Đột phá công nghệ trong quy trình giám định ADN hài cốt liệt sĩ

PGS.TS Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) cho biết viện đã nghiên cứu hoàn thiện 2 quy trình giám định ADN thường quy, tức là cải tiến trên nền tảng công nghệ cũ vốn được công nhận và áp dụng. Bên cạnh đó tiếp tục hoàn thiện quy trình thay thế phục vụ công tác giám định.

Ông Phí Quyết Tiến cũng cho biết: ''Trước giờ, các đơn vị đang sử dụng công tác giám định dựa trên ADN ty thể. Hiện nay, Bộ Quốc phòng đã xây dựng quy trình áp dụng trên nền tảng chúng tôi đang làm. Tuy nhiên, với chất lượng mẫu ngày càng khó khăn, chúng tôi tiếp tục nghiên cứu ứng dụng giám định công nghệ ADN ty thể vào quy trình giám định thường quy để tìm hài cốt liệt sĩ''.

Đồng thời, xu hướng thế giới với sự phát triển công nghệ phân tích hiện đại đã có máy giải trình tự gen thế hệ mới kết hợp công nghệ phân tích vi sinh học. Việc giám định ADN từ mẫu xương cổ được phân tích theo gen nhân.

Tiếp cận theo hướng này, Viện Công nghệ Sinh học đã triển khai các nhiệm vụ như giải trình tự thế hệ gen tham chiếu người Việt, làm cơ sở có thông tin tham chiếu, phục vụ cho công tác giám định ADN xương cổ và ADN người Việt.

Ứng dụng kể trên được phối hợp Viện Khảo cổ học để xác định nguồn gốc di truyền với mẫu xương có niên đại vài trăm năm đến hàng nghìn năm. Điều này trở thành cơ sở tiếp tục phát triển giám định mẫu ADN xương cổ hài cốt liệt sĩ thông thường có thời gian chôn cất đưa vào giám định từ 40-80 năm. Hướng nghiên cứu này đã nhận được sự ủng hộ của Bộ Ngoại giao, Bộ Lao động Thương binh Xã hội, Bộ Quốc phòng.

Đáng chú ý, đến ngày 29/3/2024, Viện Công nghệ Sinh học được phê duyệt đề án ODA về tăng cường về tăng cường năng lực giám định ADN hài cốt liệt sĩ theo công nghệ giải trình tự gen thế hệ mới (NGS). Công nghệ này có thể đánh giá được các điểm trên thông tin ADN dựa trên phân tích kiểu mới.

PGS.TS Phí Quyết Tiến chia sẻ rằng để triển khai, viện cử đoàn công tác mang 100 mẫu hài cốt liệt sĩ sang Hà Lan triển khai tách chiết ADN nhân và giám định ADN. Kết quả cho thấy Viện Công nghệ Sinh học có thể làm chủ công nghệ, kết hợp cùng Ủy ban Quốc tế về Người mất tích để giám định ADN hài cốt liệt sĩ.

Trong giai đoạn tới, Viện sẽ hoàn thiện cơ sở vật chất trên cơ sở tiếp nhận máy giải trình thế hệ mới được tài trợ. Đồng thời cải tiến, ứng dụng công nghệ mới vào công tác giám định, nghiên cứu tối ưu thử nghiệm phương pháp khác nhau. Bên cạnh đó, Viện cũng tăng cường hợp tác đào tạo phát triển nguồn nhân lực, gửi cán bộ tiếp nhận công nghệ, tham gia công tác giám định từ Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước Đông Nam Á, cơ quan kiểm kê tù binh và người mất tích của Mỹ.

Tính từ năm 2019 đến nay, Trung tâm Giám định ADN phát triển 13 quy trình phân tích ADN từ mẫu xương lâu năm. Trung tâm cũng thực hiện 800 đợt tách chiết ADN nhân, tương đương khoảng 8.000 mẫu hài cốt liệt sĩ.

Tỷ lệ tách thành công và bàn giao đạt 22%, tương đương khoảng 1.600 mẫu bàn giao cho Cục Người có công (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội). Trong 6 tháng đầu năm 2024, Viện Công nghệ sinh học tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện quy trình bảo quản mẫu và 2 quy trình giám định ADN thường quy.