Những thách thức trong EVFTA và sự vào cuộc kịp thời của Bộ Công Thương

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu(EVFTA) là hiệp định thương mại toàn diện và mở cửa thị trường đầu tiên của Liên minh châu Âu (EU) với một quốc gia đang phát triển tại châu Á.

Thực hiện EVFTA mang đến các cơ hội song hành cùng những thách thức. Hiệp định đã xóa bỏ 85,6% thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Việt Nam, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Lộ trình sau 7 năm khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ 99,2% thuế nhập khẩu, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam (0,3% còn lại sẽ được hưởng thuế suất 0%). Việt Nam cam kết xóa bỏ 48,5% thuế nhập khẩu đối với hàng hóa EU, tương đương 64,5% kim ngạch xuất khẩu của EU sang Việt Nam.

Sau 7 năm, Việt Nam xóa bỏ 99,8% thuế nhập khẩu, tương đương 98,3% kim ngạch xuất khẩu EU sang Việt Nam (1,7% còn lại sẽ được hưởng thuế suất 0% trong vòng 10 năm tiếp theo). Kể từ khi EVFTA được đưa vào thực thi, Việt Nam nhận được nhiều đơn đặt hàng với hàng dệt may, hải sản, rau quả, sản phẩm gỗ, điện tử, điện thoại và các sản phẩm nhiệt đới.

Cùng đó, các mặt hàng thủy sản xuất sang thị trường EU chiếm 17-18% tổng giá trị xuất khẩu hàng thủy sản cả nước. Lộ trình trong ba đến bốn năm thuế suất giảm khoảng 90% đối với hàng hải sản, giảm từ mức 14% xuống còn 0%. Mặt hàng thủy hải sản Việt Nam sẽ mang lại nhiều lợi ích kinh tế hơn.

Dù vậy, giới chuyên gia nhìn nhận, sau hơn 3 năm thực thi Hiệp định EVFTA, những khó khăn, thách thức mà các doanh nghiệp Việt Nam gặp phải ngày càng được thể hiện rõ. Điều này được thể hiện dưới các góc độ khác nhau, có thể kể đến như: Doanh nghiệp Việt Nam đã và đang gặp áp lực cạnh tranh đối với hàng hóa trong nước do hàng hóa chất lượng cao từ châu Âu được mở rộng vào thị trường Việt Nam.

Về chất lượng sản phẩm xuất khẩu, sản phẩm của EU tuân thủ những nguyên tắc xuất khẩu khắt khe và đặc biệt, với những ấn tượng tốt về thị trường đã phát triển, người Việt Nam sẽ dễ dàng bị thu hút về sản phẩm từ EU hơn sản phẩm của nội địa. Bên cạnh đó, nhiều nhóm hàng hóa của Việt Nam khi tham gia sân chơi lớn cũng gặp khó khăn hơn về tiêu chuẩn chất lượng...

Ngoài ra, về tiến bộ khoa học, kỹ thuật, giới chuyên gia nhấn mạnh rằng: EVFTA là cơ hội, nhưng cũng là thách thức cho rất nhiều doanh nghiệp Việt Nam, bởi cộng đồng doanh nghiệp trong nước phần đông là những doanh nghiệp nhỏ, vốn ít, không đủ sức để thay đổi công nghệ trong một sớm một chiều. Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI từ châu Âu có công nghệ sản xuất tiên tiến từ lâu đời, nguồn vốn lớn, tập trung đầu tư cho công nghệ, đổi mới, sáng tạo trong sản xuất và quy trình.

Một thách thức khác mà các doanh nghiệp Việt Nam đã, đang và sẽ gặp phải đó là vấn đề quy tắc xuất xứ, nguyên liệu. Thêm vào đó, doanh nghiệp Việt Nam còn phải đối diện với các nguy cơ về các biện pháp phòng vệ thương mại, về nhận diện thương hiệu, về sở hữu trí tuệ, sử dụng lao động, vấn đề bảo vệ môi trường...

Thách thức là vậy, song giới chuyên gia cũng lạc quan cho rằng, cơ cấu kinh tế của EU và của Việt Nam mang tính bổ sung cho nhau, không đối đầu trực tiếp và cam kết mở cửa thị trường của Việt Nam có lộ trình, do đó, sức ép cạnh tranh này là cạnh tranh lành mạnh, hợp lý, có chọn lọc và theo lộ trình phù hợp. Cạnh tranh sẽ mang tính hai mặt. Một mặt, cạnh tranh sẽ là tiêu cực đối với các doanh nghiệp yếu kém, có công nghệ sản xuất kinh doanh lạc hậu, dựa vào sự bao cấp của Nhà nước. Mặt khác, cạnh tranh chính là yếu tố thúc đẩy để doanh nghiệp không ngừng đổi mới, sáng tạo nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Để khắc phục những khó khăn thách thức này, thời gian qua, Bộ Công Thương đã đồng hành cùng doanh nghiệp tăng cường những giải pháp cần thiết để có thể tận dụng cơ hội hiện có, biến những thách thức thành cơ hội. Điều này đặc biệt được thể hiện trong bối cảnh trước, trong và hậu đại dịch Covid-19.

Bên cạnh các giải pháp về chuyên môn, cơ chế, chính sách, hàng rào kỹ thuật... Bộ Công Thương đã không ngừng tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến các thông tin về EVFTA và thị trường các nước EU với các kênh thông tin đa dạng, hướng tới nhiều đối tượng người dân và doanh nghiệp, như: Trang thông tin điện tử, báo đài, in ấn các ấn phẩm, tài liệu, triển khai các lớp tập huấn, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết về nội dung cam kết và các công việc để thực thi hiệu quả EVFTA.

Song song đó, Bộ Công Thương cũng có những cơ chế tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước phát triển như: Tập trung xây dựng các chương trình hỗ trợ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ các ngành hàng, các doanh nghiệp, đặc biệt là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, chuẩn bị những giải pháp ứng phó, hỗ trợ những ngành hàng chịu sức ép cạnh tranh lớn khi thực thi Hiệp định là điều rất cần thiết.

Ngoài ra, Bộ cũng đã có đánh giá và xác định những ngành hàng xuất khẩu mũi nhọn để đầu tư hỗ trợ các doanh nghiệp về các phương diện...