Dự án PPP: Vì sao không hấp dẫn khu vực tư nhân?

Tuy nhiên, trên thực tế, khu vực tư nhân vẫn chưa mặn mà với mô hình này. Theo Quyết định số 1454/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được đưa ra vào năm 2021, đến năm 2050, Việt Nam phải có 9.014 km đường cao tốc và 29.795 km đường quốc lộ.

Theo ông Nguyễn Minh Đức – chuyên gia Ban Pháp chế của Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam, để hoàn thành mục tiêu trên, giai đoạn 2021-2025, Việt Nam cần đầu tư khoảng 78 nghìn tỷ đồng mỗi năm và giai đoạn 2026-2030 cần đầu tư khoảng 102 nghìn tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, nguồn vốn ngân sách chỉ đáp ứng được 2/3, còn lại 1/3 phải thu hút từ khu vực tư nhân thông qua mô hình PPP.

Để tạo thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia đầu tư xây dựng hạ tầng kinh tế-xã hội, năm 2020, Quốc hội đã ban hành Luật PPP với nhiều nội dung đổi mới, được xem xét là cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong nỗ lực xây dựng môi trường thể chế pháp lý hiệu quả, ổn định và thuận lợi cho triển khai dự án PPP để khơi thông dòng vốn đầu tư theo phương thức PPP. Các chuyên gia kinh tế kỳ vọng, Luật ra đời sẽ tạo sức hút đối với khu vực tư nhân tham gia vào lĩnh vực này.

Tuy nhiên, theo PGS, TS Dương Đăng Huệ - Cố vấn pháp lý, Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ (VARSI), từ khi có Luật PPP, số dự án PPP không những không tăng mà còn giảm đi đáng kể. Nguyên nhân vì PPP là lĩnh vực vô cùng phức tạp, nhưng Luật PPP lại quá đơn giản, không bao phủ được hết vấn đề của lĩnh vực và không đủ nội dung để giải quyết các vấn đề phát sinh đặt ra.

Thêm vào đó, theo ông Nguyễn Minh Đức, chúng ta mất quá nhiều thời gian để hoàn thiện luật và các văn bản hướng dẫn thi hành luật. Cụ thể, Luật PPP phải mất hơn 2 năm, các nghị định chậm ban hành gần 1 năm và các thông tư hướng dẫn cũng mất thêm gần 1 năm nữa. Thậm chí, cuối năm 2021, Chính phủ đã phải ban hành Chỉ thị 30/CT-TTg để đốc thúc xây dựng các văn bản pháp luật.

Bên cạnh vấn đề hoàn thiện cơ sở pháp lý, theo bà Nguyễn Linh Giang - Chánh Văn phòng PPP -Bộ Kế hoạch và Đầu tư, còn rất nhiều yếu tố khác để thực hiện được một dự án PPP thành công. Trong đó phải kể đến những vấn đề nội tại của dự án, ngân sách nhà nước dự kiến cho dự án cơ sở hạ tầng, năng lực thực thi của cơ quan quản lý nhà nước và khả năng đáp ứng của khu vực tư nhân…

PPP có thể tối ưu hóa hiệu quả đầu tư và cung cấp dịch vụ công chất lượng cao. Để khu vực tư nhân mặn mà hơn với phương thức đầu tư này, ông Đoàn Tiến Giang - chuyên gia PPP của USAID - cho rằng, cần hoàn thiện khung khổ pháp lý PPP; nâng cao tính trách nhiệm của các bên, làm rõ quy trình của các bên khi triển khai các dự án PPP; chú trọng đến tính minh bạch, bao gồm cả quyền lợi, trách nhiệm khu vực công và khu vực tư khi tham gia dự án.

Các chính sách về PPP cần đảm bảo tính công bằng, không làm hại đến quyền lợi khu vực công, khu vực tư nhân và các bên đối tác liên quan, cả những người sử dụng cơ sở hạ tầng khi dự án hoàn thành.