55 năm Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á: Gắn kết, hội nhập và có trách nhiệm
Đây là cơ hội để nhìn lại những thành tựu của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong 55 năm qua trong việc xây dựng một cộng đồng gắn kết về chính trị, hội nhập về kinh tế, có trách nhiệm với xã hội và thực sự hướng tới con người, lấy con người làm trung tâm.
Khi ASEAN được thành lập vào ngày 8/8/1967 với 5 quốc gia thành viên ban đầu, chiến tranh lạnh đã bùng phát và khu vực đối mặt với những căng thẳng và xung đột. Tuy nhiên, trong hơn 5 thập kỷ, ASEAN đã đứng vững và vượt qua sự leo thang của xung đột trong khu vực thông qua các biện pháp hòa bình và ngoại giao để phát triển kinh tế và xã hội vì sự thịnh vượng chung.
Sức mạnh đối ngoại và thành tựu chung
ASEAN đã phát triển từ sức mạnh này sang sức mạnh khác với sự mở rộng đáng kể lên mười quốc gia thành viên vào năm 1999 đồng thời tăng cường quan hệ đối ngoại với 11 Đối tác đối thoại, 4 Đối tác đối thoại ngành và 4 Đối tác phát triển. Năm 2021, ASEAN đã thiết lập Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện (CSP) với Trung Quốc và Khối thịnh vượng chung Australia, làm sâu sắc hơn nữa các mối quan hệ có ý nghĩa, thực chất và cùng có lợi với các nước ngoại khối.
ASEAN đã chính thức thành lập 55 Ủy ban ASEAN ở các nước thứ ba và các tổ chức quốc tế (ACTC) ở các thủ đô quốc gia và các thành phố quan trọng khác trên thế giới nhằm thúc đẩy mối quan tâm và bản sắc của ASEAN cũng như tạo điều kiện tăng cường hơn nữa quan hệ đối ngoại của ASEAN. Hơn nữa, việc ngày càng có nhiều bên quan tâm theo đuổi cam kết với ASEAN và gia nhập Hiệp ước Thân thiện và hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) chứng tỏ rằng các chuẩn mực và giá trị của ASEAN ngày càng được cộng đồng quốc tế chấp nhận.
Ngày nay, ASEAN đã trở thành một hình mẫu thành công của chủ nghĩa khu vực trong việc duy trì hòa bình, an ninh và ổn định và đã phát triển thành một tổ chức khu vực quan trọng trong các vấn đề toàn cầu.
Trong những năm qua, các nước thành viên đã cùng nhau xây dựng một Cộng đồng ASEAN có sự phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội nâng cao mức sống và hạnh phúc của người dân. Ngày nay, ASEAN đã có những bước phát triển đáng kể để trở thành nền kinh tế lớn thứ ba ở châu Á và lớn thứ sáu trên thế giới.
Mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng kể trong nhiều lĩnh vực, ASEAN đang phải đối mặt với những thách thức khu vực và toàn cầu dai dẳng và đang nổi lên, từ các vấn đề truyền thống đến phi truyền thống như tội phạm xuyên quốc gia, buôn bán trái phép chất ma túy, buôn người, khủng bố, an ninh mạng, biến đổi khí hậu, các bệnh truyền nhiễm mới nổi, an ninh lương thực và năng lượng.
Về vấn đề này, việc Campuchia làm Chủ tịch ASEAN năm 2022 đã chọn “ASEAN A.C.T: Cùng nhau giải quyết thách thức” làm chủ đề cho năm nay. Tinh thần ASEAN “Chung sức” tiến bộ hơn nữa hướng tới một Cộng đồng hài hòa, hòa bình, thịnh vượng và bền vững hơn với tư cách là một đại gia đình thống nhất gồm mười thành viên.
Vượt qua thách thức để phục hồi bền vững
Nằm ngoài những thách thức chính mà khu vực đang phải đối mặt, ASEAN đã được kiểm tra về khả năng chuẩn bị, khả năng ứng phó và khả năng phục hồi trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn ra ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của khu vực và gây ra những khó khăn to lớn cho cuộc sống của người dân kể từ đầu năm 2020.
Tuy nhiên, nhờ những nỗ lực chung và khả năng phục hồi, ASEAN đã có thể kiểm soát đại dịch Covid-19 và các tác động kinh tế xã hội liên quan thông qua các biện pháp cụ thể như thực hiện Khuôn khổ Phục hồi toàn diện ASEAN, Khuôn khổ Hành lang du lịch ASEAN và việc thành lập Trung tâm ASEAN về các trường hợp khẩn cấp và bệnh mới nổi của ASEAN nhằm phục hồi nhanh chóng, toàn diện và bền vững trong khu vực.
ASEAN phải kiên cường, đoàn kết và mạnh mẽ trước sức ép và ảnh hưởng xuất phát từ các cuộc đối đầu địa - chính trị gia tăng và cạnh tranh kinh tế giữa các cường quốc để thúc đẩy hơn nữa một cấu trúc khu vực mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật lệ dựa trên các cơ chế do ASEAN dẫn dắt.
Trong những thời điểm đầy thử thách như vậy, điều quan trọng là phải giữ vững vị trí trung tâm, thống nhất và đoàn kết của ASEAN dựa trên các nguyên tắc và chuẩn mực cơ bản của ASEAN được quy định trong Hiến chương ASEAN, TAC và Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP). Thúc đẩy các nguyên tắc đó của ASEAN cũng sẽ giúp củng cố các cơ chế do ASEAN lãnh đạo và cấu trúc khu vực lấy ASEAN làm trung tâm, thúc đẩy hòa bình, ổn định, an ninh và thịnh vượng cho các dân tộc ở Đông Nam Á và các khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương hay Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Chắc chắn rằng các yếu tố thúc đẩy chính như tôn trọng lẫn nhau đối với độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, bình đẳng và không can thiệp, cùng với cách tiếp cận dựa trên đồng thuận không chỉ ràng buộc tất cả các quốc gia thành viên ASEAN như một gia đình vững mạnh “thống nhất trong đa dạng” mà còn mang lại nhiều hiệu quả cho các nước trong khu vực.
Để hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và các cam kết hội nhập khu vực, tất cả các quốc gia thành viên ASEAN cần nâng cao bản sắc ASEAN và nâng cao nhận thức về ASEAN, đồng thời tăng cường phát triển nguồn nhân lực toàn diện hơn, trao quyền cho phụ nữ và thanh niên cũng như thúc đẩy giao lưu nhân dân trái phiếu trên toàn khu vực.Kể từ khi gia nhập ASEAN vào ngày 28/7/1995, Việt Nam đã chứng tỏ là một thành viên có trách nhiệm, chủ động và mang tính xây dựng của ASEAN, ủng hộ mạnh mẽ các nỗ lực xây dựng Cộng đồng ASEAN. Việt Nam cam kết thúc đẩy quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN và các sáng kiến chính trong khuôn khổ ba Kế hoạch Cộng đồng ASEAN 2025, bao gồm Sáng kiến Kế hoạch Công tác Hội nhập ASEAN IV (2021-2025) và Kế hoạch tổng thể về kết nối ASEAN 2025.
Trong năm ASEAN 2022, Việt Nam tiếp tục thúc đẩy hợp tác mang tính xây dựng với tất cả các quốc gia thành viên ASEAN và các đối tác bên ngoài, bao gồm cả với các đối tác đối thoại của ASEAN, nhằm đạt được các mục tiêu chung vì lợi ích của tất cả các nước trong khu vực, hiện thực hóa các nguyện vọng của ASEAN và đóng góp vào sự thúc đẩy các nỗ lực xây dựng cộng đồng để thúc đẩy hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực và hơn thế nữa.