Thế giới đang ươm mầm tương lai năng lượng như thế nào?

Đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng đang trở thành yếu tố then chốt giúp các quốc gia phát triển đạt được mục tiêu chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp và bền vững. Các nước như Đức, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Vương quốc Anh và Phần Lan đã triển khai nhiều chính sách cụ thể nhằm hỗ trợ nghiên cứu, phát triển công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp cũng như thúc đẩy chuyển giao công nghệ.

Đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng đang trở thành yếu tố then chốt giúp các quốc gia phát triển đạt được mục tiêu chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp và bền vững. Ảnh minh họa

Chính sách hỗ trợ nghiên cứu và phát triển (R&D)

Tại các quốc gia phát triển, nghiên cứu và phát triển công nghệ (R&D) luôn được xem là nền tảng quan trọng cho đổi mới sáng tạo trong năng lượng.

Ở Đức, chính phủ đã triển khai chiến lược "Energiewende", nghĩa là "chuyển đổi năng lượng", nhằm giảm dần phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo. Trong chiến lược này, Đức đặc biệt chú trọng đến nghiên cứu công nghệ điện gió và điện mặt trời. Bên cạnh đó, các tổ chức như Cơ quan Năng lượng Đức (DENA) đóng vai trò hỗ trợ kết nối giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế để cùng phát triển và thử nghiệm các công nghệ mới.

Tại Hoa Kỳ, chính phủ đầu tư mạnh vào các chương trình nghiên cứu như ARPA-E, một cơ quan chuyên tài trợ cho các công nghệ năng lượng đột phá có tiềm năng lớn nhưng rủi ro cao. Ngoài ra, còn có các trung tâm đổi mới công nghệ (Innovation Hubs) của Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) tập trung nghiên cứu các lĩnh vực như pin lưu trữ năng lượng, điện mặt trời thế hệ mới. Những chương trình này không chỉ tài trợ mà còn tạo điều kiện kết nối giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và khu vực tư nhân để đưa công nghệ vào ứng dụng thực tế.

Chính sách hỗ trợ khởi nghiệp và doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Bên cạnh việc đầu tư vào R&D, nhiều quốc gia phát triển cũng xem chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp và thúc đẩy đổi mới sáng tạo là lực đẩy quan trọng để đưa công nghệ năng lượng sạch vào ứng dụng thực tế và mở rộng quy mô thị trường.

Tại Vương quốc Anh, chính phủ đã thành lập tổ chức Innovate UK, đóng vai trò là cơ quan trung tâm hỗ trợ đổi mới trong doanh nghiệp. Thông qua các chương trình như Energy Catalyst, Innovate UK cung cấp tài trợ cho các công ty khởi nghiệp và doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) phát triển, thử nghiệm và thương mại hóa các giải pháp năng lượng tái tạo, đặc biệt tại các thị trường mới nổi. Tổ chức này không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn đóng vai trò kết nối giữa doanh nghiệp với viện nghiên cứu, nhà đầu tư và các tổ chức quốc tế - từ đó tạo ra hệ sinh thái đổi mới năng lượng sôi động và hiệu quả.

Phần Lan cũng là một quốc gia tiên phong trong việc xây dựng môi trường thuận lợi cho startup năng lượng sạch. Thông qua cơ quan Business Finland, chính phủ đã triển khai nhiều hình thức hỗ trợ đa dạng, bao gồm ưu đãi thuế, tài trợ R&D, dịch vụ tư vấn và hỗ trợ tiếp cận thị trường toàn cầu. Đặc biệt, các chương trình như Flexible Energy Systems tập trung vào phát triển những giải pháp linh hoạt và bền vững trong lĩnh vực năng lượng thông minh - một bước đi chiến lược trong quá trình chuyển đổi năng lượng số.

Chính sách chuyển giao công nghệ

Chính sách chuyển giao công nghệ đóng vai trò then chốt trong việc đưa các thành tựu R&D trở thành những giải pháp thực tiễn có tác động tích cực đến xã hội và thị trường.

Nhật Bản chú trọng đến việc chuyển giao công nghệ năng lượng tái tạo và công nghệ tiết kiệm năng lượng thông qua các chương trình hợp tác quốc tế. Một trong những tổ chức chủ lực là Tổ chức Phát triển Năng lượng Mới và Công nghệ Công nghiệp Nhật Bản (NEDO). Tổ chức này không chỉ tài trợ cho các dự án R&D trong nước, mà còn chủ động thúc đẩy các dự án hợp tác với các quốc gia khác nhằm đưa công nghệ năng lượng sạch của Nhật Bản ra thị trường toàn cầu. Bên cạnh đó, Nhật Bản còn triển khai Cơ chế Tín dụng Chung (JCM) - một mô hình hợp tác song phương nhằm hỗ trợ các nước đang phát triển tiếp cận công nghệ carbon thấp, đồng thời giúp Nhật Bản đạt được mục tiêu cắt giảm phát thải toàn cầu.

Tại Hàn Quốc, thông qua Chiến lược Công nghệ Xanh, chính phủ tập trung đầu tư phát triển các công nghệ chủ lực như pin nhiên liệu, năng lượng tái tạo và lưới điện thông minh, sau đó đẩy mạnh xuất khẩu sang các quốc gia đang phát triển. Nhiều doanh nghiệp năng lượng lớn của Hàn Quốc, như Korea Hydro & Nuclear Power (KHNP), đã tham gia các dự án quốc tế với mục tiêu không chỉ thương mại hóa công nghệ trong nước mà còn tạo ảnh hưởng trên quy mô toàn cầu.

Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo năng lượng

Một điểm chung dễ nhận thấy ở các quốc gia phát triển là họ không chỉ đưa ra các chính sách đơn lẻ để hỗ trợ đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng, mà còn xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện và liên kết chặt chẽ.

Cụ thể, các nước như Mỹ, Đức, Anh hay Phần Lan đều đầu tư vào các trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm công nghệ hiện đại - nơi đóng vai trò đầu tàu trong việc phát triển các công nghệ năng lượng mới. Song song đó, nhiều vườn ươm và trung tâm tăng tốc khởi nghiệp được thành lập để hỗ trợ các doanh nghiệp trẻ trong việc hoàn thiện sản phẩm, gọi vốn và tiếp cận thị trường. Một ví dụ điển hình là Greentown Labs tại Hoa Kỳ - vườn ươm năng lượng sạch lớn nhất Bắc Mỹ.

Ngoài ra, sự kết nối chặt chẽ giữa chính phủ, viện nghiên cứu và doanh nghiệp - còn gọi là mô hình "ba nhà" - cũng là yếu tố cốt lõi trong hệ sinh thái này. Nhờ có sự liên kết đó, các ý tưởng nghiên cứu có thể được hỗ trợ về tài chính, kiểm nghiệm thực tế và triển khai nhanh chóng. Đặc biệt, chính sách thị trường cũng đóng vai trò tạo động lực cho đổi mới sáng tạo. Các cơ chế như giá mua điện cố định (Feed-in Tariffs), hạn ngạch năng lượng tái tạo (RPS), đấu giá cạnh tranh, hay thuế carbon đã và đang khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các giải pháp công nghệ sạch.

Hợp tác quốc tế và chia sẻ công nghệ

Hợp tác quốc tế và chia sẻ công nghệ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng.

Một trong những sáng kiến tiêu biểu là Mission Innovation - được khởi xướng tại Hội nghị COP21 năm 2015. Đây là một liên minh gồm hơn 20 quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, Đức, Nhật Bản và Trung Quốc, với mục tiêu cam kết tăng gấp đôi đầu tư công cho nghiên cứu và phát triển công nghệ năng lượng sạch. Sáng kiến này khuyến khích các nước hợp tác để đẩy nhanh quá trình đổi mới, giảm chi phí và phổ biến rộng rãi các giải pháp năng lượng sạch trên toàn cầu.

Bên cạnh đó, các quốc gia cũng tham gia vào Chương trình hợp tác công nghệ của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA-TCP). Đây là một mạng lưới hợp tác quốc tế quy mô lớn, nơi các nước thành viên cùng nghiên cứu, chia sẻ dữ liệu, công nghệ và tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến nhiều lĩnh vực như điện tái tạo, lưu trữ năng lượng, hydro, lưới điện thông minh, và công nghệ giảm phát thải. Nhờ có sự tham gia của cả chính phủ, doanh nghiệp và viện nghiên cứu, chương trình này giúp tăng tốc quá trình thương mại hóa công nghệ năng lượng tiên tiến và nâng cao năng lực đổi mới của từng quốc gia.