Thông tư quy định “sản xuất tại Việt Nam” sẽ ban hành ở thời điểm phù hợp, ít tác động tới DN

Bộ Công Thương đã tích cực triển khai văn bản quy định về Made in Vietnam

Báo cáo của Bộ Công Thương nêu rõ, năm 2018, nhận thấy chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định các tiêu chí và điều kiện cụ thể để doanh nghiệp xác định và thể hiện trên hàng hóa, bao bì hàng hóa là “Sản phẩm của Việt Nam” hay “Sản xuất tại Việt Nam” cho hàng hóa lưu thông tại thị trường trong nước, Bộ Công Thương đã báo cáo và kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép Bộ Công Thương chủ trì xây dựng quy định “Sản xuất tại Việt Nam” (Made in Vietnam).

Qua quá trình thống nhất ý kiến với Bộ Tư pháp và Bộ Khoa học và Công nghệ, thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trịnh Đình Dũng tại văn bản số 4324/VPCP-KTTH ngày 21 tháng 5 năm 2019, Bộ Công Thương đã tiến hành xây dựng Thông tư “Sản xuất tại Việt Nam”.

Tuy nhiên, tại thời điểm năm 2019, nội dung Thông tư quy định chính sách vượt quá thẩm quyền của Bộ Công Thương. Bộ Công Thương đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ và được giao chủ trì xây dựng Nghị định “Sản xuất tại Việt Nam” tại văn bản số 4342/VPCP-KTTH ngày 01 tháng 6 năm 2020 của Văn phòng Chính phủ. Theo quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Công Thương đã xây dựng dự thảo Hồ sơ đề nghị xây dựng Nghị định gửi xin ý kiến các Bộ, ngành và đăng công khai trên các trang tin điện tử để xin ý kiến rộng rãi (Tháng 9 năm 2020).

Sau khi Nghị quyết số 134/2020/QH14 của Quốc hội ngày 17 tháng 11 năm 2020 được ban hành, thực hiện nhiệm vụ được giao, Bộ Công Thương tiếp tục đẩy mạnh quá trình tổng hợp, xin ý kiến, hoàn thiện bộ hồ sơ Đề nghị xây dựng Nghị định “Sản xuất tại Việt Nam” gửi Bộ Tư pháp thẩm định.

Ngày 25 tháng 11 năm 2020, Bộ Tư pháp tổ chức cuộc họp Hội đồng thẩm định đề nghị xây dựng Nghị định “Sản xuất tại Việt Nam” tại trụ sở Bộ Tư pháp.

Ngày 08 tháng 12 năm 2020, Bộ Tư pháp có Báo cáo thẩm định số 274/BCTĐBTP đối với đề nghị xây dựng Nghị định “Sản xuất tại Việt Nam” của Bộ Công Thương.

Ngày 09 tháng 12 năm 2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 111/2021/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị định 43/2017/NĐ-CP ngày 14/4/2017 của Chính phủ về nhãn hàng hóa. Theo đó, nội dung chính sách về cách ghi nhãn hàng hóa dự kiến quy định trong Nghị định “Sản xuất tại Việt Nam” đã được đưa vào Nghị định 111/2021/NĐ-CP.

Như vậy, văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” sẽ chỉ còn tập trung quy định về bộ tiêu chí xuất xứ dùng để xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam, là cơ sở thực hiện việc ghi nhãn về xuất xứ hàng hóa tại Nghị định số 43/2017/NĐ-CP. Do vậy, việc xây dựng văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Nghị định là không còn cần thiết tại thời điểm này.

Ngày 27 tháng 5 năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 73/NQ-CP về việc rút nhiệm vụ xây dựng “Nghị định sản xuất tại Việt Nam”. Theo đó, Chính phủ quyết nghị: Đồng ý về việc rút nhiệm vụ xây dựng Nghị định “Sản xuất tại Việt Nam”; Bộ Công Thương xem xét, quyết định ban hành văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Thông tư theo thẩm quyền và chức năng nhiệm vụ được giao, bảo đảm tuân thủ đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật Đầu tư và các quy định pháp luật có liên quan; chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về quyết định của mình.

Thực hiện Nghị quyết của Chính phủ, Bộ Công Thương đã khẩn trương tiến hành các thủ tục để xây dựng và ban hành Thông tư quy định cách xác định sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam hoặc sản xuất tại Việt Nam.

Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1212/QĐ-BCT ngày 21 tháng 6 năm 2022 thành lập Tổ Soạn thảo Thông tư quy định cách xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam, xây dựng dự thảo Thông tư và xin ý kiến các Bộ, ngành, đăng tải rộng rãi để xin ý kiến công luận.

Còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc

Bộ Công Thương nêu rõ, tại thời điểm Bộ Công Thương đề xuất và xây dựng văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Thông tư năm 2018, nội dung Thông tư bao gồm 02 chính sách: (1) quy định bộ tiêu chí xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam; (2) quy định cách thể hiện (cách ghi nhãn) hàng hóa sản xuất tại Việt Nam.

Song, do quy định chính sách (2) vượt quá thẩm quyền của Bộ Công Thương, Bộ Công Thương đã đề nghị nâng hình thức văn bản lên cấp Nghị định của Chính phủ. Tuy nhiên sau đó, nội dung chính sách (2) đã được đưa vào Nghị định số 111/2021/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 43/2017/NĐ-CP. Do vậy, việc ban hành văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Nghị định là không còn cần thiết.

Đồng thời, do dây là quy định mới, phạm vi rộng, Bộ Công Thương đã kiến nghị ban hành ở cấp Thông tư để có thể linh hoạt hơn khi cần điều chỉnh chính sách phù hợp với nhu cầu và tác động thực tiễn.

Trong quá trình tổng hợp ý kiến của các Bộ, ngành đối với dự thảo Thông tư và tự rà soát của Bộ Công Thương, Bộ Công Thương nhận thấy vướng mắc về thẩm quyền ban hành văn bản sản xuất tại Việt Nam ở cấp Thông tư của Bộ trưởng. Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Tư pháp để thống nhất, làm rõ.

Theo quy định về Nghị định quy định chức năng nhiệm vụ của Bộ Công Thương cũng như các Luật chuyên ngành có liên quan, việc Bộ Công Thương ban hành Thông tư “Sản xuất tại Việt Nam” hiện chưa đủ căn cứ pháp lý, chưa đảm bảo điều kiện “đúng thẩm quyền và chức năng nhiệm vụ được giao” như trong Nghị quyết của Chính phủ đã nêu.

Bên cạnh đó, việc ban hành Thông tư với nội dung quy định quản lý về hàng hóa “sản xuất tại Việt Nam” chặt hơn so với hành lang pháp lý hiện có đối với hàng hóa lưu thông trong nước, trên cơ sở căn cứ pháp lý chưa rõ ràng, vững chắc sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro về pháp lý, tác động đến hệ thống văn bản pháp luật hiện tại, dễ vấp phải phản ứng tiêu cực từ các doanh nghiệp. Về tác động của chính sách, trên lý thuyết, quy định của Thông tư chỉ áp dụng khi thương nhân có nhu cầu ghi nhãn “Sản xuất tại Việt Nam” đối với hàng hóa của mình (nghĩa là chỉ hàng hóa nào muốn dán nhãn “Sản xuất tại Việt Nam” thì mới bị điều chỉnh; trường hợp hàng hóa không ghi xuất xứ Việt Nam thì sẽ không bị ảnh hưởng bởi chính sách quy định tại Thông tư).

“Tuy nhiên Nghị định số 111/2021/NĐ-CP đã quy định “xuất xứ hàng hóa” là một nội dung bắt buộc trên nhãn hàng hóa. Như vậy, trừ trường hợp hàng hóa có xuất xứ từ nước ngoài thì gần như các tiêu chí tại Thông tư sẽ là bộ tiêu chí bắt buộc phải tuân thủ đối với hàng hóa được sản xuất tại Việt Nam. Phạm vi tác động của Thông tư “Sản xuất tại Việt Nam” khi được ban hành sẽ là rất lớn” – Bộ Công Thương nêu rõ.

Bên cạnh đó, đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu vốn đã quen với các khái niệm trong lĩnh vực xuất xứ như hàm lượng giá trị, chuyển đổi mã số, mã số HS; có nhân lực và hệ thống sổ sách kế toán để tính toán các thông số… thì việc tuân thủ quy định tại Thông tư không quá khó khăn. Tuy nhiên với các doanh nghiệp trong nước, đặc biệt những cơ sở sản xuất nhỏ lẻ hay hộ kinh doanh cá thể thì việc xác định mã số HS hay tính toán hàm lượng giá trị của từng nguyên liệu trong sản phẩm để xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam theo như quy định hiện tại tại Thông tư sẽ là thách thức lớn, thậm chí có thể sẽ phát sinh chi phí tuân thủ lớn cho doanh nghiệp.

Đặc biệt là khi hoạt động truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam vẫn còn tồn tại không ít khó khăn, việc xác định nguồn gốc xuất xứ của từng linh kiện, từng nguyên liệu không phải dễ dàng và rất tốn kém.

Đồng thời, về tính thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành, cũng có một số ý kiến về việc nội dung quy định tại Thông tư không thống nhất và có khả năng tác động đến Cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam” do Bộ Chính trị chỉ đạo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương thực hiện; một số quy định pháp luật hiện hành như Thông tư số 15/2019/TT-BYT ngày 11 tháng 7 năm 2019 của Bộ Y tế quy định việc đấu thầu thuốc tại các cơ sở y tế công lập; Thông tư số 08/2022/TTBYT ngày 05 tháng 9 năm 2022 của Bộ Y tế quy định việc đăng ký lưu hành thuốc, nguyên liệu làm thuốc; Thông tư số 05/2021/TT-BKHĐT ngày 17 tháng 8 năm 2021 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về ban hành danh mục máy móc, thiết bị, phụ tùng thay thế, phương tiện vận tải chuyên dùng, nguyên liệu, vật tư, bán thành phẩm trong nước đã sản xuất được; tác động đến việc triển khai Chỉ thị 13/CT-TTg và văn bản 7551A/BCT-KH về tăng cường sử dụng vật tư, hàng hóa sản xuất trong nước trong đấu thầu các dự án đầu tư phát triển và hoạt động mua sắm thường xuyên của cơ quan nhà nước; tác động đến việc đăng ký, xét chọn sản phẩm đạt Thương hiệu quốc gia Việt Nam tại Thông tư số 33/2019/TT-BCT ngày 22 tháng 11 năm 2019 của Bộ trưởng Bộ Công Thương quy định hệ thống tiêu chí của Chương trình thương hiệu quốc gia Việt Nam...

Thực tế hiện nay, khi Thông tư chưa được ban hành, doanh nghiệp vẫn đang thực hiện xác định hàng hóa sản xuất tại Việt Nam theo nguyên tắc tại Nghị định số 111/2021/NĐ-CP nêu trên.

Kể từ năm 2018 sau khi Bộ Công Thương báo cáo về việc xây dựng quy định sản xuất tại Việt Nam, Bộ Công Thương có nhận được một số văn bản của doanh nghiệp đề nghị hướng dẫn việc xác định hàng hóa của doanh nghiệp có được phép dán nhãn hàng hóa sản xuất tại Việt Nam hay không, tuy nhiên số doanh nghiệp hỏi là không nhiều (16 doanh nghiệp/5 năm). Đồng thời, sau khi được hướng dẫn thực hiện theo quy định tại Nghị định số 111/2021/NĐ-CP của Chính phủ về nhãn hàng hóa, các doanh nghiệp này không có phản ánh về việc gặp khó khăn hay vướng mắc trong quá trình thực hiện và cũng không có thắc mắc thêm.

Xét trong bối cảnh nền kinh tế thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đang hết sức khó khăn, Quốc hội, Chính phủ và toàn bộ hệ thống chính trị đang chung tay đẩy mạnh thực hiện các chính sách, giải pháp tháo gỡ khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp, việc ban hành quy định, điều kiện mới, có khả năng phát sinh chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp là chưa phù hợp tại thời điểm này.

Do đó, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ Tư pháp và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, xử lý những vấn đề vướng mắc về thẩm quyền ban hành Thông tư và xem xét ban hành văn bản “Sản xuất tại Việt Nam” ở cấp Thông tư, theo thẩm quyền và chức năng nhiệm vụ được giao, tại một thời điểm thích hợp để hạn chế thấp nhất tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.