Quyết định của chính phủ Ấn Độ về việc áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo đồ và giá xuất khẩu tối thiểu 1.200 USD/tấn đối với gạo basmati đã làm giảm xuất khẩu gạo basmati ra nước ngoài gần 83% và khoảng 30% xuất khẩu basmati trong một tháng.
Dữ liệu từ nhiều cơ quan thương mại và chủ hàng cho thấy từ ngày 25/8 đến ngày 20/9, xuất khẩu gạo basmati đã giảm từ 342.605 tấn năm 2022 xuống còn khoảng 241.083 tấn vào năm 2023. Tương tự, xuất khẩu gạo đồ, sau khi bị áp thuế 20% trong cùng thời kỳ, đã giảm từ 1,16 triệu tấn vào năm 2022 xuống chỉ còn khoảng 204.190 tấn vào năm 2023. Chính phủ đã áp thuế gạo đồ có hiệu lực từ ngày 25/8.
 |
Ngoài ra, quyết định về giá xuất khẩu tối thiểu về gạo basmati cũng được công bố trong cùng thời gian. Trong khi đó, dữ liệu cho thấy sản lượng trên mỗi đơn vị đối với cả gạo basmati và gạo đồ đều tăng trong giai đoạn này so với giai đoạn tương ứng của năm 2022. Sau khi áp dụng giá xuất khẩu tối thiểu, các lô hàng basmati được bán với giá 1.238 USD/tấn so với 1.100 USD vào năm 2022. Trong cùng thời kỳ, gạo đồ được xuất khẩu với giá khoảng 488 USD/tấn so với 370 USD vào năm 2022.
Với giá gạo toàn cầu tăng cao, một số thương nhân cảm thấy một số nhà xuất khẩu đang lập hóa đơn thấp hơn cho các lô hàng của họ, chủ yếu là gạo đồ. Trong năm tài chính 2022-2023, Ấn Độ đã xuất khẩu khoảng 17,8 triệu tấn gạo non-basmati và 4,6 triệu tấn gạo basmati. Trong số xuất khẩu gạo non-basmati, khoảng 7,8-8 triệu tấn là gạo đồ.
Trên toàn cầu, giá gạo tăng vọt do sản lượng dự kiến giảm do El Nino. Trong số các khu vực, sản xuất lúa gạo ở châu Á là một trong những nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Vào tháng 7/2023, chính phủ đã cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati, chiếm gần 25-30% tổng lượng gạo xuất khẩu từ Ấn Độ và lệnh cấm có hiệu lực ngay lập tức.
Về khối lượng, Ấn Độ đã xuất khẩu 6,5 triệu tấn gạo trắng non-basmati trong năm tài chính 2023, tăng 5,3 triệu tấn trong năm tài chính 22 (tăng gần 22%). Lệnh cấm được đưa ra trong bối cảnh lạm phát gạo tăng 11,98% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng 6. Năm ngoái, chính phủ đã áp thuế 20% đối với tất cả gạo xuất khẩu non-basmati. Đó là nhằm hạn chế vận chuyển ra nước ngoài nhưng có vẻ như đã thất bại trong việc hạn chế xuất khẩu do giá quốc tế rất cao.
Dữ liệu chính thức cho thấy bất chấp thuế, xuất khẩu gạo trắng non-basmati đã tăng lên 4,21 triệu tấn trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 3 năm 2022-2023. Đó là 3,36 triệu tấn trong thời gian từ tháng 9 đến tháng 3 năm tài chính trước đó. Ấn Độ đặt mục tiêu sản xuất hơn 110 triệu tấn gạo trong vụ hè 2023. Diện tích trồng lúa trong vụ này đạt hơn 41 triệu ha, cao hơn gần 2% so với diện tích trồng lúa trong cùng kỳ năm ngoái.
Trong số sản lượng ước tính hàng năm là 9 triệu tấn gạo basmati, một nửa khối lượng được xuất khẩu. Để hạn chế giá tăng và cải thiện nguồn cung trong nước, chính phủ đã áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo đồ, một động thái được đưa ra sau khi lô hàng gạo trắng non-basmati bị cấm vào tháng 7. Trong khi tuyên bố lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati, chính phủ đã tuyên bố rằng việc xuất khẩu gạo trắng sẽ được phép để đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực của các nước và trên cơ sở yêu cầu của họ.
Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong thập kỷ qua với hơn 40% thị phần thương mại gạo toàn cầu. Cả nước đã xuất khẩu 7 triệu tấn gạo đồ trong năm tài chính vừa qua trong khi tổng lượng gạo xuất khẩu ở mức kỷ lục 22,33 tấn. Vào tháng 9 năm ngoái, Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm và áp thuế xuất khẩu 20% đối với gạo non-basmati và gạo không đồ, một biện pháp nhằm cải thiện nguồn cung trong nước.
Giá gạo bán lẻ tăng 12,96% trong tháng 7 và đã tăng ở mức hai con số kể từ đầu năm. Tập đoàn Lương thực Ấn Độ đang đặt mục tiêu bán 2,5 tấn gạo trong năm nay từ lượng gạo dư thừa trên thị trường mở để hạ nhiệt giá. Việc cấy lúa phần lớn đã hoàn thành và hiện tại tăng 4,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
Đến nay, diện tích lúa đã được cấy trên 38,4 triệu ha, bằng khoảng 96% diện tích gieo cấy thông thường. Các chuyên gia cho biết lúa vụ hè chiếm 80% sản lượng gạo của cả nước, có thể bị ảnh hưởng do lũ lụt ở các vùng của Punjab và việc gieo hạt bị trì hoãn ở các bang phía đông do gió mùa đến muộn.
Gạo non-basmati chiếm 80% tổng lượng gạo xuất khẩu. Trong khi thị trường xuất khẩu khá đa dạng, thị trường chủ yếu gồm Bangladesh, Trung Quốc, Nepal, Iran và hầu hết các nước châu Phi. Trong năm tài chính 2023, Ấn Độ đã xuất khẩu kỷ lục 17,78 tấn gạo non-basmati trị giá 6,35 tỷ USD và trong ba tháng đầu năm tài chính hiện tại, nước này đã xuất khẩu 4,05 tấn gạo non-basmati, giảm 6,6% so với cùng kỳ trước đó. Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới kể từ năm 2012.
Hiện tại, Ấn Độ xuất khẩu nhiều gạo hơn tổng xuất khẩu của ba nước xuất khẩu lớn nhất tiếp theo là Thái Lan, Việt Nam và Pakistan. Ấn Độ xuất khẩu gạo tới hơn 100 quốc gia. Tác động của một loạt biện pháp được thực hiện nhằm hạn chế xuất khẩu gạo từ Ấn Độ sẽ được cảm nhận rõ nhất ở khu vực lân cận – Nepal và Bangladesh – các quốc gia châu Phi như Madagascar, Benin, Kenya và Bờ Biển Ngà, và một số quốc gia châu Á như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Indonesia và Malaysia.
Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) trong báo cáo vụ mùa tháng 8 năm 2023 đã tuyên bố rằng xuất khẩu gạo của Ấn Độ có thể giảm xuống 19 tấn trong năm dương lịch 2024 so với lô hàng kỷ lục hơn 22 tấn trong năm tài chính 2023. Tuy nhiên, đánh giá này được đưa ra sau khi chính phủ công bố lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng vào tháng 7.
