Vẫn còn hơn 3,3 triệu ha rừng và đất rừng chưa có chủ

Thông tin được đưa ra tại tọa đàm “Giải pháp quản lý và sử dụng 3,3 triệu ha rừng chưa giao do UBND xã quản lý” do Hội chủ rừng Việt Nam (VIFORA) phối hợp với Trung tâm Giáo dục và Phát triển (CED) tổ chức sáng 20/3, tại Hà Nội.

Theo thống kê Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) hiện cả nước có hơn 3,3 triệu ha đất rừng và rừng chưa có chủ đang được Nhà nước tạm giao cho UBND cấp xã quản lý. Đây chủ yếu là rừng nghèo, nghèo kiệt hoặc chưa có rừng, đến nay chưa được sử dụng có hiệu quả.

Những diện tích này ở vùng sâu, vùng xa; nhiều diện tích đang để hoang hóa hoặc đang sử dụng vào các mục đích khác không theo quy hoạch; nhiều nơi bị lấn chiếm, một số nơi có xung đột, tranh chấp.

Rừng do UBND xã tạm quản lý, tỷ lệ diện tích không có rừng cao, chất lượng rừng thấp, hạ tầng rất kém hoặc không có hồ sơ rừng. Nguyên nhân là do UBND cấp xã không đủ nguồn lực về con người, tài chính, kỹ thuật để quản lý rừng và đất rừng.

Việc tồn tại một diện tích lớn diện tích rừng và đất rừng do UBND xã quản lý trong thời gian dài, mà chưa giao cho cộng đồng dân cư, các hộ gia đình cá nhân và các chủ rừng khác quản lý là do thể chế giao đất của ngành tài nguyên môi trường có những khác biệt với việc giao rừng của ngành lâm nghiệp, và trách nhiệm chưa rõ ràng giữa 2 ngành này.

Tại tọa đàm, các chuyên gia, nhà quản lý, địa phương đã cùng nhau chia sẻ và thảo luận tình hình thực tiễn về quản lý và sử dụng 3,3 triệu ha rừng và đất rừng chưa có chủ do UBND cấp xã đang tạm thời quản lý hiện nay ở Việt Nam. Đồng thời, lấy ý kiến chuyên gia đại biểu về giải pháp quản lý và sử dụng hiệu quả phần diện tích đất rừng này.

Ông Lê Thành Dương - Đại diện Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Nam - cho biết, một trong những khó khăn trong việc giao, cho thuê đất rừng cho cộng đồng, người dân là do còn nhiều bất cập về vị trí pháp lý; quyền lợi, quyền sở hữu, trách nhiệm của cộng đồng như một chủ rừng thực sự. Do đó, cần phải rà soát, đo đạc, giải quyết quyền lợi của người dân có đất sử dụng hợp pháp, theo quy định của Luật Đất đai hiện do UBND xã quản lý. Trong đó, xác định diện tích, hiện trạng, chủ sử dụng, nguồn gốc đất và đề xuất hướng giải quyết (giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tổ chức quản lý theo hướng đồng hưởng lợi).

“Cần giao rừng và đất lâm nghiệp cho các ban quản lý rừng đối với diện tích liền vùng với lâm phận. Giao rừng và đất lâm nghiệp cho cộng đồng dân cư thôn quản lý đối với diện tích rừng tín ngưỡng; diện tích trong khu vực cộng đồng sinh sống như cộng đồng dân cư có thể hợp tác, liên kết với ban quản lý rừng để tổ chức Bảo vệ rừng theo Luật Lâm nghiệp”, ông Lê Thành Dương lưu ý.

Tại xã Chiềng Pấc, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La, rừng chiếm 1/3 diện tích xã và đã giao một phần cho các bản quản lý, tuy nhiên, khi triển khai phát sinh các vấn đề khó khăn. “Địa phương không thể đo lường cụ thể, các bản có diện tích rừng được giao xâm lấn lẫn nhau. Một số chủ rừng chưa quan tâm sát sao đến việc thăm nom, bảo vệ, chăm sóc. Vẫn còn mặc định đây là rừng của chung, thù lao chỉ hơn 500.000 đồng/ha/năm”, Ông Quang Văn Minh - Chủ tịch UBND xã Chiềng Pấc – chia sẻ và kiến nghị các Bộ/ngành có giải pháp khắc phục tình hình hiện nay trong quản lý rừng, Nhà nước xem xét để nâng mức hỗ trợ để bà con có thêm động lực, cải thiện thu nhập. Đặc biệt là có giấy tờ pháp lý quy định rõ ràng để nâng trách nhiệm của các chủ rừng được giao.

Đưa ra một số khuyến nghị để quản lý và sử dụng một cách hiệu quả trên 3,3 triệu ha rừng do UBND xã tạm quản lý hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Bá Ngãi - Phó chủ tịch – Tổng thư ký Hội chủ rừng Việt Nam (VIFORA) – cho rằng, cần thành lập Tổ hợp tác cộng đồng quản lý rừng; sửa đổi, bổ sung một số quy định giao đất rừng và giao rừng cho cộng đồng dân cư; sửa đổi, bổ sung một số quy định về sử dụng rừng đặc dụng và hợp tác quản lý rừng; cần thiết phải xây dựng, thực hiện chương trình quản lý, sử dụng có hiệu quả trên 3 triệu ha đất rừng và rừng đang được UBND cấp xã quản lý, gọi tắt là Chương trình 3 triệu ha rừng.

Bà Tô Thị Kim Liên – Giám đốc Trung tâm Giáo dục và Phát triển – nhận định, vấn đề rừng chưa có chủ đã tồn tại nhiều năm qua, trong khi thực tế hàng nghìn hộ dân sống ở các vùng miền núi, trong đó có rất nhiều đồng bào dân tộc thiểu số, các hộ đang rất thiếu đất sản xuất. Để diện tích đất rừng này thực sự có chủ là cấp thiết. Tuy nhiên, vấn đề sẽ không chỉ dừng lại ở việc giao đất rừng cho cộng đồng, hộ gia đình.

Thực tế cho thấy nếu chỉ giao đất rừng, đặc biệt là rừng nghèo kiệt – không kèm theo quyền lợi và lợi ích về kinh tế cho người dân thì chắc chắn rừng sẽ không được bảo vệ và phát triển.

Cần đảm bảo các diện tích đất rừng được giao phải có tiềm năng sử dụng thật sự, phải tạo ra sinh kế, có thu nhập đảm bảo cuộc sống của người dân. Muốn vậy, cần có sự tham gia rất tích cực của nhiều cơ quan và tổ chức để có thể đưa ra những sáng kiến, giải pháp hỗ trợ. Cần có những cơ chế để các hộ dân có thể hợp tác đầu tư với các doanh nghiệp, liên kết trồng rừng tạo chuỗi cung bình đẳng và cùng có lợi.

3,3 triệu ha rừng nêu trên là một dư địa có tiềm năng lớn cho phát triển lâm nghiệp nói riêng, phát triển kinh tế - xã hội vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc nói chung. Tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện nay đòi hỏi sự chung tay của nhiều cấp, nhiều ngành cũng như nguồn lực đầu tư không nhỏ.