Độc đáo nghề "chăm" trâu gỗ Thượng Cung

Từ bao đời nay, con trâu là con vật gần gũi nhất với người nông dân, không chỉ vậy hình tượng con trâu đã đi vào trong thơ ca. Con trâu xuất hiện trong những câu tục ngữ, thành ngữ, những câu ca dao, bài hát đồng dao của các em nhỏ, trở thành nguồn cảm hứng để các tác giả sáng tác nên những bài hát về con trâu như: “Tậu trâu cưới vợ, làm nhà…”, “ruộng sâu, trâu nái”, “Trâu ơi ta bảo trâu này/Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta/Cấy cày vốn nghiệp nông gia/Ta đây trâu đấy ai mà quản công/Bao giờ cây lúa còn bông/Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn”…

Những câu ca này đã khắc họa thành công vị trí, vai trò quan trọng của con trâu đối với sản nghiệp người nông dân cũng như mối quan hệ thân thiết của con trâu với con người. Bên cạnh đó, người Việt luôn lấy hình tượng con trâu là “đầu cơ nghiệp” gắn bó với người nông dân. Nó là biểu tượng của sự bền bỉ, đức tính hiền lành, mạnh mẽ, biểu tượng của sự an lành, no đủ.

Để tìm hiểu kĩ hơn về nghề “chăm” trâu gỗ, chúng tôi đã có dịp đến với làng nghề điêu khắc mộc Thượng Cung. Theo chỉ dẫn của người dân trong làng, chúng tôi tìm đến cơ sở tượng gỗ mỹ nghệ Mạnh Đoàn đã có hơn 30 năm làm nghề thủ công mỹ nghệ của ông Phạm Văn Dũng.

Vừa lên tay phá những nét chạm đục vào tấm gỗ hương để tạo hình con trâu, ông Dũng vừa chia sẻ, trâu là con vật được biết đến rộng rãi, không chỉ vì bản tính ôn hòa, dễ dàng thích nghi với môi trường sống mà còn vì những ý nghĩa biểu trưng đặc biệt của loài vật này. Năm mới là năm Tân Sửu, những sản phẩm trâu gỗ được người thợ ở Thượng Cung được tỉ mỉ đẽo ra từ loại gỗ hương đá được lựa chọn, bởi loại gỗ này có vân đẹp, mùi thơm, giá cả hợp lý, nặng và dễ đục. Những thiết kế hình con trâu tượng trưng cho linh vật năm nay được mỗi người thợ cẩn thận thiết kế, lên mẫu trong cả 1 năm. Để hoàn thành con trâu, người thợ có thể mất từ 2 - 4 ngày. Chính vì vậy, mỗi thiết kế sản phẩm không phải tự nhiên xem người khác mà làm được, đòi hỏi người phải có sức tưởng tượng phong phú từ dáng, chân, móng, miệng để tạo nên cái hồn con trâu và phải sáng tạo bằng chính cái tâm của mình.

“Chi tiết, tỉ mỉ nhất vẫn là phần đầu của con trâu gỗ, phần này đòi hỏi kỹ năng của người thợ rất nhiều, phải đục thế nào để ra được phần hồn của con trâu, đó mới là đáng quý. Năm nay, người thợ chế tác ra những con trâu to béo, khỏe mạnh, chân bước đi và mặt hướng về phía trước thể hiện ý nguyện, mong ước của gia chủ.” – ông Dũng cho biết.

Dù bận rộn, song không phải vì thế, sản phẩm tượng gỗ của làng làm sơ sài mà vẫn đảm bảo đầy đủ về chất lượng, kích thước, hình dáng. Tại cơ sở tượng gỗ mỹ nghệ Công Tú ở thôn Thượng Cung, cận Tết, tiếng máy tiện gỗ vẫn đều đều chạy 24 trên 24 giờ để kịp trả hàng cho khách. Chị Đàm Thị Tú – Cơ sở tượng gỗ mỹ nghệ Công Tú chia sẻ, các sản phẩm trâu gỗ được đưa ra thị trường từ đầu tháng 6, năm nay, cơ sở nhà chị cho ra thị trường 3 mẫu: trâu tiền vàng nằm dưới gốc tùng, trâu mẫu tử, gia đình trâu.

Chia sẻ về những mẫu sản phẩm tâm huyết này, chủ cơ sở tượng gỗ mỹ nghệ Công Tú cho biết: mẫu trâu tiền vàng nằm dưới gốc tùng mang ý nghĩa, trong năm vừa qua, chúng ta đã trải qua nhiều khủng hoảng do thiên tai, dịch bệnh do vậy mẫu linh vật này được thiết kế với ngụ ý sang năm mới Tân Sửu gia chủ trưng sản phẩm trong nhà sẽ phát tài phát lộc. Hình ảnh chú trâu nằm dưới gốc tùng tượng trưng cho sự trường thọ, dẻo dai, dù khó khăn thế nào cũng vượt qua, mang lại nhiều may mắn cho gia chủ. Còn với mẫu trâu mẫu tử, chị Tú cho biết, sản phẩm được sáng tạo với tâm huyết của người thợ khát vọng một năm mới đầy đủ, ấm no, hạnh phúc, an khang, thịnh vượng.

Những năm trở lại đây, công việc chế tác sản phẩm từ gỗ ở Thượng Cung đã được hỗ trợ một phần bởi máy móc. Theo những người thợ ở Thượng Cung chia sẻ, nhờ những máy móc hiện đại này, sau đúng 24 giờ, máy sẽ cho ra được một mẻ 8 sản phẩm, máy chạy theo bản mẫu được vẽ trên phần mềm do chính chủ xưởng thiết kế.

Người dân Thượng Cung cũng chia sẻ thêm, cận Tết là đợt cao điểm, thời gian này, các sản phẩm trâu gỗ bán mạnh nhất trong năm, thậm chí “cháy” hàng. Tùy theo từng mẫu thiết kế, kích thước to hay nhỏ, trâu đứng hay nằm, nhiều họa tiết hay mẫu trâu trơn mà có giá khác nhau, dao động 450.000 - 1 triệu đồng/con. Đặc biệt, với những con giá từ 1,5 triệu đồng trở lên thường là trâu mẫu có kích thước to, hoa văn cầu kỳ, nhiều chi tiết tiểu cảnh. Mặc dù vất vả, bận rộn chăm bẵm đàn trâu gỗ, nhưng những người thợ trong làng ai nấy đều lạc quan đều xứng đáng công thợ vất vả cả năm.

Tết đến, xuân về, chia sẻ về những điều tốt đẹp trong năm mới Tân Sửu - 2021, những người thợ ở Thượng Cung mượn hình ảnh con trâu với những phẩm chất tốt đẹp chắc chắn sẽ mạng lại cuộc sống dồi dào, ấm no, hạnh phúc cho người dân.