Kinh tế chia sẻ trong vận tải bộc lộ nhiều lúng túng, bất cập

Tại Hội thảo "Mô hình kinh tế chia sẻ: Hiện trạng và đề xuất kiến nghị" được tổ chức sáng 10/11 do Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức tại Hà Nội, TS. Lương Văn Khôi, Phó Viện trưởng CIEM cho biết, sự phát triển của kinh tế chia sẻ là tất yếu, phù hợp với xu thế phát triển của công nghệ thông tin hiện đại và có nhiều tác động tích cực.

Vì vậy, cần ủng hộ và thích ứng với xu thế phát triển mới của mô hình kinh doanh này trong điều kiện phát triển rất nhanh của công nghệ số.

Tại hội thảo, ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội cho rằng, các doanh nghiệp vận tải thuộc Hiệp hội taxi Hà Nội đã đưa ứng dụng công nghệ vào hoạt động để quản lý và kết nối và đạt được nhiều kết quả. Đó là giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đem đến sự thuận tiện cho hành khách, tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp. Từ khi Uber tham gia thị trường vận tải với định danh là một nền tảng kết nối vận tải, đến nay ở Việt Nam đã có rất nhiều ứng dụng đặt xe tương tự như Grab, Be, Gojek, Dichung, Fastgo…, phương châm ban đầu là thu hút các cá nhân có xe ôtô nhàn rỗi tham gia hoạt động vận tải.

Tuy nhiên, hoạt động kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực vận tải sau một thời gian đã bộc lộ một số bất cập. Các tài xế công nghệ không được quản lý chặt chẽ dẫn đến việc chưa chấp hành nghiêm túc các quy định về an toàn giao thông liên quan đến phương tiện, thời gian lái xe hoàn toàn phụ thuộc vào tính tự giác của lái xe… Hơn nữa, hiện nay, các hoạt động vận tải thực hiện thông qua các nền tảng mạng xã hội như facebook, zalo… hoạt động rất rầm rộ nhưng vẫn chưa có hành lang pháp lý cụ thể để quản lý các hoạt động này.

Theo ông Hùng, Bộ GTVT quản lý về hoạt động kinh doanh vận tải, Bộ Công Thương quản lý về thương mại điện tử nên chưa có sự phân định rõ ràng về trách nhiệm quản lý đối với các công ty công nghệ như Grab, Be… Vì chưa định danh rõ ràng được loại hình kinh doanh của các hãng công nghệ dẫn đến các doanh nghiệp này hoạt động lấn sân sang kinh doanh vận tải, nhưng không chịu ràng buộc về các điều kiện về kinh doanh vận tải. Do vậy, cần xác định những điểm nghẽn, hạn chế, tồn tại và nguyên nhân đối với kinh doanh vận tải theo mô hình kinh tế chia sẻ tại Việt Nam thời gian qua.

“Cơ quan quản lý Nhà nước cần xác định rõ hơn các đối tượng đang kinh doanh và bản chất hoạt động để có định nghĩa rõ ràng về loại hình. Tránh tình trạng như các năm vừa qua, tồn tại 2 loại hình là taxi và xe hợp đồng dưới 9 chỗ (mặc dù bản chất hoạt động là taxi 100%). Cần kiểm soát chặt chẽ các mô hình vận tải lợi dụng kinh tế chia sẻ để hoạt động trái phép như xe ghép, đi chung gây ra sự lộn xộn, bất bình đẳng cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của hành khách cũng như người lao động là lái xe”, ông Hùng đề xuất.

Bà Đặng Thị Thuỳ Trang, Giám đốc đối ngoại, Grab Việt Nam cũng chia sẻ, trong khi Chính phủ khuyến khích kinh tế chia sẻ, vẫn còn tồn tại nhiều quy định hạn chế chỉ để thuận tiện cho công tác quản lý nhà nước, điển hình là quy định không cho phép xe hợp đồng ký nhiều hợp đồng trong một chuyến xe (Nghị định 10/2020/NĐ-CP). Điều này khiến các dịch vụ cho phép các hành khách có cùng hành trình chia sẻ cùng một chuyến xe với nhau không thể được triển khai. Đây là mô hình kinh tế chia sẻ điển hình, giúp tối ưu hóa hiệu suất sử dụng phương tiện, tiết kiệm nguồn lực, đặc biệt giúp giảm ùn tắc giao thông tại các đô thị lớn và đã được triển khai hiệu quả tại nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Hoa Kỳ…Vì vậy, Grab kiến nghị cần sửa đổi quy định, cho phép dịch vụ chia sẻ hành trình trên cùng một chuyến xe hợp đồng, đặc biệt là những chuyến xe chia sẻ được kết nối và sắp xếp một cách minh bạch thông qua các nền tảng đặt xe trực tuyến.

Đại diện cho Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam, ông Nguyễn Bình Minh đưa ra giải pháp. Đó là kinh doanh thương mại điện tử có trách nhiệm, hàng hóa có chất lượng và có truy xuất nguồn gốc, bảo vệ môi trường. Đào tạo kiến thức thương mại điện tử bền vững cho các doanh nghiệp và người dân. Đẩy mạnh chuyển đổi số các địa phương, thu hẹp khoảng cách giãn cách số giữa các khu vực. Hoàn thiện hành lang pháp lý về thương mại điện tử, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

TS. Lưu Hương Ly, Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp cho rằng, khó khăn, vướng mắc chủ yếu là lúng túng của cơ quan quản lý nhà nước trong việc định danh, xác định bản chất pháp lý của ngành, nghề kinh doanh của công ty cung cấp dịch vụ nền tảng kết nối. Việc điều chỉnh pháp luật trong thời gian tới cần tập trung vào việc xử lý, hạn chế các rủi ro đối với người lao động, người tiêu dùng khi tham gia mô hình kinh tế chia sẻ; rủi ro xâm phạm dữ liệu cá nhân cũng như vai trò pháp luật chuyên ngành.