Bê bối ở Viện pháp y tâm thần: Cần lột "bùa hộ mệnh" của tội phạm thông qua bệnh án tâm thần

Vụ việc tại Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa, đơn vị thuộc Bộ Y tế đang chìm trong bão dư luận sau khi hàng loạt cán bộ, bác sĩ bị bắt giữ. Sự việc không chỉ khiến nhiều người hoang mang về tính minh bạch, công tâm của cơ quan chuyên môn mà còn gieo rắc nỗi lo "kết quả giả" cho những ai từng có liên quan đến các vụ án hình sự.

Theo thông tin ban đầu, các bác sĩ tại Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa bị bắt giữ được cho là đã có hành vi gian dối trong việc lập hồ sơ giám định tâm thần cho các bị can, bị cáo, dẫn đến ảnh hưởng đến kết quả xét xử các vụ án.

Trên thực tế, sự việc các bác sĩ giám định pháp y tiếp tay, làm giả hồ sơ tâm thần để làm "bùa hộ mệnh" cho những kẻ phạm pháp không phải là hiếm, nó đã từng xảy ra và gây rúng động dư luận.

Vào năm 2018, hai nhân viên Bệnh viện Tâm thần trung ương 1 đã bị tạm giam về hành vi gian lận hồ sơ bệnh án tâm thần hòng giúp tội phạm trốn tránh pháp luật. Liên tiếp sau đó, cơ quan điều tra đã yêu cầu rà soát 94 hồ sơ bệnh án, trong đó có tới 41 hồ sơ là của các đối tượng giang hồ. Bước đầu cho thấy có đường dây chạy bệnh án cho các đối tượng phạm pháp hình sự nhằm trốn tránh việc xử lý của cơ quan pháp luật.

Hay tại chính Viện Pháp y tâm thần Biên Hòa, nhiều kết quả giám định tại đây khiến cho dư luận không khỏi giật mình, bởi một số kẻ phạm pháp trưng giấy tâm thần của viện này để làm khó cơ quan tố tụng pháp luật.

Điển hình, năm 2019, Công an TP. Hồ Chí Minh tiến hành khởi tố, bắt giam bà Trần Thị Mỹ Hiền, nguyên giám đốc Công ty TNHH Đất Vàng Hoàng Gia, cùng đồng phạm phân lô đất nền dự án, lừa đảo chiếm đoạt số tiền trên 816 tỉ đồng. Phía gia đình bà Hiền sau đó đã đưa ra kết luận giám định pháp y thể hiện bà Hiền bị tâm thần.

Sau đó, cơ quan công an đã phải đưa bà Hiền đi giám định tại trung tâm giám định pháp y tâm thần tại TP. Hồ Chí Minh (thuộc Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa). Viện này kết luận "đương sự mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi". Cho rằng kết luận pháp y chưa đảm bảo khách quan, cơ quan điều tra đã ra quyết định trưng cầu giám định đề nghị Viện Pháp y tâm thần trung ương (Hà Nội) nhưng kết quả không thay đổi. Sau đó, Công an TP. Hồ Chí Minh phải tạm đình chỉ bị can, đưa bà Hiền chữa bệnh bắt buộc tại Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa. Tuy nhiên, ngày 18/3/2024 Công an TP. Hồ Chí Minh nhận được thông báo bà Hiền đã bỏ trốn khỏi viện.

Một vụ khác liên quan Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa là trường hợp bệnh nhân dính án ma túy đi "chữa bệnh bắt buộc" rồi trốn khỏi viện. Cụ thể, bà Tống Thị Bạch Lan (trú tại quận 7) bị TAND TP. Hồ Chí Minh xét xử sơ thẩm và tuyên phạt mức án tử hình về tội "Vận chuyển trái phép chất ma túy". Bà Lan kháng cáo và được tòa án cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh cho đi giám định tâm thần.

Đến ngày 22/7/2020, Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa kết luận: "Tại thời điểm gây án, đương sự bị hạn chế khả năng nhận thức và điều khiển hành vi, hiện nay đương sự mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi". Do đó, tòa ra quyết định tạm đình chỉ, bị cáo Lan phải đi trị bệnh bắt buộc tại Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau, bà Lan bỏ trốn khỏi viện. Đến ngày 2/6/2022, công an lại bắt quả tang bà Lan mang theo 10 bánh heroin (hơn 3,5 kg) tại địa bàn quận 8 (TP. Hồ Chí Minh). Khi điều tra, công an xác định Tống Thị Bạch Lan chính là "bệnh nhân" đã trốn ở Viện Pháp y tâm thần trung ương Biên Hòa...

Từ các vụ án trên có thể thấy, kết quả giám định của pháp y về tâm thần là một trong những nguồn chứng cứ quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án. Kết luận giám định đúng đắn sẽ giúp cho việc điều tra, truy tố, xét xử các vụ án chính xác, khách quan, không để bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô tội.

Vì vậy, khi bác sĩ tham gia giám định tâm thần có tiêu cực, làm sai lệch hồ sơ không chỉ vi phạm đạo đức, nghề nghiệp mà còn trực tiếp tiếp tay cho tội phạm. Cũng từ lá "bùa hộ mệnh" đó những kẻ “điên hợp pháp” tiếp tục gây án, làm những việc trái pháp luật, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội

Nhiều ý kiến cho rằng cần có một cuộc điều tra độc lập, khách quan để làm sáng tỏ vụ việc trên. Đồng thời, cần rà soát lại những hồ sơ bệnh án tâm thần của hàng loạt đối tượng phạm tội đang dửng dưng đứng ngoài vòng pháp luật với lá “bùa hộ mệnh” này.