Phát triển nông thôn mới: Khi phụ nữ giữ vai trò trung tâm

Phụ nữ – động lực quan trọng cho sự đổi thay ở nông thôn

Trong những năm gần đây, chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã chứng kiến sự tham gia ngày càng tích cực và hiệu quả của phụ nữ. Không chỉ đóng góp sức người, sức của, phụ nữ còn trở thành lực lượng tiên phong trong nhiều hoạt động thiết thực: Phát triển kinh tế, cải thiện môi trường sống, xây dựng đời sống văn hóa, giữ gìn an ninh trật tự địa phương.

Theo Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, giai đoạn 2021–2023, các cấp Hội phụ nữ đã triển khai hàng loạt chương trình hành động hiệu quả nhằm phát huy vai trò của phụ nữ trong xây dựng nông thôn mới. Tiêu biểu là phong trào vận động hội viên hiến đất, góp ngày công xây dựng cơ sở hạ tầng, đường làng, ngõ xóm; hay hỗ trợ nhau trong phát triển sản xuất, chăn nuôi, nâng cao thu nhập cho hộ gia đình.

Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới đã chứng kiến sự tham gia ngày càng tích cực và hiệu quả của phụ nữ. Ảnh: Lan Anh

Bên cạnh đó, các hoạt động đào tạo nghề, hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, xây dựng các mô hình kinh tế hợp tác do phụ nữ làm chủ cũng đang được đẩy mạnh. Nhờ vậy, nhiều phụ nữ nông thôn không chỉ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu chính đáng, trở thành hạt nhân lan tỏa tinh thần tự chủ, sáng tạo trong cộng đồng.

Phong trào “5 không, 3 sạch” – không đói nghèo, không vi phạm pháp luật, không có bạo lực gia đình, không có trẻ suy dinh dưỡng và bỏ học, không sinh con thứ ba trở lên; sạch nhà, sạch bếp, sạch ngõ đã và đang phát huy hiệu quả sâu rộng, trở thành kim chỉ nam cho đời sống gia đình và làng xóm nông thôn.

Tại nhiều địa phương, phong trào này được lồng ghép với các chương trình bảo vệ môi trường, giảm thiểu rác thải nhựa, ứng phó với biến đổi khí hậu, xây dựng cảnh quan xanh – sạch – đẹp. Qua đó, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại, mang đậm dấu ấn nữ giới.

Bà Trần Thị Mai, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Gò Công Tây (Tiền Giang), cho biết: “Các mô hình tổ phụ nữ tự quản tuyến đường xanh, phụ nữ tiết kiệm vì môi trường... đang phát huy hiệu quả rõ rệt, nâng cao nhận thức và hành động của phụ nữ trong bảo vệ môi trường sống và xây dựng nông thôn mới bền vững”.

Đổi mới phương thức, sáng tạo mô hình: Phụ nữ giữ vai trò dẫn dắt

Giai đoạn 2024–2025 được Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam xác định là thời điểm then chốt, khi phụ nữ không chỉ tham gia mà còn giữ vai trò trung tâm trong công cuộc đổi mới nông thôn. Chủ đề năm 2025 của Hội là: “Phát huy vai trò của phụ nữ tham gia xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, sẵn sàng bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”.

Theo bà Nguyễn Thị Hường, Trưởng ban Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế, Hội Liên hiệp Phụ nữ Hà Nội: “Phụ nữ không chỉ là người thực hiện mà còn là người khởi xướng, dẫn dắt nhiều mô hình sáng tạo trong xây dựng nông thôn mới. Từ việc phát triển kinh tế hộ gia đình đến bảo vệ môi trường, phụ nữ đều thể hiện vai trò tiên phong và trách nhiệm”.

Thực hiện định hướng đó, các cấp Hội đang tập trung nâng cao kỹ năng cho hội viên thông qua các lớp tập huấn, hội thảo chuyên đề về chuyển đổi số, marketing nông sản, an toàn thực phẩm, ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất. Các mô hình kinh tế do phụ nữ quản lý cũng dần được số hóa, gắn với thương mại điện tử và phát triển bền vững.

Tại xã Lại Thượng (huyện Thạch Thất, Hà Nội), phụ nữ là lực lượng chủ đạo trong việc triển khai mô hình “nông thôn mới nâng cao”. Nhiều vườn mẫu, tuyến đường hoa, tổ thu gom rác thải do hội viên phụ nữ đảm nhiệm đã trở thành điểm nhấn trong xây dựng cảnh quan nông thôn. Cũng nhờ sự đồng lòng và gương mẫu của chị em, xã Lại Thượng đã đạt nhiều giải cao trong các cuộc thi về môi trường và đang hướng tới xã nông thôn mới kiểu mẫu.

Diện mạo nông thôn mới tại xã Bình Yên, huyện Thạch Thất có nhiều thay đổi với tuyến đường hoa, đường phố sạch sẽ, rác thải được thu gom gọn gàng.

Tại bản Tà Xùa (Bắc Yên, Sơn La), tổ phụ nữ “3 sạch – kết nối tiêu thụ nông sản” đang trở thành điểm sáng của phong trào phụ nữ tham gia xây dựng nông thôn mới. Với sự hỗ trợ từ Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh và chính quyền địa phương, tổ đã xây dựng chuỗi cung ứng sản phẩm chè cổ thụ Tà Xùa, đặc sản của địa phương từ khâu sản xuất, chế biến đến quảng bá và bán hàng online.

Không chỉ nâng cao thu nhập, mô hình còn giúp phụ nữ bản địa, đặc biệt là người dân tộc thiểu số, cải thiện kỹ năng số, tự tin khởi nghiệp. Ngoài ra, mô hình còn kết hợp với việc bảo vệ môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong từng sản phẩm giới thiệu ra thị trường.

Bà Lò Thị Nương, một trong những thành viên sáng lập mô hình, chia sẻ: “Trước đây, phụ nữ trong bản chủ yếu quanh quẩn với ruộng nương, nhưng giờ chúng tôi đã biết livestream bán hàng, quảng bá nông sản sạch. Không những tăng thu nhập, mà còn cảm thấy tự tin và gắn bó hơn với quê hương”.

Một khía cạnh quan trọng khác là việc các cấp Hội Phụ nữ tham gia xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh. Thông qua công tác phát hiện, giới thiệu cán bộ nguồn, nhiều hội viên ưu tú đã được kết nạp Đảng, giữ vai trò chủ chốt trong các tổ chức chính trị – xã hội tại địa phương.

Không chỉ dừng lại ở khía cạnh kinh tế, phụ nữ còn góp phần nâng cao đời sống văn hóa, xã hội nông thôn. Nhiều hoạt động bảo tồn giá trị truyền thống, xây dựng đời sống văn hóa mới trong gia đình, tổ dân phố được hội viên phụ nữ hưởng ứng mạnh mẽ.

Cùng với đó, sự phối hợp liên ngành giữa Hội Phụ nữ với các tổ chức như Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh... đã tạo nên sức mạnh cộng đồng trong việc thúc đẩy xây dựng nông thôn mới toàn diện, hài hòa giữa các tiêu chí kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường.