Cá tra Việt Nam đối mặt với sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, nửa đầu tháng 7/2024, xuất khẩu cá traViệt Nam đạt 85 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm 2023. Lũy kế xuất khẩu tính đến ngày 15/7/2024 đạt hơn 1 tỷ USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm ngoái.

Thống kê từ số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thuỷ sản (VASEP), trung bình mỗi tháng xuất khẩu cá tra mang về hơn 150 triệu USD, chiếm 20-22% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn ngành và chỉ đứng sau mặt hàng tôm do đây là sản phẩm có giá thành cao hơn.

Cũng theo VASEP, các thị trường lớn nhất tiêu thụ cá tra Việt Nam bao gồm Trung Quốc, Mỹ, EU và các quốc gia thuộc CPTPP. Tuy nhiên, cá tra Việt Nam đang phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ các loại cá thịt trắng khác.

Cụ thể, cá tuyết được coi là “vua” của các loại cá thịt trắng nhờ giá trị thương hiệu cao, chất lượng thịt tốt và giá trị dinh dưỡng dồi dào. Tuy nhiên, giá thành cao và nguồn cung hạn chế là những rào cản lớn.

Tại Mỹ, cá tuyết là loại cá thịt trắng được tiêu thụ nhiều nhất, đặc biệt là phile cá tuyết đông lạnh với mã HS 030471. Năm 2023, nhập khẩu sản phẩm này vào Mỹ đạt 475 triệu USD, giảm 22% so với cùng kỳ năm trước, chiếm 27% tổng lượng cá thịt trắng nhập khẩu vào Mỹ từ thế giới.

Cá minh thái là một lựa chọn thay thế tốt cho cá tuyết nhờ vào vị ngọt, ít béo và giá cả phải chăng hơn. Mặc dù cá minh thái có giá cả ổn định và thường được sử dụng để chế biến các sản phẩm cơ bản như cá viên và cá fillet, loại cá này ít đa dạng về sản phẩm. Trung Quốc là thị trường tiêu thụ cá minh thái khá lớn.

Cá rô phi cũng giàu protein và các axit amin thiết yếu, giá thành của cá rô phi thường khá cạnh tranh trên thị trường. Cá rô phi, đặc biệt là sản phẩm phile cá rô phi đông lạnh, là sản phẩm được ưa thích tại Mỹ, chỉ sau phile cá tuyết cod. Theo Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC), năm 2023, Mỹ nhập khẩu 372 triệu USD sản phẩm này, giảm 28% so với năm 2022.

Cá basa có nhiều điểm tương đồng với cá tra, nhưng cá basa thường có kích thước lớn hơn và thịt dày hơn. Tuy nhiên, chất lượng thịt của cá basa không đồng đều và thương hiệu chưa được xây dựng mạnh như cá tra.

Theo ITC, Việt Nam là nguồn cung thứ 2 trong cuộc đua xuất khẩu cá thịt trắng sang Trung Quốc, chỉ sau Nga. Nửa đầu năm nay, Trung Quốc nhập gần 80 nghìn tấn cá thịt trắng (chủ yếu là cá tra) từ Việt Nam, giảm 17% so với cùng kỳ năm 2023. Trong khi đó, nhập từ Mỹ đạt 45 nghìn tấn, tăng 57%; Na uy đạt 19 nghìn tấn, tăng 28%; từ Greenland đạt gần 5 nghìn tấn, tăng 188%...

Cũng theo ITC, Việt Nam đồng thời là nguồn cung cá thịt trắng (chủ yếu là cá tra) lớn thứ 2 cho Mỹ, chỉ sau Trung Quốc. 5 tháng đầu năm nay, Mỹ nhập hơn 45 nghìn tấn cá thịt trắng (chủ yếu là cá tra) từ Việt Nam, tăng 37%, chiếm 30% tỷ trọng trong tổng nhập khẩu cá thịt trắng của Mỹ từ thế giới.

Tuy nhiên, mỗi loại cá đều có những ưu và nhược điểm riêng. Cá tra thường có giá thành thấp hơn so với các loại cá thịt trắng khác, giúp thu hút được nhiều khách hàng, đặc biệt là ở các thị trường mới nổi.

Ngoài ra, đây là loại cá có sản lượng lớn, ổn định. Việt Nam là một trong những nước sản xuất cá tra lớn nhất thế giới, đảm bảo nguồn cung ổn định cho thị trường. Cá tra được chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau, đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng. Hơn nữa, Việt Nam có vị trí địa lý thuận lợi, giúp giảm chi phí vận chuyển và rút ngắn thời gian giao hàng.

Cá tra Việt Nam có tiềm năng lớn để cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, theo VASEP, chất lượng sản phẩm cá tra Việt Nam chưa đồng đều, còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như giống, thức ăn, môi trường nuôi trồng. Bên cạnh đó, mặt hàng này còn phải đối mặt với nhiều rào cản thương mại như thuế nhập khẩu, các quy định kỹ thuật, chính sách của các thị trường liên tục thay đổi, cạnh tranh không lành mạnh...

Để thành công, ngành cá tra cần chủ động “lấn sâu” thị trường, nâng cao chất lượng sản phẩm và xây dựng thương hiệu, đa dạng hóa thị trường.