Nghệ An: Chủ động, sáng tạo trong phòng, chống HIV/AIDS

Hai năm trở lại đây, Nghệ An ghi nhận sự thay đổi trong đường lây truyền HIV là nhiễm HIV tăng nhanh trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Trong số các bệnh nhân HIV/AIDS mới được phát hiện, có trên 20 người MSM. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu được triển khai trên một nhóm nghiện, chích ma túy tại huyện miền núi của Trung tâm Phát triển cộng đồng đã phát hiện thêm nhiều người nhiễm HIV mới trong nhóm này. Thực tế này cho thấy, vẫn tồn tại nhiều người nhiễm chưa được phát hiện, tập trung ở nhóm nghiện, chích ma túy ở khu vực miền núi.

Theo bác sĩ Nguyễn Song Hà - Trưởng Khoa phòng chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Nghệ An: Khó khăn lớn nhất vẫn là kinh phí hoạt động. Đặc biệt là năm 2020 và 2021, khi mà các nguồn lực đều tập trung ưu tiên cho phòng, chống COVID-19 thì nguồn lực cho phòng, chống HIV/AIDS càng hạn chế hơn nữa. Ngân sách dành cho chương trình phòng, chống năm 2021 chỉ bằng khoảng 40% so với năm trước. Trong khi đó, các chương trình, dự án hỗ trợ của tổ chức quốc tế, Nhà nước hầu như không còn. Hiện Nghệ An chỉ còn dự án của Quỹ Toàn Cầu (khoảng 5 tỷ đồng/năm) cho các hoạt động: Hỗ trợ thuốc khám, chữa bệnh cho bệnh nhân HIV/AIDS; khám, xét nghiệm HIV/AIDS; hỗ trợ bơm kim tiêm, bao cao su; hỗ trợ kinh phí cho nhân viên tiếp cận cộng đồng và y tế thôn, bản thực hiện sàng lọc người có nguy cơ cao, khuyến khích người đi xét nghiệm…

Một khó khăn khác có thể thấy rõ trong đại dịch COVID-19, đó là những người nhiễm HIV/AIDS do sự tự ti, tự kỳ thị nên thường “chậm chân” hơn trong việc tiêm phòng vắc-xin, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và miền núi. Bản thân họ bị suy giảm mạnh hệ thống miễn dịch, vậy nên, một khi bị nhiễm COVID-19 thì bị đe dọa đến sức khỏe, tính mạng hơn người bình thường. Thêm vào đó, dịch COVID-19 giáng một đòn mạnh vào kinh tế, sản xuất, đời sống người nhiễm HIV/AIDS vốn khó khăn lại càng khó khăn hơn. Sự khó khăn rất dễ khiến người nhiễm bi quan, chán nản, nảy sinh các hành động tiêu cực.

Khó khăn là vậy, nhưng 9 tháng đầu năm 2021, đội ngũ y tế của Nghệ An vẫn bảo đảm khá tốt công tác phòng, chống HIV/AIDS. Nghệ An vẫn duy trì hoạt động 9/9 phòng xét nghiệm khẳng định HIV trên địa bàn, xét nghiệm lưu động tại 21 huyện, thành, thị; tư vấn, chuyển gửi thành công người nhiễm HIV từ cơ sở xét nghiệm đến kết nối điều trị HIV/AIDS… Trong hoạt động điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế, Nghệ An duy trì hoạt động tại 12 cơ sở điều trị Methadone và 20 điểm cấp phát thuốc. Hoạt động chăm sóc, điều trị HIV/AIDS tại 21/21 huyện, thành, thị xã được duy trì ở 25 cơ sở chăm sóc và điều trị, cấp phát thuốc tại xã, phường ở 8 huyện.

Cách làm mới của Nghệ An trong bối cảnh dịch COVID-19 là triển khai mô hình xét nghiệm không chuyên qua website. Hệ thống cán bộ y tế giới thiệu website này cho người dân. Người dân thông qua website để đặt lấy test nhanh (nước bọt) về tự xét nghiệm HIV. Test nhanh sẽ được cán bộ y tế Nghệ An gửi phát nhanh về tận địa chỉ người nhận. Sau test nhanh, người tự xét nghiệm chụp hình ảnh gửi lên website và cán bộ y tế sẽ cập nhật, gọi điện tư vấn. Cách làm này đã hạn chế được việc tiếp xúc trực tiếp. Sau 10 tháng triển khai, website đã có 1.982 đơn hàng, cho kết quả có 80 test nhanh phản ứng HIV, 78 người được xét nghiệm khẳng định nhiễm HIV.

Trong thời gian nhiều địa phương phải thực hiện phong tỏa, giãn cách do dịch COVID-19, Nghệ An cũng đã chủ động áp dụng quy định của Bộ Y tế để cấp 3 tháng thuốc điều trị ARV và thuốc điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện. Cán bộ y tế sẵn sàng đến tận nhà đưa thuốc cho người nhiễm, người nghiện… Đối với nhóm đồng giới, Nghệ An thực hiện để tuyên truyền, tư vấn, chăm sóc, hỗ trợ kỹ thuật thông qua đội ngũ cộng tác viên, đại diện các câu lạc bộ…