| Nên hay không nên khai thác mỏ sắt Thạch Khê (Hà Tĩnh)? |
Dự án Khai thác và tuyển quặng sắt mỏ Thạch Khê nếu xét cả về góc độ hoạt động doanh nghiệp lẫn hoạt động quản lý có thể nói là thuộc vào hàng những dự án có thân phận long đong nhất ở Việt Nam.
Theo quy hoạch, dự án mỏ sắt Thạch Khê nằm trên diện tích gần 3.900 ha, nằm trên địa bàn 6 xã của huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 6.000 hộ dân với trên 25.000 nhân khẩu. Đây cũng là mỏ sắt có trữ lượng quặng lớn nhất Đông Nam Á, ước tính trên 540 triệu tấn, chiếm hơn 1/2 trữ lượng quặng sắt toàn quốc.
Đã từng xúc tiến các hoạt động khai mỏ từ năm 2007, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam TKV đã chủ trì cùng với các nhà đầu tư trong nước thành lập Công ty cổ phần Sắt Thạch Khê (trong đó TKV nắm cổ phần chi phối).
Luỹ kế đến nay, TKV và các nhà đầu tư đã góp 1.800 tỷ đồng vào dự án. Tuy nhiên, sau gần 10 năm triển khai dự án, từ năm 2017 đến nay dự án đã phải dừng triển khai do tỉnh Hà Tĩnh và một số bộ, ngành đã kiến nghị với Chính phủ xem xét dừng dự án.
Trong đó diễn biến mới nhất là cuối tháng 11/2021, lãnh đạo UBND tỉnh Hà Tĩnh có văn bản đề nghị Thủ tướng Chính phủ sớm đồng ý chấm dứt hoạt động khai thác mỏ sắt Thạch Khê và nhà máy luyện thép công suất 2 triệu tấn/năm của Công ty CP Sắt Thạch Khê.
UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đề nghị xem xét kiến nghị về việc tạm dừng thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản đối với Công ty CP Sắt Thạch Khê để công ty duy trì hoạt động trong thời gian dừng khai thác.
Trong khi địa phương sở tại không ít lần kiên định quan điểm nói không với việc tiếp tục triển khai dự án với những quan ngại về tác động môi trường khiến cho việc đầu tư đòi hỏi vốn lớn thì mới đây doanh nghiệp và cũng vẫn là “người cũ” là TKV lên tiếng muốn tiếp tục dự án.
Cụ thể trả lời báo chí mới đây, lãnh đạo TKV cho biết chủ trương của phía tập đoàn là vẫn mong muốn khởi động lại dự án mỏ sắt Thạch Khê.
“Tập đoàn có đầy đủ các cơ sở pháp lý để triển khai dự án này” - Phó Tổng giám đốc TKV Nguyễn Tiến Mạnh nói.
Phó Tổng giám đốc TKV cho biết, tại Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị (ngày 10/2/2022) về định hướng chiến lược địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị cho phép “đánh giá hiệu quả đầu tư, hiệu quả kinh tế - xã hội bền vững để xem xét đầu tư các dự án khai thác, chế biến sắt Thạch Khê (Hà Tĩnh); ti- tan (Bình Thuận) hoàn thành trước năm 2030”.
Được biết từ năm 2018 đến nay, Thủ tướng Chính phủ và lãnh đạo Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo và giao nhiệm vụ cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu, xây dựng báo cáo về dự án.
Dự án này đã được Bộ Công Thương có báo cáo Chính phủ và Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Theo đánh giá của Bộ Công Thương, hiện tại Việt Nam đang phải nhập khẩu từ khoảng 18 – 20 triệu tấn quặng sắt (năm 2021). Trong đó, mỏ sắt Thạch Khê có vai trò lớn và quan trọng đối với cân đối Quy hoạch do tài nguyên trữ lượng quặng sắt của cả nước (trừ quặng sắt laterit Tây Nguyên) chỉ khoảng 1.300 triệu tấn, nhưng chiếm chủ yếu là các mỏ nhỏ và phân tán, hầu hết các mỏ có trữ lượng lớn và trung bình đã được huy động khai thác.
Mỏ sắt Thạch Khê có trữ lượng lớn nhất nước (554 triệu tấn), chiếm khoảng 45% trữ lượng, chiếm trên 50% loại quặng sắt từ manhetit của cả nước, chất lượng cao (≥ 60%Fe) sử dụng lò cao hiệu quả hơn so với các loại quặng khác, mỏ có vị trí địa lý thuận lợi nằm sát biển, chi phí vận tải đến các Trung tâm luyện gang thép lớn như Hải Dương, Dung Quất, Nghi Sơn, Vũng Áng… sẽ thấp.
“Với công suất khai thác (dự kiến) 10 triệu tấn/năm sẽ làm giảm lượng nhập khẩu và phụ thuộc vào quặng sắt thế giới. Việc dừng khai thác mỏ sắt Thạch Khê sẽ thiếu hụt nghiêm trọng nguồn cung quặng sắt cho các Nhà máy gang thép trong nước”- Bộ Công Thương nhìn nhận.
Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng cho rằng việc dừng hay tạm dừng dự án, cần cân nhắc kỹ về tính khoa học và thực tiễn, xem xét tổng thể các vấn đề xã hội liên quan đối với việc dự án.
Trở lại với Nghị quyết số 10-NQ/TW của Bộ Chính trị (ngày 10/2/2022), giải pháp đầu tiên được nêu trong Nghị quyết là tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng; thống nhất và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của tài nguyên địa chất, khoáng sản và công nghiệp khai khoáng.
Theo đó, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật, thống nhất nhận thức và nâng cao trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân, nhất là người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về tầm quan trọng của tài nguyên địa chất, khoáng sản, về vai trò, vị trí của ngành Địa chất và công nghiệp khai khoáng.
“Việc quản lý, khai thác, sử dụng khoáng sản phải bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, trên cơ sở áp dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại, kết hợp hài hòa với bảo tồn, dự trữ cho tương lai”- Nghị quyết 10 yêu cầu.
Như vậy định hướng với các dự án khai thác khoáng sản trong đó có dự án mỏ sắt Thạch Khê là rõ ràng.
Đáng chú ý, dự án mỏ sắt Thạch Khê không phải sẽ tạo nên một tiền lệ cho những lo ngại về môi trường một khi việc áp dụng các công nghệ khai khoáng hiện đại là lối ra.
Trước đó dự án chế biến alumin Nhân Cơ tại tỉnh Đắk Nông vốn cũng đã làm dấy lên những quan ngại về môi trường nhưng cho đến nay, công việc sản xuất kinh doanh của dự án đã ổn định và có lãi, đóng góp không nhỏ cho kinh tế địa phương trong khi các yêu cầu bảo đảm về môi trường luôn được tuân thủ nghiêm ngặt và được giám sát thường xuyên.
Các chuyên gia cũng phân tích, với một dự án như mỏ sắt Thạch Khê, việc áp dụng các công nghệ mới nhất có thể giúp cho dự án vượt qua được “điểm chết” quan ngại về môi trường. Không những vậy, việc dừng dự án có thể gây ra những lãng phí không nhỏ.
Thực tế thời gian qua, với quyết tâm rất cao của Chính phủ, sự nỗ lực của các bộ, ngành, nhiều dự án nghìn tỷ từng “đắp chiếu” đã từng bước hồi sinh và hứa hẹn đóng góp cho phát triển kinh tế. Trong đó dự án nhà máy nhiệt điện Thái Bình 2 có thể xem như một ví dụ điển hình.
