Thương mại Việt Nam - Cuba: Động lực tăng trưởng đến từ việc thực thi hiệu quả FTA

Động lực tăng trưởng thương mại

Từ ngày 21-27/9, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm và Phu nhân cùng đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam sẽ tham dự Hội nghị Thượng đỉnh tương lai, Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 79, làm việc tại Hoa Kỳ và thăm cấp Nhà nước tới Cuba theo lời mời của Bí thư thứ nhất Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Cuba, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel.

Chuyến công tác của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tới Hoa Kỳ và thăm cấp Nhà nước tới Cuba là hoạt động đối ngoại đa phương đầu tiên của lãnh đạo cấp cao Việt Nam. Với Cuba, đây cũng là chuyến thăm đầu tiên của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm trên cương vị người đứng đầu Đảng, Nhà nước Việt Nam đến Cuba.

Thông tin về quan hệ giữa hai nước Việt Nam - Cuba, lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Bộ Công Thương cho biết, hơn 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, có thể nói, vị thế của Việt Nam và Cuba luôn kề vai, sát cánh, tăng cường hợp tác để đóng góp cho sự phát triển của hai nước và thế giới.

Đặc biệt, quan hệ đối tác truyền thống của Việt Nam - Cuba ở châu Mỹ là cơ sở vững chắc cho hợp tác về mọi mặt, nhất là kinh tế, thương mại và đầu tư. Trong giai đoạn năm 2019 trở về trước, kim ngạch xuất nhập khẩu hai nước luôn đạt tỷ lệ tăng trưởng ấn tượng ở mức trên 20%/năm.

Năm 2023, tổng trao đổi kim ngạch hai nước đạt 155,5 triệu USD, trong đó xuất khẩu Việt Nam sang Cuba đạt 155,5 triệu USD và không ghi nhận số liệu Việt Nam nhập khẩu từ Cuba (Nguồn: Tổng cục Hải quan Việt Nam).

8 tháng năm 2024, kim ngạch trao đổi thương mại song phương đạt 134,7 triệu USD, tăng 187% so với cùng kỳ 2023, trong đó Việt Nam xuất khẩu 133,36 triệu USD, tăng 184,3% và nhập khẩu 1,33 triệu USD từ Cuba.

Các mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Cuba chủ yếu là: gạo, cà phê, sản phẩm hoá chất, dệt may, giày dép, máy tính và linh kiện, vật liệu xây dựng, gốm sứ, máy móc và thiết bị, phụ tùng..., trong đó gạo là mặt hàng chiếm tỉ trọng cao nhất trong cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Cuba. Các mặt hàng nhập khẩu của Việt Nam từ Cuba chủ yếu là vắc xin và dược phẩm.

Đáng chú ý, theo lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng cùng hàng loạt hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã tham gia, các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang tận dụng nhiều ưu đãi quan trọng để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu. Những FTA này mang lại không chỉ các cơ hội về thị trường mà còn giúp giảm thiểu các rào cản thuế quan, từ đó giúp hàng hóa Việt Nam trở nên cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.

Riêng đối với thị trường Cuba, Hiệp định Thương mại Việt Nam - Cuba được ký kết từ năm 2018 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/4/2020 là hiệp định thương mại đầu tiên mà Cuba ký với một quốc gia châu Á. Theo cam kết tại hiệp định, hầu hết các dòng thuế trong trao đổi thương mại song phương được xóa bỏ hoặc cắt giảm theo lộ trình. Đây là lợi thế rất lớn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu hai nước.

Khẳng định Hiệp định Thương mại Việt Nam - Cuba là động lực rất lớn trong việc thúc đẩy hợp tác, thương mại, đầu tư giữa hai quốc gia, trong buổi làm việc giữa Bộ trưởng Bộ Công Thương Việt Nam Nguyễn Hồng Diên và Bộ trưởng Bộ Ngoại thương và Đầu tư nước ngoài Cuba diễn ra vào tháng 9/2022, hai nhà lãnh đạo cùng nhấn mạnh tầm quan trọng của hiệp định này.

Hai Bộ trưởng cùng nhất trí cho rằng, việc hai bên cần nỗ lực hơn nữa để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp tận dụng tốt ưu đãi của Hiệp định Thương mại Việt Nam - Cuba (có hiệu lực từ ngày 1/4/2020), đặc biệt trong bối cảnh tình hình thế giới có nhiều biến động.

Hiện thực hóa các quan điểm chỉ đạo của lãnh đạo hai bên, trong những năm qua, Bộ Công Thương duy trì tổ chức đoàn tham gia Hội chợ quốc tế La Havana (FIHAV) 2 năm/ lần tại La Havana, Cuba. Ở chiều ngược lại, Bộ Công Thương đã hỗ trợ cho phía Cuba một số gian hàng tại các triển lãm Vietnam Expo, Food Expo được tổ chức thường niên.

Ông Hoàng Minh Chiến - Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) - nhận định, Việt Nam hiện là đối tác thương mại châu Á lớn thứ 2 của Cuba và việc tham dự các hội chợ, triển lãm như trên được xem là động thái tích cực, hướng đến tăng cường hợp tác với các đối tác tại thị trường Cuba, tạo động lực cho sự tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trở lại trong thời gian tới.

“Không chỉ riêng Cuba mà các nước Mỹ Latinh - Caribe được xác định là thị trường tiềm năng, tiếp tục có nhiều nhu cầu nhập khẩu lớn các mặt hàng vốn là thế mạnh xuất khẩu của Việt Nam. Do đó, việc thâm nhập thành công thị trường Cuba sẽ mở ra những cơ hội cho doanh nghiệp Việt tiếp cận sâu vào các thị trường khác thuộc châu Mỹ Latinh” - Phó Cục trưởng Hoàng Minh Chiến thông tin.

Dư địa hợp tác còn rất lớn

Đánh giá về tiềm năng hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư giữa hai nước Việt Nam - Cuba, lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ nhìn nhận, quan hệ hợp tác giữa hai nước đang có nhiều thuận lợi. Trước hết, hai nước có mối quan hệ truyền thống hữu nghị đặc biệt và đây là cơ sở vững chắc cho các hợp tác về mọi mặt, nhất là về kinh tế, thương mại, đầu tư.

“Cơ chế hợp tác Ủy ban liên Chính phủ Việt Nam - Cuba và các khuôn khổ pháp lý khác giữa hai nước tương đối hoàn thiện để tạo đà phát triển cho quan hệ cũng như hợp tác trong mọi lĩnh vực” - lãnh đạo Vụ thị trường châu Âu - châu Mỹ thông tin và cho biết thêm, trong thời gian tới, thị trường Cuba tiếp tục có nhu cầu nhập khẩu hàng hóa do các ngành sản xuất trong nước vẫn chưa có những phát triển đáng kể, đây sẽ là cơ hội cho các mặt hàng truyền thống của Việt Nam vào Cuba. Đây cũng là thị trường không quá khắt khe và hàng xuất khẩu của Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng được các tiêu chuẩn, quy định về chất lượng và kỹ thuật.

Mặc dù vậy, Việt Nam và Cuba có khoảng cách địa lý xa xôi khiến chi phí vận tải tăng cao, thời gian vận chuyển kéo dài. Bên cạnh đó, những khó khăn liên quan đến khả năng thanh toán và cung ứng năng lượng của phía bạn cũng là những thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam trong kinh doanh, đầu tư tại thị trường này

Rõ ràng tiềm năng thị trường đang hiện hữu, tuy vậy để biến cơ hội thành thành công đòi hỏi rất nhiều nỗ lực từ chính doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh biến động kinh tế - thương mại trên thế giới phức tạp, khó lường như hiện nay.

Để khai thác tốt hơn thị trường Cuba, lãnh đạo Bộ Công Thương khuyến nghị, các doanh nghiệp nên chủ động tìm hiểu thông tin về thị trường và cập nhật chính sách kinh tế - thương mại - đầu tư của Cuba thông qua các cơ quan, đơn vị hỗ trợ của nhà nước như Bộ Công Thương, Đại sứ quán Việt Nam tại Cuba, Đại sứ quán Cuba tại Việt Nam... Tích cực tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại - đầu tư, kết nối giao thương với các đối tác Cuba để tìm kiếm các cơ hội hợp tác kinh doanh.

Cùng với đó, nghiên cứu kỹ các quy định và cam kết của Hiệp định Thương mại Việt Nam - Cuba, tích cực tham gia các buổi hội thảo, diễn đàn, tập huấn của Bộ Công Thương và các Bộ, ngành, cơ quan liên quan để có thể tận dụng hiệu quả các ưu đãi của hiệp định nhằm thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường này.

Lãnh đạo Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ cam kết, Bộ Công Thương cùng các bộ, ngành liên quan và Thương vụ Việt Nam tại Cuba sẽ là cầu nối để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam về cung cấp thông tin thị trường, kết nối với các đối tác Cuba và hỗ trợ giải quyết khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thâm nhập thị trường, kinh doanh của các doanh nghiệp.