Hiệp định VPA/FLEGT: Để gỗ Việt Nam vươn xa

Công cụ cho ngành gỗ Việt Nam phát triển bền vững

VPA/FLEGT là hiệp định thương mại song phương được ký kết giữa EU với quốc gia đối tác xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ. Theo đó, quốc gia đối tác cam kết xây dựng hệ thống kiểm soát gỗ hợp pháp và cấp phép FLEGT, đồng thời bảo đảm rằng chỉ có gỗ và sản phẩm gỗ có nguồn gốc hợp pháp mới được xuất khẩu vào thị trường EU.

Theo bà Nguyễn Tường Vân - Chánh văn phòng Ban chỉ đạo VPA/FLEGT, Tổng cục Lâm nghiệp: Mục đích của việc đàm phán Hiệp định VPA/FLEGT giữa Việt Nam và EU là nhằm đạt được một thỏa thuận tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chế biến gỗ Việt Nam mở rộng xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ vào thị trường EU và tăng khả năng thích ứng của họ với quy định về trách nhiệm giải trình tại Quy chế gỗ hợp pháp của EU (EUTR) có hiệu lực từ tháng 3/2013. Nội dung chính của hiệp định là Việt Nam phải xây dựng hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp (gọi tắt là TLAS). Một hệ như vậy sẽ bao gồm 5 thành phần chính, gồm: Định nghĩa gỗ hợp pháp; kiểm soát chuỗi cung ứng; xác minh tính tuân thủ về định nghĩa gỗ hợp pháp của các tổ chức và hộ gia đình; hệ thống cấp phép FLEGT và đánh giá độc lập.

Bà Vân nhấn mạnh: Thách thức lớn nhất trong quá trình đàm phán là hệ thống TLAS của ta vừa phải đáp ứng được yêu cầu theo quy định quốc tế về truy suất nguồn gốc gỗ lại vừa không phát sinh thêm thủ tục hành chính, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Muốn làm được điều đó, cần có sự vào cuộc của các doanh nghiệp, hiệp hội ngay trong tiến trình đàm phán để góp ý, nâng cao hiểu biết về nội dung cam kết và dễ dàng tuân thủ hiệp định sau khi ký kết.

Thách thức và cơ hội cho các doanh nghiệp

Hiện Việt Nam có hơn 3.500 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực gỗ với trên 300.000 lao động (theo báo cáo “Tiến trình đàm phán Hiệp định VPA/FLEGT giữa Việt Nam và EU” của Tổng cục Lâm nghiệp - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tháng 7/2014), trong đó, lượng gỗ, sản lượng gỗ xuất khẩu sang EU chiếm 20% trên tổng sản lượng gỗ xuất khẩu của Việt Nam. Một điều chắc chắn rằng, sau khi Việt Nam ký VPA/FLEGT, xuất khẩu gỗ vào thị trường 28 nước EU sẽ thuận lợi hơn, kỳ vọng sản lượng gỗ xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ tăng lên đáng kể.

Vấn đề đặt ra là hiện nay gỗ trong nước mới đáp ứng được khoảng 40-50% nhu cầu nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu, phần còn lại các doanh nghiệp phải nhập khẩu từ nhiều quốc gia trên thế giới. Việc xác định xem thị trường gỗ nhập khẩu nào đáng tin cậy, có nguồn gốc gỗ hợp pháp để các doanh nghiệp ký hợp đồng nhập khẩu đang là vấn đề khó khăn đối với các doanh nghiệp của Việt Nam.

Ông Huỳnh Văn Hạnh - Phó Chủ tịch thường trực Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.Hồ Chí Minh (HAWA) - cho rằng: Đối với gỗ nhập khẩu, doanh nghiệp phải tìm hiểu rõ đâu là thị trường có nhiều rủi ro, đâu là thị trường gỗ đã được cấp chứng chỉ FSC (chứng chỉ quản lý rừng bền vững). Đồng thời, doanh nghiệp gỗ cũng cần thiết lập một hệ thống quản lý để điều tra hành trình sản phẩm và cung cấp cam kết bảo đảm trên văn bản rằng không sử dụng, mua bán gỗ có nguồn gốc bất hợp pháp. Thêm vào đó, khi lập hợp đồng, doanh nghiệp nhập khẩu gỗ có thể yêu cầu bên cung cấp cho thêm một điều khoản xử phạt vào hợp đồng liên quan đến vấn đề bồi thường thiệt hại đối với bất kỳ sự thiệt hại về tài chính phát sinh từ các hoạt động kiểm tra của nước mà doanh nghiệp xuất khẩu sang.

Đối với gỗ có nguồn gốc nội địa, hiện nay đã có một số văn bản của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hướng dẫn về vấn đề trồng rừng, khai thác, lập hồ sơ lâm sản, như: Luật Đất đai 2013; Thông tư 35/2011/TT-BNNPTNT, ngày 20/5/2011, hướng dẫn thực hiện khai thác, tận thu gỗ và lâm sản ngoài gỗ; Thông tư 01/2012/TT-BNNPTNT, ngày 4/1/2012, quy định hồ sơ lâm sản hợp pháp và kiểm tra nguồn gốc lâm sản; Thông tư 42/2012/TT-BNNPTNT, ngày 21/8/2012, sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 01/2012/TT-BNNPTNT,…

Theo ông Hạnh, với vai trò là hiệp hội, thời gian tới, hội sẽ nắm bắt thông tin về các thị trường như châu Âu, Mỹ, Úc, Nhật… để truyền tải đến các doanh nghiệp cũng như diễn biến tình hình đàm phán VPA. Đồng thời đưa ra các thông tin để cảnh báo thị trường gỗ nhập khẩu có nhiều rủi ro và thông tin lại cho các cơ quan quản lý nhà nước những vấn đề nào doanh nghiệp đã sẵn sàng thực thi theo VPA, vấn đề nào cần phải có lộ trình để doanh nghiệp chuẩn bị. Rõ ràng đây là cơ hội để chúng ta loại bỏ hoàn toàn gỗ lậu tại Việt Nam.