Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế đang theo hướng số hóa, xanh hóa

Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực

Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội vừa thẩm tra báo cáo Đánh giá giữa kỳ kết quả thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025.

Nghị quyết số 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đề ra các mục tiêu và 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm cho giai đoạn 2021-2025.

Triển khai thực hiện Nghị quyết, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 54/NQ-CP ngày 2/4/2022 về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, giao 30 chỉ tiêu và 102 nhiệm vụ xây dựng chương trình, đề án, chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tổ chức quán triệt và triển khai thực hiện.

Các bộ, ngành, địa phương đã ban hành chương trình hành động, với các mục tiêu và nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Toàn bộ 102 nhiệm vụ xây dựng các Chương trình, Đề án tại Nghị quyết số 54/NQ-CP đã và đang được triển khai thực hiện, trong đó có 37/102 (chiếm 36,3%) nhiệm vụ đã hoàn thành, 28/102 nhiệm vụ (chiếm 27,4%) đã trình cấp có thẩm quyền, hiện đang chỉnh sửa bổ sung hoàn thiện, 37/102 nhiệm vụ (chiếm 36,3%) đang triển khai theo kế hoạch.

Theo tờ trình của Chính phủ, đến nay, sau gần hai năm thực hiện đã có 10 chỉ tiêu có khả năng hoàn thành. Một số chỉ tiêu có kết quả khả quan như: Tổng vốn đầu tư toàn xã hội bình quân hai năm 2021-2022 so với GDP đạt 34,0-34,2% (mục tiêu đặt ra là 32-34%); năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) đóng góp vào tăng trưởng năm 2021 là 36,03%, năm 2022 ước khoảng 43,89%.

Các nỗ lực hoàn thành mục tiêu đề ra đã bước đầu thúc đẩy cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng tăng cường ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, số hóa, xanh hóa.

Đáng chú ý, về kết quả thực hiện nhiệm vụ cơ cấu lại một số lĩnh vực trọng tâm đã đạt được một số kết quả, tạo dư địa cho chính sách tài khóa và tiền tệ được sử dụng linh hoạt, góp phần giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng.

Trong đó, phải kể đến kết quả về cơ cấu lại đầu tư công với thể chế, pháp luật về đầu tư công được sửa đổi, hoàn thiện theo hướng đẩy mạnh phân công, phân cấp, quản lý thống nhất, hiệu lực, hiệu quả, đẩy mạnh giải ngân các dự án, tăng khả năng hấp thụ vốn.

Đồng thời đã từng bước xây dựng đề án Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025. Tiếp tục tăng quy mô hệ thống các tổ chức tín dụng, củng cố, nâng cao năng lực tài chính, chất lượng quản trị, điều hành, từng bước hình thành đồng bộ các chuẩn mực, thiết chế an toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tiễn của Việt Nam. Chú trọng kiểm soát các nhóm chỉ tiêu về xử lý nợ xấu; từng bước xử lý vấn đề sở hữu chéo, đầu tư chéo trong hệ thống các tổ chức tín dụng.

Các loại thị trường về tài chính, thị trường bất động sản, thị trường quyền sử dụng đất, thị trường bất động sản, thị trường khoa học công nghệ tiếp tục được phát triển, chú trọng tính bền vững và tăng cường ứng dụng công nghệ số.

Trong đó, thị trường tài chính, khung khổ thể chế, chính sách phát triển thị trường tài chính, trọng tâm là thị trường vốn tiếp tục được hoàn thiện, đảm bảo an toàn, lành mạnh, hiệu quả, phù hợp với bối cảnh.

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp sau thời gian phát triển nóng giai đoạn 2019-2021 đã chậm lại nhưng dần đi đúng định hướng phát triển bền vững. Thị trường chứng khoán gặp nhiều khó khăn trước các biến động trên thị trường quốc tế nhưng đã dần hồi phục.

Về thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế đang theo hướng số hóa, xanh hóa, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch tích cực. Tỷ trọng đóng góp của các ngành công nghiệp và dịch vụ trong GDP tiếp tục gia tăng. Ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số trở nên phổ biến trong các ngành, lĩnh vực, địa phương, gia tăng đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, Chính phủ cũng chỉ rõ, còn 13 trong số 23 chỉ tiêu rất khó hoàn thành. Đó là các chỉ tiêu về tốc độ tăng năng suất lao động bình quân năm 2021, 2022 đạt thấp, ước lần lượt đạt khoảng 4,58% và 4,75% và thấp hơn khá nhiều so với mục tiêu đặt ra là 6,5%; tốc độ tăng năng suất lao động của các vùng kinh tế trọng điểm năm 2022 bình quân ước đạt 5,33%, tốc độ tăng năng suất lao động của 3 trong 5 thành phố trực thuộc trung ương chưa đạt mục tiêu.

Tốc độ tăng năng suất lao động của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng thấp, đạt 6,9% năm 2021 và 2,97% năm 2022 so với mục tiêu 6,5-7%/năm; chỉ tiêu về số lượng doanh nghiệp đạt thấp, đến cuối năm 2023 ước đạt khoảng 900 nghìn doanh nghiệp, còn thấp xa so với mục tiêu 1,5 triệu doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, chỉ tiêu về số lượng hợp tác xã đến năm 2022 là 29.380 hợp tác xã, tính đến tháng 6 năm 2023 cả nước có khoảng 30.400 hợp tác xã (mục tiêu đặt ra đến năm 2025 là 35.000 hợp tác xã); số lượng hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất tiêu thụ nông sản đến hết năm 2022 đạt 1.718 hợp tác xã (khó đạt mục tiêu 3.000 hợp tác xã); tỷ lệ hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị đến hết 2022 đạt 21% (mục tiêu 35%).

Các nhóm chỉ tiêu về xử lý nợ xấu và đảm bảo an toàn vốn tại các tổ chức tín dụng mặc dù cơ bản vẫn trong tầm kiểm soát nhưng nhiều thách thức gia tăng.

Đẩy mạnh tinh thần chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm

Các đại biểu đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ trong xây dựng báo cáo khá đầy đủ về tổng quan kết quả thực hiện quá trình tái cơ cấu sau 2 năm thực hiện. Tuy nhiên, Chính phủ cần đánh giá rõ nét hơn các tồn tại và hạn chế khiến 13/23 chỉ tiêu đến nay chưa hoàn thành.

Trong đó, cần làm rõ các nguyên nhân khiến nguy cơ tiến trình tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 khó đạt được. Trong số 102 chương trình, đề án đề ra tại Nghị quyết số 54/NQ-CP mới có 37/102 (chiếm 36,3%) nhiệm vụ hoàn thành và ban hành văn bản.

Thể chế, cơ chế, chính sách khuyến khích, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, áp dụng các mô hình kinh tế mới, đổi mới sáng tạo, ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ (đặc biệt là cơ chế tài chính) còn nhiều bất cập.

Chuyển đổi số, phát triển kinh tế số còn gặp nhiều vướng mắc trong triển khai thực hiện, nếu chậm được tháo gỡ có nguy cơ bỏ lỡ cơ hội bắt kịp với xu thế mới. Hoàn thiện thể chế còn chậm, cải thiện môi trường kinh doanh còn bất cập, đặc biệt xung đột, chồng chéo giữa các văn bản pháp luật, các điều kiện kinh doanh chưa phù hợp, hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật chưa cao.

Cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng chưa có nhiều thay đổi đáng kể khi mức độ cải thiện về năng suất, chất lượng chưa đạt như kỳ vọng, khả năng chống chịu của nền kinh tế còn hạn chế. Tốc độ tăng năng suất lao động trung bình 2021-2022 là 4,7%, năm 2023 ước tăng khoảng 4%, thấp hơn khá nhiều so với tốc độ tăng năng suất lao động trung bình giai đoạn 2016-2020 (5,9%).

Nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, phụ thuộc nhiều vào xuất nhập khẩu, dễ bị tổn thương và khó phục hồi trước những biến động của kinh tế thế giới. Mức độ liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp còn hạn chế, liên kết giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước còn yếu, chưa có nhiều cải thiện...

Các đại biểu cũng đề nghị chính phủ, các bộ, ngành và địa phương cần bám sát chủ trương, đường lối và các mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm trong Nghị quyết; xác định mục tiêu cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng, căn cứ vào tình hình thực tiễn, để giao nhiệm vụ, quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành, huy động mọi nguồn lực, triển khai thực hiện; Tham mưu hoàn thiện đẩy nhanh tiến độ sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật.

Đề án chỉ được thực hiện khi Chính phủ, các bộ ngành đẩy mạnh tinh thần kiến tạo, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ cơ cấu lại nền kinh tế, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trong tổ chức thực hiện một số chủ trương, định hướng còn chưa cao.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, với những tồn tại, hạn chế đặt ra, để hoàn thành GDP cả nhiệm kỳ còn là thách thức. Vì vậy, trong 2,5 năm tới, Chính phủ cần tập trung hoàn thiện thể chế phát triển kinh tế số, khai thác tiềm lực đất đai, năng suất lao động, đặc biệt nỗ lực hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông và Cảng hàng không quốc tế Long Thành.