Đột phá từ dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi): Giải 'bài toán' khó cho thị trường điện

Thị trường điện Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt trong việc thu hút vốn đầu tư cho các dự án điện độc lập. Để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và thúc đẩy phát triển năng lượng bền vững, Bộ Công Thương đã xây dựng Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) nhằm đưa ra các điều chỉnh cần thiết. Các sửa đổi này không chỉ hướng đến việc cải thiện khung pháp lý mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp, ngân hàng và các tổ chức tài chính yên tâm đầu tư vào lĩnh vực năng lượng.

Vấn đề tài chính và thu hút đầu tư

Theo Bộ Công Thương, hiện nay nhiều tổ chức quốc tế, nhà đầu tư và địa phương đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cùng Bộ Công Thương điều chỉnh các quy định pháp luật nhằm tăng khả năng thu xếp vốn cho các dự án điện. Đặc biệt, các dự án điện khí LNG và các nguồn điện có giá thành cao chịu nhiều tác động từ thị trường thế giới đang gặp khó khăn trong việc thu hút đầu tư.

Để khuyến khích dòng vốn vào lĩnh vực điện, Bộ Công Thương đề xuất quy định cam kết sản lượng điện hợp đồng tối thiểu và dài hạn, nhằm đảm bảo dòng tiền ổn định và khả năng trả nợ cho các nhà đầu tư. Việc này giúp các dự án điện có thể huy động vốn một cách hiệu quả, tạo nền tảng cho sự phát triển ổn định và bền vững của thị trường điện.

Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) lần này được thiết kế nhằm thúc đẩy thị trường điện cạnh tranh, với mục tiêu quan trọng là phát triển cấp độ bán lẻ điện cạnh tranh. Bộ Công Thương đã tập trung sửa đổi nội dung theo hướng tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình triển khai thị trường điện thời gian qua, tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai các cơ chế mua bán điện mới, xu hướng tiêu thụ điện “sạch” của khách hàng. Các thay đổi từ dự thảo luật gồm:

Tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước trong ngành điện: Một trong những điểm mới của dự thảo là quy định về việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng tính cạnh tranh của thị trường.

Hợp đồng kỳ hạn điện: Đây là cơ chế quản lý rủi ro cho các đơn vị tham gia thị trường, giúp các nhà đầu tư an tâm hơn khi tham gia vào lĩnh vực điện.

Quyền và nghĩa vụ của đơn vị điều hành giao dịch: Dự thảo bổ sung quyền và nghĩa vụ của các đơn vị điều hành giao dịch thị trường điện, một nội dung quan trọng trước đây chưa được quy định trong Luật Điện lực hiện hành.

Cơ chế tạm ngừng và khôi phục thị trường điện: Dự thảo đưa ra các quy định cho phép tạm ngừng hoặc khôi phục hoạt động của thị trường điện trong các tình huống đặc biệt như thiên tai, chiến tranh hoặc mất cân bằng cung cầu, cùng với thẩm quyền của Bộ Công Thương trong việc thực hiện các biện pháp này.

Mua bán điện trực tiếp giữa các đơn vị phát điện và khách hàng sử dụng điện lớn: Cơ chế này cho phép các khách hàng lớn có thể mua điện trực tiếp từ các nhà sản xuất, đặc biệt là nguồn năng lượng tái tạo, giúp các doanh nghiệp công nghiệp lớn đáp ứng cam kết môi trường và tăng tính cạnh tranh toàn cầu.

Tạo điều kiện cho năng lượng tái tạo

Một trong những xu hướng quan trọng trong lĩnh vực năng lượng hiện nay là sự phát triển của năng lượng tái tạo. Một số ý kiến cho rằng, Dự thảo Luật Điện lực sửa đổi chưa quy định về năng lượng tái tạo tham gia thị trường điện. Về việc này, Bộ Công Thương khẳng định nguồn điện năng lượng tái tạo hay đơn vị phát điện năng lượng tái tạo đều là đơn vị phát điện. Đây là đối tượng tham gia thị trường điện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 62 Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi).

Việc quy định chi tiết đơn vị phát điện năng lượng tái tạo tham gia thị trường điện (chào giá, huy động, thanh toán,…) là các vấn đề kỹ thuật, chuyên sâu được quy định tại Thông tư quy định vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ do Bộ Công Thương quy định chi tiết (tại khoản 2 Điều 62 và khoản 2 Điều 64).

Vì sao có quy định cam kết sản lượng tối thiểu, dài hạn đối với điện khí và điện gió?

Bộ Công Thương cho biết, việc quy định cam kết sản lượng hợp đồng tối thiểu, dài hạn là một chính sách để đảm bảo đầu tư trong dài hạn, quản lý rủi ro cho nhà đầu tư, cũng như giúp nhà đầu tư có thể vay vốn, huy động vốn để xây dựng, và có khả năng thu hồi chi phí để trả các khoản vay vốn đã đầu tư đối với các công trình điện, đặc biệt là nguồn điện.

Đây là một chính sách khuyến khích, thu hút đầu tư vào nguồn điện, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh dòng tiền đầu tư vào nguồn điện khan hiếm, góp phần đảm bảo an ninh cung cấp điện trong dài hạn.

Khách hàng lớn không đạt ngưỡng 200 MWh/tháng, liệu có bị tạm dừng DPPA?

Ngoài ra, dự thảo luật cũng đưa ra quy định về tiêu chuẩn tiêu thụ điện cho khách hàng lớn trong cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA). Theo quy định tại khoản a điểm 1 Điều 27 Nghị định số 80/2024/NĐ-CP, các khách hàng lớn không đạt mức tiêu thụ trung bình 200.000 kWh/tháng trong 12 tháng liên tục sẽ bị tạm dừng tham gia cơ chế này, nhằm đảm bảo sự công bằng và hiệu quả trong thị trường điện.

Ngoài ra, một số ý kiến đặt vấn đề rằng có nên cố định chi phí DPPA hay không, Bộ Công Thương dẫn chiếu quy định tại điểm a khoản 3 Điều 19 Nghị định số 80/2024/NĐ-CP, theo đó chi phí DPPA năm N sẽ được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tính toán trên cơ sở kết quả kiểm tra chi phí sản xuất kinh doanh điện năm N-2, báo cáo Bộ Công Thương trước ngày 15/12 của năm N-1. Như vậy, đề xuất cố định chi phí DPPA là không phù hợp.

Có thể thấy, những điều chỉnh trong Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) nhằm thúc đẩy thị trường điện Việt Nam tiến gần hơn tới mô hình thị trường cạnh tranh. Các quy định mới không chỉ đáp ứng nhu cầu đầu tư vào các dự án điện mà còn tạo nền tảng để các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân cùng phát triển, tăng cường hiệu quả vận hành của ngành điện. Đặc biệt, việc tạo điều kiện cho các nguồn năng lượng tái tạo tham gia thị trường điện là bước tiến quan trọng giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu về bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí nhà kính.

Với những cải tiến này, Bộ Công Thương hy vọng Dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) sẽ tạo nên bước ngoặt mới cho thị trường điện Việt Nam, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ điện năng ngày càng gia tăng, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng bền vững trong tương lai.