Bảo tồn di sản văn hóa để giữ gìn tinh hoa của đất và người Hà Giang

Tỉnh Hà Giang là một trong số những địa phương có rất nhiều di sản văn hoá độc đáo, đặc sắc, bao gồm cả di sản văn hoá vật thể và phi vật thể.

Lên với vùng đất “cúi mặt sát đất, ngẩng mặt đụng trời” Hà Giang, du khách không chỉ choáng ngợp bởi phong cảnh cao nguyên đá hùng vỹ trải rộng trên bốn huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc; mà còn như lạc vào thế giới đầy sắc màu được tạo nên bởi hoa văn thổ cẩm rực rỡ, những làn điệu dân ca dặt dìu và tập quán, tín ngưỡng xã hội lâu đời của đồng bào các dân tộc nơi đây.

Để gìn giữ, phát huy những di sản văn hoá riêng có của địa phương, nhiều năm qua, Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang đã nỗ lực không ngừng, miệt mài đi thực tế, khảo cứu, ghi chép để có những nội dung tham mưu giá trị với tỉnh Hà Giang trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa.

Đơn cử như, năm 2022 là một năm “được mùa” của ngành văn hoá tỉnh Hà Giang khi địa phương này có tới 5 Di sản văn hóa phi vật thể được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Bao gồm: Tri thức dân gian, Nghề thủ công truyền thống nghệ thuật trang trí trên trang phục của người Lô Lô Đen; Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ Cầu an của người Giáy; Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ Cầu mùa, cầu mưa của người Dao; Lễ cúng Bàn Vương của người Dao đỏ và Lễ Cầu mùa của người Cờ Lao đỏ.

Cùng với những ghi nhận xứng đáng trên, 9 tháng đầu năm 2022 cũng là thời điểm, Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang có rất nhiều hoạt động tập trung cho công tác bảo tổn di sản văn hoá như: Tham mưu xây dựng Dự thảo Nghị quyết HĐND tỉnh về Quy định hỗ trợ đối với người trực tiếp trông coi di tích và nghệ nhân lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể; Triển khai thực hiện Nghị quyết 15-NQ/TU của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh và Kế hoạch 302/KH-UBND của UBND tỉnh về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Hà Giang, giai đoạn 2021 – 2025; Đề xuất nhiệm vụ khoa học công nghệ năm 2022 về “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản Thực hành Then của người Tày tỉnh Hà Giang”; Hoàn thiện các thủ tục xây dựng cuốn sách lịch sử di tích Căng Bắc Mê; Hoàn thiện hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể “Kỹ thuật làm nón lá của người Tày, xã Xuân Giang, huyện Quang Bình”.

Bên cạnh đó, Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang còn tích cực phối hợp với Viện Nghiên cứu văn hóa nghệ thuật phục dựng một số lễ hội truyền thống, như: “Lễ cầu mùa” của người Dao đỏ; “Lễ cúng rừng của người Nùng”; “Lễ cúng rừng” (Mo đổng Trư) của người Nùng,; Nghệ thuật Khèn của người Mông…

Tiếp tục hoạt động gìn giữ và phát huy giá trị của các nghề truyền thống có từ lâu đời của đồng bào các dân tộc trong tỉnh, 9 tháng đầu năm 2022, Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang còn tập huấn, mở lớp truyền dạy kỹ năng, kỹ thuật thêu hoa văn trên trang phục truyền thống của dân tộc Dao; bảo tồn nghề thủ công đan lát truyền thống, dạy chế tác Đàn tính, dệt thủ công của người Tày… Cùng với đó là các lớp truyền dạy các làn điệu dân ca; kỹ thuật sử dụng các nhạc cụ truyền thống; nghệ thuật múa và thổi khèn Mông…

Quá trình triển khai đang cho thấy, những hoạt động bảo tồn di sản văn hoá mà tỉnh Hà Giang đang thực hiện, không chỉ góp phần thắp sáng ngọn lửa tình yêu của đồng bào - đặc biệt là các thanh thiếu niên người dân tộc thiểu số - với nghề, với các loại hình văn hoá truyền thống của dân tộc; mà hơn thế còn giúp duy trì nhiều nghề, nhiều nét văn hoá tưởng như đang dần mai một; đồng thời tạo sinh kế, góp phần nâng cao đời sống cho người dân.

Riêng với Di sản văn hoá - Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn - để bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị của công viên thuộc mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu UNESCO, Sở Văn hoá – Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang đã tham mưu UBND tỉnh Hà Giang ban hành một số kế hoạch, thành lập các đoàn công tác phục vụ tái đánh giá, bảo tồn phát huy giá trị công viên địa chất. Đồng thời, duy trì việc kiểm tra hiện trạng các điểm di sản, các điểm khai thác đá, điểm dừng chân, các công trình xây dựng trên địa bàn công viên địa chất để tham mưu kịp thời hình thức xử lý nếu phát hiệu sai phạm quy định về Luật Di sản văn hóa và các quy hoạch đã được phê duyệt trên vùng công viên địa chất.

***

Tháng 10 về cũng là mùa hoa tam giác mạch ở tỉnh Hà Giang nở rộ. Đây là thời điểm rất lý tưởng để du khách lên thăm vùng đất địa đầu Tổ quốc với cột cờ Lũng Cú và đỉnh Mã Pí Lèng hiểm trở.

Lang thang trên những cung đường chạy quanh Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn hùng vỹ, kỳ bí; ngắm nhìn những cô gái dân tộc ngồi dệt bên khung cửi, dừng chân bên những nếp nhà trình tường đơn sơ, giản dị với bờ rào đá bền bỉ, vững vàng… du khách sẽ thấy yêu hơn, trân trọng hơn hoạt động bảo tồn di sản văn hoá mà tỉnh Hà Giang đang triển khai với mục tiêu nâng cao đời sống cho người dân từ chính việc khai thác tinh hoa văn hóa bản địa trong sự hòa hợp với thiên nhiên và sự đồng thuận của con người.