Xuất khẩu rau quả: Thêm “phép thử” trong bài toán cạnh tranh

Sau chuối, xoài sẽ đến thanh long

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết, ước tính, XK hàng rau quả của Việt Nam tháng 5/2021 đạt 400 triệu USD, tăng 48,3% so với tháng 5/2020. Tính chung 5 tháng đầu năm 2021, XK hàng rau quả ước đạt 1,77 tỷ USD, tăng 18,0% so với cùng kỳ năm 2020.

Rau quả Việt được XK chủ yếu tới thị trường Trung Quốc, trong 4 tháng đầu năm 2021 và đạt 866,19 triệu USD, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm 2020. Tỷ trọng XK sang Trung Quốc chiếm 63,2%, tăng 2,7 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm 2020.

Dịch Covid-19 bùng phát lần thứ 4 tại Việt Nam, cộng thêm tình trạng dư cung tại thị trường Trung Quốc và nhiều trái cây đang bước vào vụ thu hoạch rộ đang cản trở đà tăng trưởng của hàng rau quả Việt Nam sang thị trường này. Cụ thể, mùa thu hoạch vải thiều của Trung Quốc đã chính thức bắt đầu từ đầu tháng 5/2021. Mùa thu hoạch trái thanh long của Trung Quốc cũng bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 11. Dự kiến, nguồn cung chuối sẽ vượt cầu trong ngắn hạn, thị trường chuối tại Trung Quốc có xu hướng giảm trong thời gian tới.

Trong bối cảnh XK nhiều loại rau quả của Việt Nam sang Trung Quốc bị chậm lại do tác động của dịch bệnh thì rau quả của Campuchia đang có thêm lợi thế mới khi Trung Quốc chính thức chấp nhận cho 37 công ty có trang trại trồng cây xoài, và 5 công ty có nhà máy xử lý đóng gói quả xoài tươi, đủ điều kiện để XK quả xoài tươi trực tiếp vào Trung Quốc.

Đáng chú ý, sau thỏa thuận cho phép XK trái xoài của Campuchia sang Trung Quốc có kết quả, phía Campuchia chú ý đến nhu cầu rất lớn của thị trường Trung Quốc đối với trái thanh long. Vì vậy, thanh long có thể sớm tiếp bước chuối và xoài để trở thành trái cây thứ ba của Campuchia được XK sang Trung Quốc. Campuchia đã có sự chuẩn bị để cung cấp trái thanh long cho Trung Quốc. Trong tháng 5/2020, Trung tâm Nghiên cứu và phát triển nông nghiệp Campuchia đã khởi động một dự án trồng cây thanh long, qua đó dành 1.000ha đất nông nghiệp để trồng 1 triệu cây thanh long để cung cấp cho thị trường XK. Bên cạnh đó, Campuchia còn có kế hoạch thành lập một nhà máy chế biến, với mục tiêu XK chính là thị trường Trung Quốc và Việt Nam.

Thị trường Trung Quốc đang chiếm thị phần rất lớn trong XK nhiều loại rau quả của Việt Nam. Việc phụ thuộc quá lớn vào thị trường này, cộng thêm sự chen chân của các đối thủ trong khu vực và việc các nước lân cận không ngừng xúc tiến thương mại để đưa nhiều loại trái cây chủ lực vào thị trường lớn như Trung Quốc sẽ là “phép thử” không nhỏ cho XK của nhiều loại trái cây Việt Nam.

Tăng chế biến, tăng sức cạnh tranh cho rau quả

Trong khi XK sang Trung Quốc gặp nhiều khó khăn, hàng rau quả của Việt Nam đang có nhiều tín hiệu tích cực tại nhiều thị trường lớn như: Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nga, Australia…

Việt Nam hiện là thị trường cung cấp trái xoài các loại lớn thứ 13 cho Hoa Kỳ. Đáng chú ý, xoài sấy khô và nước ép xoài là 2 chủng loại mà Hoa Kỳ tăng mạnh nhập khẩu từ Việt Nam trong 3 tháng đầu năm 2021. Trong đó, nhập khẩu nước ép xoài từ Việt Nam đạt 97 tấn, trị giá 102,6 nghìn USD, tăng 340% về lượng và tăng 160,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2020.

Có thể nói, việc áp dụng công nghệ chế biến và chiến lược đúng về phát triển thị trường, thương hiệu sẽ giúp rau quả Việt tăng lợi thế cạnh tranh, bất chấp những khó khăn từ dịch Covid-19 cũng như “phép thử” từ những "đối thủ" tiềm tàng. Đây là điều mà các DN XK rau quả cần lưu tâm trong lúc này.

Xoài có nhiều loại, mỗi loại có hương vị và phân khúc thị trường riêng. Giống xoài Campuchia XK sang Trung Quốc là xoài keo khác với các giống xoài XK của Việt Nam sang thị trường này. Đối với thanh long, diện tích trồng của Campuchia không nhiều, trong khi nhu cầu tại thị trường Trung Quốc tăng cao hàng năm.

Để tăng sức cạnh tranh đối với rau quả Việt nói chung và xoài, thanh long, chuối nói riêng, ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả - cho rằng, cần giảm chi phí vận chuyển đường bộ, chi phí logistics sẽ giúp rau quả Việt cạnh tranh hiệu quả hơn với các đối thủ tại thị trường Trung Quốc.

Ngoài ra, để thực hiện mục tiêu gia tăng XK rau quả, giảm áp lực XK lên 1 thị trường, nhiều ý kiến cho rằng, việc dỡ bỏ rào cản kỹ thuật, mở cửa thị trường, số hóa toàn bộ cơ sở dữ liệu quản lý vùng trồng, cơ sở đóng gói,… là hết sức quan trọng.

Liên quan đến vấn đề này, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Phó Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) - cho biết, hiện Cục đang đàm phán để mở cửa 19 thị trường cho 20 loại sản phẩm như: trái cây, hạt giống, gạo, hoa, đậu đỗ, khoai lang… Bên cạnh đó, hỗ trợ xử lý, đàm phán tháo gỡ các tình huống kỹ thuật phát sinh trong quá trình XK. Đồng thời, phối hợp với các địa phương xây dựng mã số vùng trồng, cơ sở XK đảm bảo mục tiêu truy xuất nguồn gốc, đáp ứng yêu cầu các thị trường XK.