Ủy ban châu Âu đề nghị toàn thể EU rút khỏi Hiệp ước Hiến chương Năng lượng
Ủy ban châu Âu đã đề xuất một sự rút lui tập thể và phối hợp của tất cả 27 quốc gia thành viên EU khỏi Hiệp ước Hiến chương Năng lượng (ECT) gây tranh cãi, một thỏa thuận quốc tế khó hiểu nhằm bảo vệ các nhà đầu tư năng lượng khỏi những tình huống bất ngờ có thể ảnh hưởng đến kỳ vọng lợi nhuận của họ.
Với 53 bên ký kết, đây được coi là thương vụ đầu tư có nhiều kiện tụng nhất trên thế giới. Sự thay đổi chính sách được đưa ra sau khi đề xuất cải cách nhằm hiện đại hóa hiệp ước của Ủy ban châu Âu sụp đổ vào cuối tháng 11 năm ngoái do sự phản đối của Đức, Pháp, Tây Ban Nha và Hà Lan, những nước trước đó đã tuyên bố kế hoạch đơn phương rút lui.
Nghị viện châu Âu năm ngoái đã thông qua một nghị quyết thúc giục Ủy ban châu Âu đưa ra giải pháp. Cuối cùng, Ủy ban châu Âu đã bảo vệ các quốc gia thành viên trong nhiều tháng tốt hơn nên ở trong ECT sửa đổi hơn là đứng ngoài hiệp ước, dường như đã nhượng bộ trước sự phản đối ngày càng tăng của các quốc gia.
Người phát ngôn của Ủy ban châu Âu cho biết mặc dù Ủy ban đã nỗ lực thành công trong việc đàm phán Hiệp ước Hiến chương Năng lượng hiện đại hóa phù hợp với nhiệm vụ đàm phán mà các quốc gia thành viên, nhưng không có đa số đủ điều kiện trong Hội đồng để thông qua Hiệp ước hiện đại hóa. Một ECT không hiện đại hóa không phù hợp với chính sách của EU về bảo vệ đầu tư hoặc Thỏa thuận xanh châu Âu.
Do việc đảm bảo đa số trong Hội đồng thông qua ECT hiện đại hóa là không khả thi, nên đề nghị EU, Euratom và các quốc gia thành viên sẽ tiến hành rút khỏi hiệp ước. Chủ tịch Ủy ban châu Âu đã trình bày cho các chính phủ một lộ trình về cách tiến hành rút lui tập thể vào chiều ngày 7/2. Tây Ban Nha, một trong những nước phản đối thỏa thuận, đã công khai hoan nghênh sự thay đổi của Ủy ban, nói rằng điều đó thể hiện sự chấp nhận một lối thoát chung của châu Âu là "giải pháp khả thi duy nhất." Một quan chức chính phủ Tây Ban Nha cho biết sự thay đổi mở ra con đường quyết định cách tốt nhất để từ bỏ Hiệp ước Hiến chương Năng lượng.
Tại sao ECT lại gây tranh cãi như vậy?
Được ký kết tại Lisbon vào tháng 12/1994, ECT được thiết kế để thúc đẩy hợp tác xuyên biên giới trong lĩnh vực năng lượng giữa hai bên của bức màn sắt trước đây. Hiệp ước đưa ra những đảm bảo bổ sung cho các nhà đầu tư phương Tây đang tìm cách kinh doanh ở các quốc gia thuộc Liên Xô cũ, lúc đó đang chuyển đổi sang mô hình chủ nghĩa tư bản thị trường và có nhiều tài nguyên hóa thạch đang chờ khai thác.
Theo ECT, các nhà đầu tư được bảo vệ chống lại sự tiếp cận phân biệt đối xử, sung công, quốc hữu hóa, vi phạm hợp đồng và các trường hợp bất ngờ khác có thể ảnh hưởng đến kỳ vọng lợi nhuận của họ. Thỏa thuận đã phát triển theo thời gian và ngày nay có 53 bên ký kết, bao gồm cả Liên minh châu Âu. Các nhà xuất khẩu năng lượng lớn, như Mỹ, Ả Rập Xê út và Nga, không bị ràng buộc bởi thỏa thuận này. Hiệp ước bao gồm các khía cạnh chính của thương mại hàng hóa năng lượng, đầu tư, quá cảnh và hiệu quả.
Tuy nhiên, một điều khoản quan trọng đã trở thành nguồn gốc của sự chỉ trích gay gắt: một hệ thống trọng tài tư nhân, bí mật với các phán quyết ràng buộc về mặt pháp lý. Trọng tài này cho phép các nhà đầu tư và công ty kiện các chính phủ và yêu cầu bồi thường đối với những thay đổi chính sách, chẳng hạn như các mục tiêu bằng không, đe dọa các dự án kinh doanh và doanh thu của họ.
Các bên rời khỏi hiệp ước vẫn dễ bị kiện tụng trong 20 năm. Các nhà phân tích cho rằng ECT cung cấp sự bảo vệ không tương xứng cho cơ sở hạ tầng nhiên liệu hóa thạch, trị giá 344,6 tỷ euro chỉ tính riêng ở châu Âu, vào thời điểm quan trọng khi các chất gây ô nhiễm cần được loại bỏ dần để chống lại khủng hoảng khí hậu. Tòa án Công lý châu Âu phán quyết hệ thống trọng tài vi phạm luật pháp EU và không được sử dụng để giải quyết tranh chấp giữa các quốc gia thành viên.
Trong nỗ lực điều chỉnh hiệp ước với chương trình nghị sự xanh của EU, dự kiến giảm 55% lượng khí thải nhà kính vào năm 2030, Ủy ban châu Âu đã đề xuất một văn bản cải cách sẽ giới hạn điều khoản hoàng hôn trong 10 năm đối với các khoản đầu tư cũ và chỉ 9 tháng đối với các khoản đầu tư cũ. các dự án năng lượng mới. Văn bản sửa đổi cũng sẽ cấm các vụ kiện giữa chính phủ EU và các nhà đầu tư EU, ước tính chiếm gần 75% tổng số vụ kiện theo ECT.
Một thỏa thuận về dự thảo đã đạt được "về nguyên tắc" vào tháng 6 năm ngoái nhưng sau đó đã thất bại khi các quốc gia thành viên tăng cường phản đối. Vì cải cách không diễn ra, các nước EU sẽ vẫn bị ràng buộc bởi điều khoản hoàng hôn 20 năm gây tranh cãi sau khi họ rút lui phối hợp. Lukas Schaugg, nhà phân tích luật tại Viện Phát triển bền vững quốc tế (IISD), cho rằng việc Ủy ban châu Âu hiện đang ủng hộ việc EU rút khỏi hiệp ước là điều đáng khích lệ.
Điều đó sẽ làm giảm nguy cơ khiếu nại trọng tài có vấn đề trong tương lai. Amandine Van Den Berghe, luật sư tại ClientEarth, một tổ chức phi chính phủ về môi trường, cũng hoan nghênh động thái này, gọi đó là "cách sạch nhất" để hạn chế hậu quả từ các vụ kiện tốn kém về chính sách khí hậu. Ủy ban châu Âu có thể sử dụng cơ hội từ việc toàn thể EU rút khỏi hiệp ước để khuyến khích các thành viên ECT khác, chẳng hạn như Vương quốc Anh, vô hiệu hóa điều khoản hoàng hôn và đồng ý chấm dứt bảo vệ đầu tư nhiên liệu hóa thạch ở các nước.