Tại Việt Nam khoảng 70% bệnh nhân đến vào giai đoạn III – IV điều trị chủ yếu là các phương pháp điều trị toàn thân, bao gồm điều trị bằng các thuốc điều trị đích, hóa trị hay điều trị miễn dịch. Mỗi phương pháp điều trị sẽ có những tác dụng không mong muốn riêng mà bệnh nhân cần phải nắm được để trao đổi kịp thời với bác sỹ điều trị của mình.
I. Các tác dụng không mong muốn khi sử dụng các thuốc điều trị đích
1. Tiêu chảy
- Nhận biết: đi ngoài phân sệt hoặc phân lỏng, phân nước ≥ 3 lần/ngày
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu.
+ Uống nước đầy đủ.
+ Chế độ ăn nhẹ, chia nhỏ bữa, chọn các thực phẩm dễ tiêu, hạn chế ăn các thực phẩm từ sữa, nhiều chất béo, gia vị cay, các chất kích thích như cà phê, rượu…
+ Giữ vệ sinh thân thể,
2. Phát ban da
- Nhận biết: Phát ban da hoặc mụn (như mụn mủ) trên da bất kỳ vị trí nào trong cơ thể, có thể kèm theo ngứa hoặc đau.
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu
+ Chăm sóc da nhẹ nhàng, dùng kem dưỡng ẩm
+ Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời
3 Viêm miệng
- Nhận biết:
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu.
+ Ăn các thức ăn mềm và nhạt.
+ Tăng cường vệ sinh răng miệng, nên dùng bàn chải lông mềm, không dùng nước súc miệng có cồn.
4. Viêm quanh móng
- Nhận biết: Viêm quanh móng (chín mé) là tình trạng viêm và nhiễm khuẩn da vùng quanh móng. Vùng da xung quanh móng chân hoặc móng tay bị sưng đỏ.
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu này để được bôi thuốc/kem hoặc điều trị nhiễm khuẩn.
5 Tăng men gan
- Nhận biết: dựa vào xét nghiệm máu mà nhận biết được vấn đề này.
- Lời khuyên: + Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu này để bác sỹ có chỉ định phù hợp giúp bạn cải thiển các chỉ số đó về mức bình thường.
Tóm lại khi sử dụng thuốc điều trị đích người bệnh có thể gặp một hoặc nhiều các tác dụng phụ khác nhau, tuy nhiên thay vì quá lo lắng, người bệnh cần thực hiện những lời khuyên dưới đây để kiểm soát những vấn đề đó:
- Phải thông báo ngay với bác sĩ điều trị khi xảy ra bất kỳ triệu chứng bất thường nào.
- Không tự ý thay đổi liều hoặc ngừng điều trị thuốc nhắm trúng đích.
- Không tự ý sử dụng thuốc điều trị triệu chứng mà không tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị.
- Sử dụng các thuốc hỗ trợ theo đúng chỉ định của bác sỹ.
II. Các tác dụng không mong muốn khi sử dụng các thuốc hóa trị
1. Phản ứng truyền
- Nhận biết: ngay sau khi tiếp xúc với hóa chất bệnh nhân xuất hiện cảm giác bồn chồn, hốt hoảng, nổi mẩn ngứa vùng mặt cổ hoặc toàn thân, mạch nhanh, khó thở, đau đầu, chóng mặt…
- Lời khuyên: Báo bác sỹ điều trị ngay khi có dấu hiệu để được tư vấn kịp thời.
2. Nôn và buồn nôn
- Nhận biết: Nôn có thể khởi phát trong vòng vài giờ hoặc có thể kéo dài 48h sau khi hóa trị liệu. Nôn cũng có thể khởi đầu trước khi hóa trị ở bệnh nhân đã từng bị nôn do hóa chất trước đó.
- Lời khuyên: Trao đổi với bác sỹ điều trị ngay khi có dấu hiệu.
3. Độc tính vùng khoang miệng (nhận biết dấu hiệu và lời khuyên tương tự phần 1)
4. Tiêu chảy (nhận biết dấu hiệu và lời khuyên tương tự phần 1)
5. Sốt hạ bạch cầu
- Nhận biết: bệnh nhân xuất hiện sốt ≥ 380C + xét nghiệm máu số lượng bạch cầu đa nhân trung tính < 500 G/L.
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu.
+ Thực hiện đúng y lệnh của bác sỹ điều trị.
6. Thiếu máu
- Nhận biết: da, niêm mạc nhợt nhạt, chóng mặt khi thay đổi tư thế, xét nghiệm máu số lượng hồng cầu giảm, huyết sắc tố giảm < 120g/l.
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu.
+ Bổ sung thêm sắt và Acid folic.
7. Thoát mạch
- Nhận biết: xuất hiện phồng ven tại vị trí cắm kim khi đang truyền hóa chất, có thể kèm theo cảm giác nóng, đau, buốt.
- Lời khuyên:
+ Trao đổi với bác sỹ điều trị khi có dấu hiệu.
+ Chườm nóng hoặc lạnh theo chỉ định của bác sỹ.
Khi sử dụng thuốc hóa trị người bệnh có thể gặp một hoặc nhiều các tác dụng phụ khác nhau, tuy nhiên thay vì quá lo lắng, người bệnh cần thực hiện những lời khuyên dưới đây để kiểm soát những vấn đề này:
- Phải thông báo ngay với bác sĩ điều trị khi xảy ra bất kỳ triệu chứng bất thường nào.
- Không tự ý thay đổi liều hoặc ngừng điều trị thuốc.
- Không tự ý sử dụng thuốc điều trị triệu chứng mà không tham khảo ý kiến bác sĩ điều trị.
- Sử dụng các thuốc hỗ trợ theo đúng chỉ định của bác sỹ.
III. Các tác dụng không mong muốn khi sử dụng các thuốc miễn dịch
Miễn dịch là phương pháp điều trị mới đã bắt đầu được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam. Một số các tác dụng phụ hay gặp của phương pháp này như: cường giáp, suy giáp, viêm đại tràng, tiêu chảy, viêm da, viêm phổi kẽ…đa số các tác dụng phụ này gặp với tỷ lệ thấp và có thể hồi phục với các liệu pháp hỗ trợ, do đó bệnh nhân cần thông báo ngay với bác sĩ điều trị khi xảy ra bất kỳ triệu chứng bất thường nào để có hướng xử trí phù hợp.
