt hại, chi trả hỗ trợ cho nông dân (nếu có); có tiếng nói giúp nông dân sớm được khoanh nợ, giãn nợ, giãn, hoãn trả lãi đối với các khoản vay đầu tư đã bị thiệt hại; cho vay khoản vay mới với lãi suất ưu đãi nhất để bà con đầu tư xây dựng lại cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất.

Tương tự, ông Hoàng Văn Liêm - Đại diện HTX dịch vụ tổng hợp Thiên An (Yên Bái) – cũng kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Hội Nông dân Việt Nam có đề xuất sửa đổi chính sách hỗ trợ nông dân thiên tai, dịch bệnh cho phù hợp với tình hình mới và thúc đẩy thực hiện bảo hiểm nông nghiệp.

Sẽ sớm tháo gỡ cho nông dân

Trực tiếp trả lời kiến nghị, ông Lê Minh Hoan - Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - cho hay: Về thiệt hại do bão số 3, trong tuần tới, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục có cuộc họp với đại diện Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng để bàn bạc làm sao "đồng vốn" sớm đến tay bà con.

Liên quan đến vấn đề về đất đai, ông Lê Minh Hoan cho hay, bà con cứ mò mẫm làm, biết đâu vấn đề nằm ở địa phương chứ không phải ở Luật. Luật Đất đai 2024 vừa qua đã đưa vào thuật ngữ mới, đó là đất đa mục đích, có nghĩa là đất nông nghiệp có thể nuôi thuỷ sản, có thể chăn nuôi hay làm du lịch, có lẽ ở địa phương đang lúng túng, chưa tiếp cận được. Thuật ngữ đất đa mục đích, tôi nghĩ rằng sẽ gần như cởi trói được vấn đề vướng mắc lâu nay trong quá trình chuyển đổi đất đai từ trồng trọt sang nuôi trồng thủy sản.

“Luật Đất đai 2024 mới thực hiện, các văn bản thông tư hướng dẫn thực hiện cơ bản đã ban hành xong nhưng ở địa phương chưa cụ thể hoá kịp thời, khiến nảy sinh vướng mắc”, ông Lê Minh Hoan chia sẻ.

Cùng theo ông Lê Minh Hoan, ở nhiều vùng nguyên liệu như ở Tây Nguyên, rất nhiều HTX đã tự chủ động xây dựng kho để lữu trữ, bảo quản nông sản. Chúng ta nên chủ động và đơn giản hóa các thủ tục, không nên cái gì cũng trông chờ vào Nhà nước hay các doanh nghiệp.

"Trong phần tài liệu sáng nay, tôi gửi cho các bác nông dân đã có cài theo danh thiếp, nếu phần trả lời chưa đầy đủ thì xin bà con cứ nhắn tin, gọi điện cho tôi để được giải đáp thêm và cũng mong bà con mạnh dạn, thường xuyên làm điều đó”, Bộ trưởng nói.

Về phía Hội Nông dân Việt Nam, ông Lương Quốc Đoàn – Chủ tịch Hội bày tỏ, câu chuyện ở đây chúng ta cần xem xét là làm sao thúc đẩy tốt hơn, ngay chính trong tiêu thụ nông sản của nông dân. Làm sao có sự ràng buộc uy tín cho doanh nghiêp nông nghiệp và nông dân.

Hội Nông dân nắm bắt được rất nhiều vấn đề khó khăn mà bà con phản ánh. Chúng tôi cũng đã đề xuất về quy hoạch vùng nguyên liệu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã rất quyết liệt, bởi không xây dựng vùng nguyên liệu sẽ rất khó giải quyết các vấn đề khác.

"Nếu chúng ta không đầu tư vào vùng nguyên liệu ổn định thì không thể có máy móc, chính sách vốn tín dụng, bảo hiểm, ứng dụng khoa học để xuất khẩu sản phẩm tốt được. Chúng tôi đã kiến nghị Chính phủ 6 vùng nguyên liệu, cố gắng gỡ khó dần các vướng mắc trong sản xuất nông nghiệp. Bên cạnh đó, sẽ phối hợp với doanh nghiệp để làm sao tạo liên kết tốt hơn cho bà con", ông Lương Quốc Đoàn nhấn mạnh.