Xuất khẩu dệt may: Gánh nặng dồn về cuối năm

Thiếu đơn hàng

Theo số liệu từ Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas), nửa đầu năm 2019, ngành dệt may đã xuất khẩu (XK) 17,97 tỷ USD, tăng 8,61% so với cùng kỳ năm 2018. Trong đó, hàng may mặc đạt 14,02 tỷ USD, tăng 8,71%; vải đạt 1,02 tỷ USD, tăng 29,9%; xơ, sợi đạt 2,01 tỷ USD, tăng 1,1%; vải địa kỹ thuật tăng 16,9%.

Mỹ vẫn là thị trường XK lớn nhất của ngành với kim ngạch 7,22 tỷ USD, tăng 12,84% so với cùng kỳ và chiếm tỷ trọng 46,9%; các nước trong khối Hiệp định Đối tác toàn diện tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đạt 2,57 tỷ USD, tăng 11,13%, chiếm tỷ trọng 16,71%; EU đạt 2,05 tỷ USD, tăng 10,46%, chiếm tỷ trọng 13,36%…

Tại buổi họp báo về hoạt động sản xuất kinh doanh, xuất nhập khẩu 6 tháng đầu năm 2019 của ngành dệt may do Vitas tổ chức, ông Trương Văn Cẩm - Tổng Thư ký Vitas - cho hay: Tình hình đơn hàng của các DN không khả quan như kỳ vọng từ đầu năm. Tình trạng khan hiếm đơn hàng khá phổ biến, lượng đơn hàng của nhiều DN mới chỉ bằng khoảng 70% so với cùng kỳ năm 2018. Tình trạng này không chỉ diễn ra ở các DN vừa và nhỏ, thậm chí DN lớn như May 10, May Việt Tiến, May Nhà Bè cũng gặp tình trạng tương tự. Đặc biệt, việc tiêu thụ sợi và phụ liệu gặp nhiều khó khăn, kim ngạch XK phụ liệu dệt may nửa đầu năm 2019 đã giảm 0,29% so với cùng kỳ. “Điều này sẽ khiến mục tiêu đạt 40 tỷ USD XK trong năm 2019 của ngành khá khó khăn và các DN phải nỗ lực rất nhiều”, ông Trương Văn Cẩm nói.

Tăng trưởng 6 tháng đầu năm thấp, xuất khẩu dệt may sẽ dồn gánh nặng về cuối năm

Về nguyên nhân của tình trạng trên, đại diện Vitas lý giải: Chiến tranh thương mại Mỹ- Trung Quốc đã phần nào ảnh hưởng đến ngành, dễ nhận thấy nhất là XK sợi của Việt Nam sang Trung Quốc đã giảm. Bình quân 1 năm Việt Nam sản xuất 2,2 triệu tấn sợi, XK 1,5 triệu tấn trong đó 60% sản lượng XK sang Trung Quốc. Ngay từ cuối năm 2018, XK sợi đã có hiện tượng bất ổn, sang đến năm 2019 tiêu thụ trở lên rất khó khăn, 6 tháng tăng trưởng XK sợi chỉ đạt 1,1%.

Trung Quốc phá giá đồng tiền để tạo thuận lợi cho XK, trong khi đó tiền Việt Nam đồng vẫn ổn định khiến hàng hoá XK của Việt Nam có giá thành cao hơn của Trung Quốc cũng khiến XK của ngành gặp bất lợi.

Chưa có tăng trưởng đột biến

Trước ý kiến cho rằng các hiệp định thương mại tự do Việt Nam đã được ký kết và có hiệu lực, đặc biệt là CPTPP và EVFTA (Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam- EU) sẽ tạo bước tăng trưởng đột biến cho ngành, ông Trương Văn Cẩm cho rằng: Cần có độ trễ nhất định để đánh giá tác động của các hiệp định thương mại tự do này với ngành nhưng chắc chắn ở thời điểm hiện tại sẽ chưa có sự tăng trưởng đột biến.

Đầu tiên với CPTPP, hiệp định này kế thừa và phát triển từ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương với sự tham gia của Mỹ, do vậy được kỳ vọng lớn bởi dệt may Việt Nam XK sang Mỹ luôn chiếm gần 50% lượng hàng may mặc của ngành. Sang đến CPTPP, cho dù không có sự tham gia của Mỹ thì CPTPP vẫn là khối thị trường tiềm năng nhưng lợi ích sẽ giảm nhiều. Bên cạnh đó, trong thị trường khối CPTPP chỉ một số quốc gia như Nhật Bản, Australia, Canada Việt Nam có kim ngạch XK cao, các thị trường còn lại kim ngạch khá nhỏ, chỉ khoảng 100 triệu USD. Do vậy, cho dù CPTPP có hiệu lực, vẫn cần thời gian cho DN tiếp cận, tăng trưởng XK của ngành ở khối này cũng chỉ ổn định, chứ chưa tăng đột biến.

Các hiệp định thương mại tự do thường tạo tác động mạnh khi bắt đầu đàm phán, chuẩn bị ký kết. Tuy nhiên khi nhìn nhận lại, khách hàng sẽ so sánh lợi ích với các nhà sản xuất khác. Đơn cử, EVFTA mặc dù đã ký nhưng chưa có hiệu lực, trước mắt dệt may Việt Nam vẫn đang chịu thuế suất bình quân 9,6% tại thị trường EU, trong khi đó nếu chuyển đơn hàng sang các quốc gia khác có thể được hưởng lợi ngay về giá, nhân công… Do vậy, cũng chưa thể kỳ vọng sự tăng trưởng mạnh mẽ về kim ngạch XK ở thị trường này. Đây cũng có thể là nguyên nhân khiến các nhà nhập khẩu chuyển đơn hàng sang các quốc gia khác và DN trong nước khan hiếm đơn hàng.

Với hiện trạng trên, ông Trương Văn Cẩm khuyến cáo: Các DN trong ngành nỗ lực hết sức tìm kiếm nguồn hàng, bảo đảm cho sản xuất đến cuối năm. Với những DN lớn có khả năng ký đơn hàng lớn làm đầu tầu, tìm kiếm và chia sẻ với DN nhỏ. DN trong nước liên kết với khách hàng để hình thành chuỗi sản xuất, đáp ứng quy tắc xuất xứ theo cam kết của các hiệp định thương mại tự do.

Về dài hơi, muốn ổn định được đơn hàng, DN trong nước phải tuân thủ yêu cầu của nhãn hàng về phát triển bền vững. Ban đầu sẽ áp lực nhưng dài hạn sẽ được các nhãn hàng công nhận về sự minh bạch và thu hút được đơn hàng trong tương lai.