Hà Giang: Khát vọng trở thành vùng trọng điểm Quốc gia về dược liệu

Chính sách hay cho các loại thuốc quý

Lên với các xã vùng cao, vùng sâu, vùng biên giới của tỉnh Hà Giang như: Lao Chải, Xín Chải (huyện Vị Xuyên); Tả Ván, Tùng Vài, Thái An (huyện Quản Bạ); Pờ Ly Ngài, Tả Sử Choóng, Ðản Ván (huyện Hoàng Su Phì)…, ở đâu cũng có thể bắt gặp các loại cây thuốc quý hiếm như: thảo quả, hương thảo, giảo cổ lam, đỗ trọng, đương quy, thiên niên kiện, lan kim tuyến, ba kích tím, hà thủ ô đỏ, thất diệp nhất chi mai…

Từ nguồn nguyên liệu tự nhiên sẵn có khai thác trên diện tích 380.000 ha đất có rừng, nhiều đời nay, đồng bào dân tộc ở Hà Giang đã lưu truyền được nhiều cây thuốc, bài thuốc dân gian quý hiếm.

Kết quả điều tra cho thấy, nhờ địa hình đặc biệt cùng thiên nhiên ưu đãi, tỉnh Hà Giang có tới 1.560 loài, 824 chi, 202 họ dược liệu, chiếm gần 40% số loài dược liệu hiện có ở Việt Nam. Trong đó có 51 loài cây thuốc quý hiếm có nguy cơ bị đe dọa trong sách đỏ Việt Nam. 97 loài nằm trong diện bảo tồn cấp Quốc gia.

Nhằm khai thác lợi thế từ cây dược liệu, giai đoạn 2015-2020, Nghị quyết đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Giang xác định: “Tập trung đẩy mạnh phát triển trồng cây dược liệu, phấn đấu xây dựng Hà Giang trở thành tỉnh trọng điểm Quốc gia về cây dược liệu”. Trong đó, phát triển dược liệu gắn với giảm nghèo bền vững được xác định là một trong những nội dung trọng tâm nhằm phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân.

Theo đó, từ năm 2015, UBND tỉnh Hà Giang đã triển khai nhiều chính sách như: Quyết định 934 hỗ trợ 100% giống và phân bón trồng các cây dược liệu (thảo quả, ấu tẩu, hương thảo, gừng, nghệ) đối với 6 huyện nghèo 30a; Ký kết hợp tác khoa học và đào tạo cán bộ với trường Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Nông nghiệp I Hà Nội, Đại học Nông lâm Thái Nguyên, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc. Đồng thời phối hợp với Viện Dược liệu thực hiện đề tài khoa học điều tra xây dựng chiến lược phát triển dược liệu của Hà Giang.

Triển khai 6 đề tài khoa học nghiên cứu đặc tính sinh trưởng, khả năng phát triển và dược tính của một số cây dược liệu như: xạ đen, giảo cổ lam, ấu tẩu, tỏi đen; 3 dự án thuộc chương trình nông thôn miền núi (Bộ Khoa học và Công nghệ) với tổng kinh phí trên 8 tỷ đồng. Triển khai chương trình bảo tồn 50 loài thuốc quý với diện tích 1.000 m2 tại Trung tâm Giống cây trồng và gia súc Phó Bảng (huyện Đồng Văn). Sản xuất giống dược liệu giảo cổ lam với số lượng 50.000 cây; chuyển giao kỹ thuật sản xuất giống giảo cổ lam 3 lá tại huyện Yên Minh và chuyển giao kỹ thuật sản xuất giống cây sa nhân tím cho Hợp tác xã Khuẩy My, xã Phương Độ (huyện Vị Xuyên); trồng mới cây phòng phong với diện tích 3ha; trồng 7ha cây đương quy tại huyện Đồng Văn…

Hướng tới mục tiêu phát triển dược liệu bền vững, năm 2018, tỉnh Hà Giang tiếp tục ban hành một số chính sách hỗ trợ và thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư vào lĩnh vực sản xuất và chế biến, tiêu thụ dược liệu.

Đến nay, tỉnh Hà Giang đã ký kết với hơn 20 doanh nghiệp dược liệu lớn trong nước; hỗ trợ nhiều mô hình khởi nghiệp từ cây dược liệu của thanh niên Hà Giang. Trong 3 năm vừa qua, có rất nhiều sản phẩm dược liệu của tỉnh Hà Giang đạt 3, 4 sao trong Chương trình OCOP…

Song song với đó, Hà Giang rất tích cực triển khai hỗ trợ chuỗi dự án liên kết trồng, chế biến, thương mại hóa các sản phẩm giá trị cao từ dược liệu và nông sản của Công ty Cổ phần Dược liệu Bông Sen Vàng; Dự án phát triển nông thôn bền vững vùng Phìn Hồ từ cây dược liệu và cây chè bản địa của Công ty TNHH Y học bản địa Việt Nam; Dự án trồng và chế biến dược liệu công nghệ cao của Công ty TNHH Dược liệu công nghệ cao Hà Giang; Dự án ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất rau, hoa, cây dược liệu, cây ăn quả theo quy trình VietGAP và dịch vụ thương mại nông nghiệp của Công ty Cổ phần Thương mại và phát triển nông, lâm nghiệp Bình Minh…

Ưu tiên doanh nghiệp đầu tư dược liệu theo chuỗi

Giờ đây, lên với Hà Giang, đi đến địa phương nào cũng được nghe kể về công tác quy hoạch trồng và phát triển cây dược liệu, song tập trung nhiều nhất phải kể đến các huyện Vị Xuyên, Quản Bạ, Xín Mần, Đồng Văn. Tuỳ vào điều kiện tự nhiên mà dược liệu được các địa phương tập trung trồng là loài nào, quy trình chăm sóc ra sao.

Đơn cử như, với huyện Xín Mần, thảo quả và quế là 2 loại cây dược liệu chủ đạo. Trong đó, tổng diện tích cây thảo quả là hơn 3.500 ha, được bà con trồng dưới tán rừng tự nhiên và dưới tán cây tống quán sủ, tập trung ở các xã Nấm Dẩn, Nàn Xỉn, Xín Mần, Thu Tà; tổng diện tích cây quế xấp xỉ 1.000 ha tập trung ở 3 xã Khuôn Lùng, Nà Chì và Quảng Nguyên. Ngoài ra, Xín Mần còn phát triển thêm một số cây dược liệu có quy mô từ 50 - 300 ha, như: Gừng, nghệ, mướp đắng rừng, sa nhân, ý dĩ, đương quy…

Nhờ trồng dược liệu, đời sống của đồng bào dân tộc ở Hà Giang nay đã bớt khó khăn hơn, số hộ nghèo giảm rõ rệt, nhiều hộ không chỉ thoát nghèo mà còn làm giàu từ trồng dược liệu.

Câu chuyện của huyện Quản Bạ là một ví dụ. Năm 2021, tổng doanh thu từ dược liệu của địa phương này đạt trên 120 tỷ đồng từ (từ thảo quả (khoảng 50 tỷ đồng) và giảo cổ lam, ấu tẩu, hương thảo, hà thủ ô... (khoảng 70 tỷ đồng).

So với trồng ngô lúa truyền thống, thu nhập từ trồng dược liệu tăng gấp 8-10 lần. Cá biệt, có hộ có thu nhập từ 300-400 triệu/ha dược liệu/năm. Cây dược liệu còn được bà con dân tộc ở nhiều nơi gọi với cái tên trìu mến là “cây thoát nghèo”.

Đặc biệt, thay vì gieo trồng dược liệu từ hạt do người dân thu hái từ tự nhiên, việc bảo tồn, nhân giống các loại dược liệu quý đã và đang được thực hiện thành công tại Hà Giang, từng bước cung ứng giúp đồng bào dân tộc ở Hà Giang chủ động về cây giống. Đây được xem là tiền đề quan trọng cây dược liệu của tỉnh Hà Giang phát triển theo hướng cây hàng hoá.

Thực tế, mục tiêu phấn đấu trở thành vùng trọng điểm Quốc gia về dược liệu của tỉnh Hà Giang là hoàn toàn có cơ sở. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, tỉnh Hà Giang đang phải nỗ lực rất nhiều, từ việc ban hành quy chế quản lý giống, các quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế kỹ thuật cho từng loại dược liệu mang tính đặc thù của địa phương… đến áp dụng được khoa học công nghệ vào sản xuất để có nguồn giống chất lượng, sản phẩm có sức cạnh tranh của cao, có đầu ra ổn định để người dân yên tâm đầu tư, chăm sóc, mở rộng vùng nguyên liệu…