Giao thông điện và mục tiêu Net-zero của TP. Hồ Chí Minh

“Xanh” hoá giao thông, giảm phát thải nhà kính

Thời gian qua, TP. Hồ Chí Minh đã có những hành động “xanh hóa” giao thông đáng ghi nhận như thí điểm xe buýt điện, xây dựng mạng lưới giao thông công cộng và thúc đẩy chuyển đổi phương tiện cá nhân và đội ngũ tài xế công nghệ. Tuy nhiên, quá trình này vẫn đối mặt với thách thức lớn như chi phí đầu tư ban đầu cao, hạ tầng trạm sạc thiếu đồng bộ, và chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh mẽ.

Một khảo sát cho thấy 86,8% người dân chưa có nhu cầu chuyển sang xe điện, chủ yếu do lo ngại về giá thành, công nghệ pin, và sự thiếu đồng bộ của hạ tầng trạm sạc.

Để hỗ trợ người dân, chính quyền thành phố đang xây dựng các chính sách thúc đẩy sử dụng xe điện, bao gồm ưu đãi lãi suất và mở rộng mạng lưới trạm sạc, đồng thời nghiên cứu các giải pháp khoanh vùng cấm phương tiện phát thải tại một số khu vực trung tâm.

Tuyến Metro được kỳ vọng trở thành xương sống của giao thông công cộng tại TP. Hồ Chí Minh.

Hiện nay, TP. Hồ Chí Minh đang chứng kiến sự chuyển đổi tích cực sang phương tiện giao thông điện. Các doanh nghiệp lớn như Grab, Be đã bắt đầu triển khai xe máy điện, nhờ chi phí vận hành thấp và lợi ích kinh tế dài hạn. Các dịch vụ taxi điện như Xanh SM đã phá vỡ mặt bằng giá cước truyền thống, buộc các hãng taxi truyền thống như Vinasun phải điều chỉnh chiến lược, như đầu tư xe hybrid, để duy trì khả năng cạnh tranh.

Tính chất công việc di chuyển liên tục của tài xế công nghệ khiến nhóm đối tượng này trở thành nhân tố quan trọng trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Chưa tính đến xe taxi, nếu thành phố thay thế toàn bộ 350.000 xe máy xăng của các tài xế bằng xe máy điện, lượng khí CO2 có thể giảm tới 750 tấn trong vòng 5 năm, đồng thời giảm đáng kể NOx và PM2.5, góp phần cải thiện chất lượng không khí đô thị.

Một xe điện hai bánh chỉ tiêu tốn từ 3.000 - 5.000 đồng cho mỗi lần sạc, đủ cung cấp năng lượng di chuyển từ 50-80 km, thấp hơn đáng kể so với chi phí xăng dầu. Ngoài ra, cấu trúc đơn giản của xe điện giúp giảm chi phí bảo trì so với xe xăng, mang lại lợi ích kinh tế lâu dài. Tuy nhiên, với chi phí đầu tư ban đầu cao, hạ tầng trạm sạc còn thiếu đồng bộ và thời gian sạc dài hơn so với đổ xăng vẫn là thách thức lớn cho các tài xế, đòi hỏi các giải pháp chính sách và công nghệ để tăng tốc chuyển đổi sang phương tiện giao thông xanh.

Ngoài ra, hệ thống xe buýt tại TP. Hồ Chí Minh đã có những bước tiến đáng kể trong việc chuyển đổi sang năng lượng sạch, với khoảng 26-30% số xe buýt hiện nay sử dụng khí nén thiên nhiên (CNG) hoặc điện (bao gồm 516 xe buýt CNG và 13 xe buýt điện).

Cùng với đó, tuyến Metro được kỳ vọng trở thành xương sống của giao thông công cộng tại TP. Hồ Chí Minh, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm ùn tắc và phát thải khí nhà kính.

Làm gì để thúc đẩy chuyển đổi sang phương tiện giao thông điện?

Theo ThS. Lê Thanh Hải - Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh đánh giá, việc chuyển đổi sang phương tiện giao thông điện tại Thành phố là một nhiệm vụ quan trọng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ khí thải giao thông và hướng đến phát triển bền vững. Để có giải pháp và khung hành động cụ thể cho các thách thức hiện hữu, sự phối hợp giữa các bên liên quan như chính quyền, doanh nghiệp, người sử dụng là điều cần thiết.

ThS. Lê Thanh Hải cho rằng, đầu tiên chính quyền giữ vai trò trung tâm trong việc xây dựng lộ trình, mục tiêu và thực thi khung pháp lý, chính sách nhằm tạo điều kiện cho quá trình chuyển đổi. Cần thiết tập trung vào việc ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn quốc gia đối với hệ thống trạm sạc xe điện như: tiêu chuẩn về an toàn, tiêu thụ năng lượng, phát thải và đầu nối sạc để đáp ứng đầy đủ cho hệ thống trạm sạc và phương tiện giao thông điện

Chính quyền thành phố cũng cần nghiên cứu lộ trình và thực hiện việc cấm xe sử dụng động cơ đốt trong, bắt đầu với các bước đầu tiên tập trung vào xe buýt. Tiếp theo, cần tiến hành cấm xe hai bánh công nghệ, taxi, và tất cả dịch vụ vận tải sử dụng động cơ đốt trong, cuối cùng là cấm hoàn toàn xe cá nhân chạy bằng nhiên liệu hoá thạch.

Việc chuyển đổi phương tiện giao thông điện góp phần quan trọng để TP. Hồ Chí Minh thực hiện cam kết Net-zero vào năm 2050.

Thứ hai, cần phát triển hạ tầng trạm sạc. Theo đó, chính quyền cần quy hoạch mạng lưới trạm sạc xe điện một cách đồng bộ trên toàn thành phố và phối hợp với các doanh nghiệp đẩy mạnh đầu tư. Mật độ trạm sạc hợp lý, được phân bổ khoa học, sẽ không chỉ tạo sự thuận tiện mà còn mang lại cảm giác an tâm cho người dân khi chuyển đổi sang sử dụng phương tiện giao thông điện.

Bên cạnh đó, việc ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất cho hệ thống trạm sạc là yếu tố then chốt, đảm bảo khả năng tương thích giữa các loại phương tiện và nhà cung cấp thiết bị. Thúc đẩy ứng dụng các công nghệ mới như tích hợp năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời, vào các trạm sạc sẽ giúp giảm áp lực lên lưới điện và góp phần xây dựng hệ thống giao thông xanh bền vững.

Rút ngắn, tối ưu hoá thời gian phê duyệt và đơn giản hóa thủ tục cấp phép cho các dự án trạm sạc. Để thúc đẩy phát triển hạ tầng trạm sạc, cần áp dụng mô hình hợp tác công tư (PPP). Cùng với đó, cần đẩy mạnh chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của người dân về lợi ích của phương tiện giao thông điện.

ThS. Lê Thanh Hải chia sẻ thêm, về phía doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển sản phẩm, xây dựng hạ tầng và hỗ trợ người tiêu dùng.

Các nhà sản xuất và phân phối xe điện cần đa dạng hóa sản phẩm với mức giá phù hợp, đồng thời cung cấp các gói bảo trì định kỳ và ưu đãi tài chính để giảm áp lực chi phí cho người sử dụng. Hợp tác với các tổ chức tài chính để cung cấp các khoản vay với lãi suất ưu đãi, giúp người sử dụng có thể dễ dàng tiếp cận và mua xe điện.

Các công ty công nghệ và doanh nghiệp vận tải cần phối hợp để xây dựng các trạm sạc công cộng với công nghệ sạc nhanh, giúp giảm thời gian chờ và tăng hiệu quả sử dụng. Các doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng cần nghiên cứu phát triển hạ tầng trạm sạc gắn với năng lượng tái tạo, như năng lượng mặt trời, nhằm đảm bảo tính ổn định và bền vững của nguồn cung điện.

Doanh nghiệp vận tải cần chủ động đầu tư vào việc chuyển đổi sang phương tiện giao thông điện, tận dụng lợi thế chi phí vận hành thấp và các chính sách hỗ trợ từ chính quyền để giảm gánh nặng tài chính ban đầu.

Đồng thời, doanh nghiệp nên triển khai các chương trình hỗ trợ tài xế, bao gồm vay vốn ưu đãi và gói dịch vụ hậu mãi để khuyến khích họ chuyển đổi phương tiện.

Về phía người dân và tài xế công nghệ, cần chủ động nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của vận tải xanh, từ đó chuyển đổi sang sử dụng phương tiện giao thông điện.