Cơ hội và thách thức nào cho hoạt động xuất nhập khẩu năm 2022?

Xuất nhập khẩu duy trì đà tăng

Trong thời gian qua, hoạt động xuất nhập khẩu được đánh giá là đã có nhiều kết quả tích cực, đóng góp quan trọng vào ổn định kinh tế vĩ mô và phát triển kinh tế xã hội.

Theo Bộ Công Thương, trong những tháng đầu năm 2022 tổng kim ngạch xuất khẩu tiếp tục duy trì mức tăng trưởng cao so với cùng kỳ. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu 5 tháng ước đạt 311 tỷ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu ước đạt 156,5 tỷ USD, tăng 29,8%; nhập khẩu hàng hóa ước đạt 155 tỷ USD, tăng 22,6%.

Cán cân thương mại hàng hóa 5 tháng ước xuất siêu 1,53 tỷ USD. Xuất siêu giúp tăng cường dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá, góp phần vào ổn định kinh tế vĩ mô. Đây là kết quả tích cực trong bối cảnh nước ta tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn do diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, chi phí vận chuyển tăng cao, ảnh hưởng bởi xung đột giữa Nga và Ucraina…

Cán cân thương mại hàng hóa 5 tháng ước xuất siêu 1,53 tỷ USD

Bên cạnh đó, cơ cấu hàng hóa xuất khẩu tiếp tục cải thiện theo chiều hướng tích cực, đảm bảo thực hiện tốt mục tiêu và định hướng về chuyển dịch cơ cấu hàng hoá xuất nhập khẩu nói riêng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung. Xuất khẩu nhóm hàng công nghiệp và nông nghiệp đều ghi nhận tăng trưởng tốt.

Cụ thể, nhóm hàng công nghiệp chế biến tiếp tục là động lực cho tăng trưởng chung của xuất khẩu. 5 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu các mặt hàng công nghiệp chế biến ước đạt 134,4 tỷ USD, tăng 18,7% so với cùng kỳ năm trước.

Đáng chú ý, trong 5 tháng đầu năm 2022, nhóm hàng nông sản, thủy sản có mức tăng trưởng cao với kim ngạch xuất khẩu ước đạt 13,1 tỷ USD, tăng 20,6% so với cùng kỳ. Đây là một thành tích rất đáng ghi nhận của nhóm hàng này, sau một thời gian dài gặp khó khăn về thị trường dưới tác động của đại dịch Covid-19. Trong đó, nhiều mặt hàng có tăng trưởng cao như thủy sản ước đạt 4,8 tỷ USD, tăng 46,3%; cà phê ước đạt 2 tỷ USD, tăng 54%; cao su ước đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 12%.

Cũng theo Bộ Công Thương, Việt Nam đang ngày càng khai thác, tận dụng tốt hơn các cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia các FTA để phát triển thị trường xuất nhập khẩu và nâng cao hiệu quả xuất nhập khẩu hàng hóa sang các thị trường đã ký FTA.

Cụ thể, 4 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu sang thị trường EU đạt 15,8 tỷ USD, tăng 22% so với cùng kỳ; xuất khẩu sang thị trường các nước ASEAN đạt 11,2 tỷ USD, tăng 22,2%; xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc đạt 17,9 tỷ USD, tăng 9,9%; sang thị trường Nhật Bản đạt 7,4 tỷ USD, tăng 11,7%; sang thị trường Hàn Quốc đạt 8,3 tỷ USD, tăng 17,9%; sang thị trường Canada đạt 2 tỷ USD, tăng 31,7%; sang thị trường Mexico đạt 1,63 tỷ USD, tăng 26,4%.

Kết quả nêu trên đến từ nỗ lực của các doanh nghiệp trong tận dụng, nhanh chóng khai thác thị trường xuất khẩu ngay sau khi cầu trên các thị trường này dần được phục hồi khi các nước dần kiểm soát được đại dịch Covid-19. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng tận dụng tốt cơ hội để xuất khẩu sang các thị trường đối tác trong các Hiệp định thương mại tự do, đặc biệt là các FTA thế hệ mới tiếp tục trong bối cảnh các FTA đã thực thi được một thời gian, các doanh nghiệp đã dần thích nghi với các cam kết của Hiệp định. Ngoài ra, các gói kích thích kinh tế, kích cầu tiêu dùng tại một số quốc gia đang được triển khai, qua đó gia tăng nhu cầu hàng nhập khẩu.

Kết quả này tiếp nối đà tăng trưởng từ quý IV năm 2021 sau khi Nghị quyết 128/NQ-CP ngày 11 tháng 10 năm 2021 của Chính phủ quy định tạm thời “Thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19” được ban hành. Các rào cản được tháo gỡ, sản xuất, xuất khẩu phục hồi và tăng trưởng mạnh mẽ. Có thể nói, Nghị quyết 128 của Chính phủ vào tháng 10 năm 2021 có tác động rất mạnh mẽ trong biến chuyển về tăng trưởng xuất khẩu và đảo chiều cán cân thương mại Việt Nam vào thời điểm bấy giờ. Các doanh nghiệp sản xuất cũng có cơ hội để bắt tay vào phục hồi sản xuất từ rất sớm, qua đó, không những đem lại kết quả tăng trưởng xuất khẩu tích cực trong cuối năm 2021 mà còn tạo đà cho xuất khẩu tiếp tục tận dụng cơ hội phục hồi của thị trường trong những tháng đầu năm 2022.

Đâu là thách thức?

Kết quả khả quan là vậy, song Bộ Công Thương cũng chỉ rõ, năm 2022, dự báo bối cảnh thế giới và trong nước có nhiều cơ hội để tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam tuy nhiên vẫn có nhiều rủi ro tiềm tàng.

Cụ thể, cơ hội sẽ đến khi thị trường xuất khẩu phục hồi do các nước đã triển khai mạnh mẽ tiêm vắc xin và nới lỏng giãn cách. Các FTA thế hệ mới đã qua giai đoạn thực thi ban đầu, các doanh nghiệp đã dần thích nghi, tận dụng cam kết; lộ trình thuế nhập khẩu của các đối tác FTA sẽ tiếp tục được xóa bỏ hoặc cắt giảm, tạo thêm lợi thế cạnh tranh cho hàng của ta.

Trong nước, Chính phủ đã và đang tổ chức thực hiện Gói phục hồi kinh tế tổng thể với quy mô 350.000 tỷ đồng. Làn sóng chuyển dịch đầu tư để tái cơ cấu chuỗi cung ứng của các tập đoàn nước ngoài với quy mô sản xuất lớn và mạng lưới khách hàng rộng khắp sẽ là động lực mới cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Tuy nhiên, một số khó khăn, thách thức đối với hoạt động sản xuất kinh doanh và xuất nhập khẩu của doanh nghiệp trong thời gian tới còn phải đối mặt.

Cụ thể, tăng trưởng kinh tế và thương mại toàn cầu dự báo giảm tốc. Theo dự báo mới nhất của IMF, tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm nay và năm 2023 sẽ chỉ đạt 3,6%, giảm lần lượt 0,8 và 0,2 điểm % so với mức dự báo được đưa ra hồi tháng 1/2022. Lạm phát cao hơn ở hầu hết các quốc gia và dự kiến ​​sẽ còn kéo dài, do vậy các nước đã giảm dần các gói kích thích kinh tế và tiến hành nâng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Lạm phát cao làm tiêu dùng cho các mặt hàng không thiết yếu nhập khẩu chịu ảnh hưởng, có thể làm giảm cầu hàng hoá nhập khẩu.

Bên cạnh đó, mặc dù đã mở cửa trở lại nhưng mức độ tiêu dùng, nhu cầu chi tiêu cho các hàng hóa không thiết yếu của người dân các nước cũng cần thời gian để quay lại như trước dịch Covid-19.

Ngoài ra, xu hướng bảo hộ vẫn đang tiếp diễn. Việc dịch Covid-19 bùng phát ở Trung Quốc cùng chính sách zero-covid ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng hàng hoá và cả hoạt động xuất khẩu hàng hoá qua biên giới của nước ta.

Giá cước vận tải đang ở mức cao và giá năng lượng và các mặt hàng nguyên vật liệu đang gia tăng mạnh. Xung đột tại U-crai-na gần đây cũng tác động nhiều đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam.

Trên cơ sở đánh giá tình hình trong nước và thế giới cũng có nhiều thuận lợi và khó khăn đan xen, Bộ Công Thương đã, đang và sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp hỗ trợ hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, phát triển thị trường xuất khẩu, và phấn đấu đạt và vượt chỉ tiêu Chính phủ giao, cụ thể kim ngạch xuất khẩu 2022 tăng trưởng trên 8% so với năm 2021, cán cân thương mại tiếp tục có xuất siêu.